Waarom Kamala Harris ‘vrijheid’ als sleutelwoord kiest, en niet ‘democratie’

Wat zullen de krachtlijnen zijn van het programma van de Democratische presidentskandidaat Kamala Harris? Zal ze, net als vijf jaar geleden, meer nadruk leggen op sociale maatregelen dan op extra financiële middelen voor de politie? Zal ze het voorstel van Joe Biden om het Hooggerechtshof te hervormen volgen? Wat waren haar vroegere prioriteiten? Wat zullen haar toekomstige prioriteiten zijn?

Politie meer of minder financieren?

In het verleden kampte Kamala Harris met enkele problemen. Ze had moeite om een coherent programma te formuleren en dezelfde boodschap aan te houden. En ze wist niet hoe ze haar positie als procureur in Californië en vertegenwoordiger van law and order kon verzoenen met die van sociaal progressieve Democraat. Haar parcours als procureur was niet over de hele lijn positief. Ze boekte wel enkele successen. Zo haalde ze na de financiële crisis 20 miljard dollar bij de banken om eigenaars te compenseren die al te snel uit hun huis waren gezet. Maar er waren ook misstappen, zoals haar programma om ouders van spijbelende kinderen te arresteren. Zowel links als rechts bekritiseerde Harris omdat ze zich te veel richtte op kleine overtreders.

In de huidige campagne komt de kritiek vooral van Republikeinen. Die zullen de kiezers eraan herinneren dat Harris tot 2020 sympathie had voor ‘defund the police’, de nooit echt populaire beweging die eerder wilde investeren in sociale voorzieningen dan in politie. De Trumpcampagne schildert haar af als ‘typisch extreemlinks uit San Francisco’, en ‘mild voor criminelen’. Daartegen kan Harris inbrengen dat de regering-Biden juist extra geld heeft vrijgemaakt voor politiediensten.

Op één punt heeft ze wel de knoop doorgehakt. Ze voert nu echt campagne als gewezen procureur. Ze definieert haar duel met Donald Trump als dat van een procureur tegen een crimineel.

Wat met het Hooggerechtshof?

In de toespraak waarin hij inging op zijn terugtrekking als kandidaat, noemde president Biden ietwat verrassend de hervorming van het Hooggerechtshof als een van de doelstellingen van de rest van zijn ambtstermijn. Wat dat precies zou inhouden, vertelde hij er niet bij, maar algemeen wordt aangenomen dat hij de carrière van opperrechters wil beperken tot 18 jaar (in plaats van hen levenslang te laten zitten), en hen dwingende ethische regels op te leggen. Die zijn er momenteel niet.

Harris heeft zich daarover nog niet uitgelaten. Het Hooggerechtshof is heel onpopulair, maar het valt sterk te betwijfelen of het Congres zo’n hervorming zou bekrachtigen. Aan de andere kant zou het Harris, als ze verkozen wordt, in staat stellen de twee meest conservatieve en gecontesteerde rechters, Clarence Thomas en Samuel Alito, te vervangen.

Vrijheid in plaats van democratie

Het grote thema van de Bidencampagne was het verdedigen van de democratie tegen de dictatoriale neigingen van Donald Trump. Harris heeft dat thema van bij haar eerste optreden als presidentskandidaat bijgestuurd. Ze verving ‘verdediging van de democratie’ door ‘vrijheid’. De immens populaire popster Beyoncé gaf haar de toestemming om daarbij haar lied Freedom te gebruiken.

Onderzoek heeft aangetoond dat, terwijl ‘verdediging van de democratie’ passief lijkt en weinig onafhankelijke kiezers aantrekt, het concept van vrijheid veel breder en aantrekkelijker is. Harris heeft tot nu toe met succes meerdere thema’s aan vrijheid gekoppeld, waaronder het recht op abortus, de strijd tegen door Republikeinen gesteunde boekverboden, verzet tegen Project 2025 (dat repressie op vele fronten promoot), vrijwaring van wapengeweld, en daarbovenop de verdediging van de democratie zelf. ‘We kiezen voor vrijheid’ was het belangrijkste thema van Harris’ eerste campagnevideo.

NEW: We just launched the first video of our campaign.

“We choose freedom.”pic.twitter.com/AJ2WCAupRt

— Kamala HQ (@KamalaHQ) July 25, 2024

Buitenlands beleid: wat met Gaza en migratie?

Kamala Harris heeft zich grotendeels op één lijn geschaard met haar president. Ze ondersteunt de Israël- en Oekraïnepolitiek van Biden, hoewel ze net iets feller en vaker het lot van de Palestijnen in Gaza ter sprake brengt. Zal ze zich in de campagne losmaken van dat standpunt om het deel van de achterban dat afgeknapt is op ‘Genocide Joe’ terug te winnen? Thuis zit ze geklemd tussen haar Joodse echtgenoot die de nadruk legt op groeiend antisemitisme en een stiefdochter – de dochter van haar echtgenoot Doug Emhoff – die een oproep deed om geld te storten aan UNRWA, de belaagde VN-organisatie die hulp in Gaza coördineert. Ze drong deze week tijdens het bezoek van Israëlisch premier Benjamin Netanyahu aan op een snel bestand in Gaza – iets wat Biden ook al deed. Zo’n bestand zou de druk om tot een ander beleid te komen enigszins wegnemen.

