Donald Trump was altijd al opvallend populairder bij extreemrechtse en populistische politici. Na zijn nederlaag tegen Joe Biden gingen sommigen van hen vlot mee in de stelling dat de president het slachtoffer werd van ‘verkiezingsfraude’. Ook in België.
Iedere week zoekt Knack naar misleidende informatie op het internet.
Op 4 november, de dag na de Amerikaanse presidentsverkiezingen, verstuurde Europarlementslid Gerolf Annemans (Vlaams Belang) een korte tweet waarin enkel de hashtag #StoptheSteal stond. ‘ Stop the Steal‘ is de slogan van het Trump-kamp, dat gelooft dat de Democratische Partij in de Verenigde Staten op frauduleuze wijze de presidentsverkiezingen ‘gestolen’ zou hebben. Annemans kreeg heel wat kritiek te verduren: dacht bij werkelijk dat het Amerikaanse kiesproces oneerlijk was verlopen? Achteraf verdedigde hij zich dat hij zijn tweet ‘gewoon informatief’ bedoeld had ‘om wat inzicht te verschaffen in de redenen waarom Republikeinen deze verkiezing momenteel betwisten’.
Verkiezingen die ‘gestolen’ worden, het sluit aan bij een discours binnen populistisch rechts: dat van politici als ‘poppetjes’ van een naamloze ‘globalistische elite’.
Hoe dat betwisten van de verkiezing precies in zijn werk ging, weten we intussen. Op de verkiezingsavond zelf stond Trump nog op voorsprong in cruciale staten als Michigan, Wisconsin, Pennsylvania en Georgia. Maar toen moesten nog heel wat stemmen geteld worden die per brief waren uitgebracht, net als heel wat stemmen uit dichter bevolkte en meer diverse steden, waar de Democraten sterk stonden. Die lieten de voorsprong van Trump verdampen en bezorgden Biden de overwinning. Sindsdien wordt het internet overspoeld door allerlei ongefundeerde claims en ‘verdachte’ video’s die kiesfraude zouden moeten aantonen.
Ironisch genoeg was dat scenario voorspeld door niemand minder dan Vlaams Belang-voorzitter Tom Van Grieken, in een opiniestuk voor Knack kort voor de stembusgang: ‘Al die allicht overwegend Democratische stemmen moeten ook nog tijdig geteld raken. Het is niet ondenkbaar dat Donald Trump op verkiezingsdag – ongeduldig – de verkiezingsoverwinning al claimt, nog voor alle stemmen per post geteld zijn. Wat zal er gebeuren als die stemmen dan het resultaat uiteindelijk toch doen overslaan naar de Democratische Partij?’
Misleidend of verzonnen
Wat er gebeurde, is dat enkele van Van Griekens partijgenoten volop op de trein van de kiesfraudebeschuldiging sprongen. Vlaams Parlementslid Bart Claes deelde een filmpje waarin iemand een stembiljet voor Donald Trump verscheurt en weggooit. ‘Fraude plegen en jezelf filmen. #BidenHarris’, schreef hij erbij. Het bleek een TikTok-video van een grappenmaker, die helemaal niet in een stemlokaal werkte. Van de Vlaams Belang-fractieleden was niemand zo actief als onafhankelijk Kamerlid Dries Van Langenhove, die meer dan 40 tweets verstuurde die de uitslag van de presidentsverkiezingen in twijfel trokken of als frauduleus bestempelden. Heel wat van die berichten bleken misleidend of verzonnen: dat er massaal overleden kiezers zouden hebben gestemd, dat er ongeloofwaardige aantallen kiezers een stem hadden uitgebracht, dat Biden stiekem grote tranches valse stemmen toebedeeld had gekregen, dat de peilingsinstituten corrupt waren enzovoort.
In Nederland waren vooral politici uit Thierry Baudets partij Forum voor Democratie (FvD) vocaal over ‘kiesfraude’. FvD-Europarlementslid Derk Jan Eppink had voordien al zijn twijfels geuit over het stemmen per post, dat volgens hem tot ‘massale fraude’ zou leiden. Na de verkiezingen deelde hij een verhaal van de pro-Trump tv-zender One America News Network dat insinueerde dat er banden waren tussen een leverancier van stemmachines en het Clinton Global Initiative, een door de voormalige Democratische president Bill Clinton opgerichte organisatie. Ook retweette hij verschillende berichten die foutief stelden dat er meer mensen waren gaan stemmen dan er geregistreerde kiezers waren, of dat het bijvoorbeeld verdacht was dat in Wisconsin plots 89 procent van de kiezers opdaagde – dat klopt niet, het ging om 72 procent.
