Waarom het Westen niks goed kan doen in Irak

De opmars van de islamofascisten van ISIS in Irak plaatst de wereld voor een dodelijk dilemma. Of je er nu militair tegen optreedt of niet, de potentiële nare gevolgen zijn niet te overzien: van een genocide tegen de sjiieten tot bommen in Brussel.

Om te beginnen: nee, het is niet de schuld van voormalig VS-president George W. Bush dat de moordpartijen vandaag compleet uit de hand lopen in Irak. Dat is de schuld van de extremisten van ISIS, de Islamitische Staat in Irak en de Levant, een groep die het zelfs naar de smaak van Al-Qaeda te bont maakt.

George W. Bush dwingt hen niet om massa-executies uit te voeren en Iraakse sjiieten uit te moorden. Dat doen ze zelf. We hebben hier te maken met genocidale godsdienstfanatici die video’s met de goorste gewelddaden de wereld insturen en daar nog andere gekken mee weten te rekruteren ook. Dit zijn smeerlappen van de eerste categorie, punt uit.

Dat neemt niet weg dat George W. Bush de omstandigheden heeft gecreëerd voor dit debacle. De VS viel Irak in 2003 binnen om redenen die achteraf compleet vals bleken te zijn. Het regime van Saddam Hoessein had massavernietigingswapens en banden met Al-Qaeda, heette het toen. Beide beweringen bleken onwaar, om niet te zeggen: grove leugens.

4.500 Amerikaanse sneuvelden in Irak. Hoeveel Iraakse doden er zijn gevallen, is niet duidelijk. Vast staat dat het er veel zijn; volgens sommige schattingen tot een half miljoen. En dan hebben we het nog niet eens gehad over de naar schatting meer dan 2.000 miljard dollar (1.500 miljard euro) die de oorlog gekost heeft.

Raar genoeg zijn daar in de VS geen parlementaire onderzoekscommissies op gevolgd, laat staan dat er verantwoordelijken zijn aangewezen en gestraft. Barack Obama koos er uit politieke berekening bij zijn aantreden in 2009 voor om ‘vooruit te kijken en niet achteruit’, zoals dat heet. En dus kwam iedereen er vanaf met niet meer dan een licht gedeukte reputatie. Faut le faire.

Lastig parket voor Obama

Sterker nog: dezelfde neoconservatieve haviken die de VS destijds de oorlog in Irak in praatten, staan nu alweer in de rij om Obama de schuld van de huidige toestand in de schoenen te schuiven. U kent het ondertussen wel: Obama is te soft en te naïef, en daar profiteren lui als ISIS van om ongehinderd hun gang te gaan.

Dat is natuurlijk onzin. Obama heeft gedaan waar hij in 2008 voor verkozen werd: een einde maken aan de Irak-oorlog. Wat zou de VS anders moeten doen? Voor eeuwig en drie dagen militairen in Irak houden? Dat krijg je aan de Amerikaanse belastingbetaler niet meer verkocht. Die heeft het wel gezien met dat soort avonturen. De huidge toestand bewijst zijn gelijk. Alle schamele winst is op een paar weken teniet gedaan. Die 4.500 jongens zijn helemaal voor niets gesneuveld.

Bovendien: neoconservatieven ‘vergeten’ het doorgaans te vermelden, maar nadat de VS handenvol geld en duizenden mensenlevens geïnvesteerd had in Irak, wilde de Iraakse regering van Nouri Al-Maliki alle Amerikaanse troepen het land uit. Dom of niet, dat was haar goed recht. Irak is een soeverein land dat helemaal geen Amerikaanse troepen hoeft te dulden.

Maar dat neemt dus niet weg dat Obama vandaag met de brokken blijft zitten. Je kan hem wellicht wel een en ander verwijten. Wat als hij bijvoorbeeld minder terughoudend was geweest in Syrië? Had hij daar in de eerste fase van de opstand het seculiere verzet tegen president Bashar Al-Assad bewapend, dan was misschien wel voorkomen dat islamitische extremisten als ISIS met de zaak zouden weglopen.

Aan de andere kant, als je ziet hoeveel modern Amerikaans wapentuig ISIS nu buitmaakt op het Iraakse leger, dan was het misschien wel een goed idee om dat uit handen van het seculiere verzet in Syrië te houden.

Om maar te zeggen: Obama zit in een ontzettend lastig parket. Er is nog even tijd om aan te kijken wat het wordt in Irak, maar onbeperkt is die tijd niet. Een tweede Afghanistan is niet te tolereren, en al zeker niet op een steenworp van Europa.

Je voelt de druk dan ook stijgen om militair in te grijpen. Maar wat dat betreft, is het een verhaal van ‘damned if you do, damned if you don’t‘, zoals we dat zeggen in het Amerikaans Engels. Doet Obama niks, dan zal hem aangewreven worden dat hij door zijn eigen softheid medeverantwoordelijk is voor al wat er vanaf nu mis gaat in Irak. Doet hij wel iets, dan rijdt hij zich vast in iets dat wel het laatste moet zijn dat hij ooit wenste: een uitzichtloos nieuw militair conflict in dat land.