De Trumpcampagne zal vooral haar standpunten omtrent migratie op de korrel nemen. Tot 2020 was Harris tegen alle maatregelen die (illegale) migratie criminaliseren. Binnen ‘Team Biden’ werd ze ingeschakeld om te onderhandelen met Latijns-Amerikaanse landen over mogelijkheden om migratie te beperken. Die onderhandelingen leidden niet tot zichtbare resultaten, en heel recent vaardigde Bidens team maatregelen, ook strafmaatregelen, uit die de komst van migranten en asielzoekers moeten beperken. Maar waar kiest Harris voor tijdens haar campagne? Voor het Biden-beleid, of voor de softere aanpak die ze in 2019 naar voren schoof tijdens de Democratische voorverkiezingen? Wellicht gaat ze Biden achterna.

Milieu: een verbod op fracking en plastic rietjes?

Milieu was een van de punten waarop de presidentscampagnes van Biden en Harris in 2019 verschilden. Harris wilde een veel groter pakket aan maatregelen. Ze wilde een verbod op fracking, wat haar dit jaar in swingstaat Pennsylvania kiezers kan kosten. Ze wilde, volgens een interview met CNN uit 2019, een verbod op plastic rietjes voor frisdrank. Dat laatste element werd de voorbije dagen opgerakeld in rechtse media, als een voorbeeld van haar radicalisme. Het is op dit ogenblik geen populair voorstel in een land waar heel veel rietjes worden gebruikt.

Economie en onderwijs: Biden plus

Op economisch gebied zit Harris iets links van Biden, die als president wat linkser uit de hoek kwam dan hij in zijn programma uit 2020 had aangekondigd. Ze is, zoals Biden, voor de uitbreiding van het sociale netwerk. Ze is voor het kwijtschelden van studieschulden en voerde als procureur actie tegen frauduleus hoger onderwijs, waarbij men studenten lokt naar dure instellingen die hen gedegen onderwijs beloven maar het niet leveren. Kortom: onderwijs in de trant van Trump University, zoals Harris niet nalaat te beklemtonen,

Ze pleitte ooit, samen met Bernie Sanders, voor gratis hoger onderwijs.

In recente toespraken als presidentskandidaat kondigde ze aan dat ze zich zal inzetten voor betaald zwangerschaps- en geboorteverlof. Dat is momenteel geen federaal recht in de Verenigde Staten, waar alleen een onbetaald verlof van 12 weken wettelijk is gegarandeerd.

Ze pleit voor belastingkrediet voor mensen met een laag inkomen die relatief veel huur betalen. Ze onderhield al goede relaties met vakbonden in Californië, en een van haar eerste toespraken als kandidaat was gericht aan leden van een onderwijsvakbond. Die toespraak had qua positieve houding tegenover vakbonden veel weg van wat Biden gewoonlijk vertelt.

Sociale maatregelen

Verwacht hier eerder een verschil in toon dan in programma. Het thema abortus ligt Harris na aan het hart. Hoewel Biden geen tegenstrijdig standpunt inneemt, was hij, als katholiek die lange tijd tegen abortus was, een koele minnaar van het recht op zwangerschapsonderbreking. Biden wil het oude Roe v. Wade via wetgeving herstellen, Harris wil het recht op abortus wellicht iets ruimer definiëren. Maar tenzij de Republikeinen in november zware electorale klappen krijgen, zal wetgeving in die richting – Roe of iets ruimer dan Roe – niet door het Congres raken.

Datzelfde geldt wellicht ook voor de wapenwetgeving. Biden en Harris zijn voor een verbod op aanvalswapens, maar niets wijst erop dat het Congres daarmee zal instemmen.

Een gedetailleerd programma zal nog even op zich laten wachten, liet het campagneteam van Harris weten. Of ze fel van de politiek van Biden wil afwijken, valt te betwijfelen. Door de naar Amerikaanse normen hyperkorte campagne van iets meer dan 100 dagen is het niet eenvoudig en bovendien politiek gevaarlijk om heel afwijkende, controversiële standpunten in te nemen. Maar wie weet? Haar campagne reageert tot dusver gevat en handig op aanvallen van Trump (Trumps ‘lyin’ Kamala’-uitspraak werd door haar campagne ondertiteld als ‘Lion Kamala’). Misschien kiest Harris toch iets meer voor de aanval (Freedom) dan voor de verdediging.