Ook in de rest van Europa en de wereld waren het rechts-populistische partijen en regeringen die Trump bleven steunen. Staatshoofden en regeringsleiders van landen als Canada, Frankrijk en Duitsland feliciteerden al vlug president-elect Biden, maar de Russische president Vladimir Poetin, de Turkse president Recep Tayyip Erdogan of de Hongaarse premier Viktor Orbán deden dat pas later of zelfs nog helemaal niet. De populistische eerste minister van Slovenië, Janez Jansa, was een van de enigen die Trump feliciteerden met zijn overwinning. Sindsdien retweet hij, net als Trump zelf, volop samenzweringstheorieën over kiesfraude. In Estland nam minister van Binnenlandse Zaken Mart Helme, lid van de extreemrechtse partij EKRE, vorige week zelfs ontslag na opvallende uitspraken over de Amerikaanse presidentsverkiezingen. In een radiotalkshow hadden hij en zijn zoon Martin Helme, zelf minister van Financiën, beweerd dat Joe Biden en zijn zoon Hunter ‘corrupt’ waren en dat de verkiezingen vervalst waren door de ‘ deep state‘.
Voorbarige vreugde
De vraag dient zich aan waarom buitenissige beschuldigingen van kiesfraude zo gemakkelijk aanvaard en verspreid worden in de kringen van Europees extreemrechts. Deels heeft dat te maken met het feit dat die kringen zich al in 2016 verheugd hadden getoond om de verkiezing van Donald Trump. Vaak kwamen er daarom aan de vooravond van de nieuwe stembusgang ook steunbetuigingen of voorspellingen van zijn herverkiezing. Vlaams Belang haalde in 2018 Steve Bannon, een van de strategen van Trumps overwinning in 2016, naar het Vlaams Parlement als gastspreker. Bannon werd onlangs in beschuldiging gesteld voor het oplichten van donors die geld hadden gestort om een muur te bouwen op de grens met Mexico. Hij zag vorige week ook vele van zijn socialemedia-accounts geschorst nadat hij in zijn online talkshow had gezegd dat hij, als waarschuwing voor Trumps tegenstanders, de hoofden van de Amerikaanse viroloog Anthony Fauci en FBI-directeur Christopher Wray ‘op een staak zou zetten’ bij het Witte Huis.
Deels heeft het ook te maken met voorbarige tweets toen de eerste resultaten op verkiezingsavond positief leken uit te draaien voor Trump, zeker in vergelijking met de peilingen, die Biden een ruime overwinning hadden beloofd. Gerolf Annemans tweette in de ochtend van 4 november nog: ‘Je kan beter zien dat je de verkiezing wint dan de peilingen.’ Ook Dries Van Langenhove schreef tijdens de verkiezingsnacht: ‘Dezelfde journalisten en politici die in 2016 verkeerde voorspelling maakten en toch de analyse mochten maken, hebben nu opnieuw verkeerde voorspelling gemaakt en zullen ook nu toch weer de analyse mogen maken.’ Ongeloof over de uiteindelijke overwinning van Joe Biden kan verklaren waarom men op sociale media in talloze hoaxen trapte.
Maar het narratief van een verkiezing die zo eenvoudig ‘gestolen’ of vervalst kan worden, sluit ook aan bij een breder, bestaand discours binnen populistisch rechts: dat van politici als ‘poppetjes’ van een naamloze ‘globalistische elite’ die achter de schermen al langer aan de touwtjes trekt. Op 10 november vroeg Thierry Baudet in de Nederlandse Tweede Kamer een debat aan over de vraag ‘op welke wijze er verkiezingsfraude mogelijk is in Nederland’ en noemde hij de gebeurtenissen in Amerika ‘zowat het grootste verkiezingsfraudeschandaal in de moderne geschiedenis’. Experts maken zich in de VS ernstige zorgen over de manier waarop dergelijke demarches het wantrouwen in het democratische proces aanwakkeren. De vraag rijst in hoeverre dat discours ook in Europa voet aan de grond kan krijgen.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