Europese verantwoordelijkheid

Er zijn overigens volop argumenten om op te treden. Een extremistisch kalifaat in het hart van het Midden-Oosten zou een strategische catastrofe zijn. Niets garandeert dat Irak de laatste domino is die valt.

Besluit je dat het soennitische ISIS zich schuldig maakt aan genocide tegen de Iraakse sjiieten, dan eisen de geldende volkenrechtelijke normen dat de internationale gemeenschap tussenkomt om de bevolking te beschermen. ‘Reponsibility to protect‘ heet dat in het jargon. Of, nog korter, ‘R2P’. Noteer ook dat Obama’s ambassadeur bij de VN Samantha Power, haar hele carrière gebouwd heeft op R2P: zij maakte naam ten tijde van de Rwandese genocide.

Het is overigens niet alleen de VS die verantwoordelijkheid draagt. Ook de Europese landen doen dat, al was het maar omdat duizenden van hun ingezetenen meevechten in Syrië – en wellicht nu ook in Irak.

De Europese landen hebben hun islamitische minderheden jarenlang laten verkommeren en toegestaan dat er zich een gefrustreerde moslim-onderklasse vormde. De uitzichtloosheid is zo ver gekomen dat een flink aantal jongelui het blijkbaar een goed idee vinden om zich in Syrië en Irak als kanonnenvlees aan te bieden. En dan zit je dus nu met de bibber dat al die lanterfantende tieners binnenkort terugkomen als geharde moedjaheddien, met harten vol brandende haat voor al wie anders denkt.

Voor de duidelijkheid: dat wil niet zeggen dat het de schuld van Europa is dat een aantal gekken liever terrorist dan steuntrekker zijn. Die lui hebben allemaal hun eigen verantwoordelijkheid. Ze horen beter te weten en als ze terugkomen horen ze de straf te krijgen die ze verdienen. Die jongens zijn wandelende tijdbommen. Joost mag weten aan wat voor wreedheden ze zich schuldig gemaakt hebben. Maar dit is dus wel degelijk een van de consequenties van Europa’s onvermogen om immigranten te integreren.

Los daarvan lijken we weer eens op een militaire interventie af te sloffen. Het is te vroeg om de bommenwerpers te laten warmdraaien, maar luchtaanvallen behoren tot de mogelijkheden, stelde de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken John Kerry al. Je ziet al een scenario komen zoals in Libië, waar de Europeanen mee de kastanjes uit het vuur moesten halen.

Jihadi-kalifaat

Dat alles is een onverkwikkelijke gedachte. De moed zinkt je in de schoenen bij het idee van weer eens een oorlog in de Arabische wereld. Ook al omdat stilaan aangetoond is dat je in zulke situaties redelijk weinig kan uitrichten met militaire middelen.

Ondanks alle peperdure pogingen van de supermacht Amerika zijn Irak en Afghanistan een puinhoop. Libië is er al niet veel beter aan toe. Waarom zou je dan denken dat het deze keer beter zou aflopen, te meer omdat het animo om daadwerkelijk fors op te treden zeer beperkt is? Van ‘boots on the ground‘ kan bijvoorbeeld geen sprake zijn, zei Barack Obama al.

Desalniettemin moet er iéts gebeuren. De prijs van niets doen is niet acceptabel. Ten eerste dreig je te eindigen met een genocide op je geweten. Ten tweede is een jihadi-kalifaat in Europa’s achtertuin veel te gevaarlijk. Tot wat dat kan leiden, is aangetoond op 11 september 2001.

Het gebruik van geweld kan dus wel eens de minst slechte keuze blijken. Als zelfs Dyab Abou Jahjah op Facebook laat horen dat hij een Iraanse, Europese of zelfs Amerikaanse invasie zou steunen om de ISIS-slachtingen tot staan te brengen, en als zelfs de gezworen aartsvijanden Amerika en Iran willen samenwerken om de crisis te bezweren, dan weet je meteen hoe laat het is.

Doe je niks, dan dreigt dat je als een boemerang terug in je gezicht te waaien. De schietpartij in het Joodse Museum in Brussel toonde het al aan: er is maar één dolgedraaide Syriëstrijder voor nodig om bloedbad aan te richten. En volgende keer zijn het misschien geen vier doden, maar tientallen. Er hoeft maar zo’n Jejoen tijdens het spitsuur met een rugzakbom op de Brusselse metro te stappen en het is zo ver.

Waarmee natuurlijk geenszins gezegd is dat je zo’n scenario kan uitsluiten als je wel optreedt. We zeiden het al: damned if you do, damned if you don’t.