De president “voelt de behoefte om de Turken uit het buitenland te mobiliseren en het kan hem niet schelen of wat hij zegt correct is of niet”, analyseert tegenstander Taner Akçam. Inzet: het referendum over de uitbreiding van de presidentiële macht van 16 april dat verre van gewonnen is. En pech voor de impact op de betrekkingen met Europa.
Waarom beschuldigde de Turkse president Recep Tayyip Erdogan Nederland en Duitsland van fascistische praktijken, toen zij Turkse ambtsdragers niet wilden toelaten voor campagne-activiteiten rondom het referendum van 16 april? In dat referendum wordt beslist of van Turkije een presidentieel systeem gemaakt moet worden, waarbij de president een flinke uitbreiding aan macht zou krijgen. Volgens Taner Akçam, één van de eerste Turkse academici die de Armeense genocide erkende en zich in de materie specialiseerde, is het mogelijk dat Erdogan zichzelf het referendum ziet verliezen. Zijn verbale agressie tegen de EU zou strategie kunnen zijn.
Taner Akçam werd in 1976 gearresteerd en veroordeeld tot tien jaar cel omdat hij de Koerdische minderheid verdedigde. Hij slaagde erin om naar Duitsland te vluchten waar hij een proefschrift schreef over de Armeense genocide en het Turkse nationalisme. Vandaag geeft hij geschiedenis aan de Clark universiteit in de Verenigde Staten.
Wat denkt u over Erdogan die Duitsland van nazi-praktijken beschuldigt en Nederland voor fascistische staat uitmaakt omdat ze geen campagne-activiteiten toelaten over het referendum dat de macht van de president moet versterken?
Akçam: Het is een boodschap voor zijn kiezers. Ik ben 100 procent zeker dat hij bewust is van de dwaasheid van zijn vergelijkingen, maar hij weet pertinent dat hij zijn achterban met dat soort retoriek kan mobiliseren. Erdogan heeft de behoefte om de Turken in het buitenland te mobiliseren en het kan hem niet schelen of wat hij zegt correct is of niet. En hij slaagt er goed in.
Moeten de meetings van Erdogan en zijn partij AKP verboden worden in België?
Akçam: Je moet juist het omgekeerde doen: ze toelaten. Aanvaard wat goed is voor je land ook voor andere landen. Vrijheid van meningsuiting is nooit slecht. Door de meetings van de AKP te verbieden bewijs je meer dienst aan Erdogan dan door hem te laten spreken.
Is het argument van de import van de spanningen niet gefundeerd ?
AkçamDe Turkse spanningen worden nu al geïmporteerd. In Turkije is er een strijd voor democratie en mensenrechten en die strijd heeft geen grenzen. Als ik in de Belgische regering zat, zou ik benadrukken dat België voor een “neen” tegen het referendum is en dat dat niet begrepen moet worden als inmenging maar als gehechtheid aan de democratische normen. Op die manier zou de regering duidelijk maken dat België hoopt dat de Turkse bevolking die keuze maakt. En de beste manier om te tonen dat de democratie werkt is de meetings van AKP toe te laten.
Denkt u dat Erdogan het referendum zal winnen ?
Akçam: Nee. Ook al is het gedeeltelijk wishful thinking, denk ik dat de meerderheid “nee” zal zeggen. De reden is de beleving van de democratie in Turkije. Ik kan mij niet inbeelden dat een land die verworvenheid overboord zou gooien. Indien Erdogan faalt, zal hij tot 2019 aan de macht blijven en hij zal altijd de touwtjes blijven trekken aangezien zijn partij over een absolute meerderheid beslist.
Hoe meer Erdogan de EU aanvalt, hoe meer hij zijn achterban mobiliseert
Hadden Duitsland en Nederland de Armeense genocide in herinnering moeten brengen?
Akçam: Ze hadden dat moeten doen, maar wilden waarschijnlijk het debat niet verergeren. De spanningen tussen de Turken en de Europese Unie zijn al groot. Hoe meer Erdogan de Unie aanvalt, hoe meer hij zijn achterban mobiliseert. De Europeanen hebben ook fouten begaan. Daarom acht ik de kansen om de standpunten te verzoenen klein. Ik ben er zeker van dat Erdogan de Europese Unie meer en meer in de steek zal laten, desnoods door de diplomatieke betrekkingen af te breken, zolang hij maar zijn positie van strategische partner van Rusland behoudt. Hij heeft een “niche” gevonden.
Het is dus niet het moment om Ankara weer aan te spreken over de gebeurtenissen van 1915…
Akçam: Dat zal niet helpen. Na de mislukte staatspoging zullen de Turkse machthebbers menen dat het om een nieuwe poging gaat om hem in een hoekje te duwen. Als we in het domein van de retoriek blijven zal de confrontatie niets opbrengen. De economische kaart kan wel veranderen. Als de Europese Unie sancties uitvaardigt en de bevolking daar de effecten van voelt, kan dat de loop van de dingen veranderen.
De Armeniërs worden nog altijd als tweederangsburgers beschouwd
Er wordt veel gesproken over de autocratische neigingen van Erdogan, de oorlog in Syrië en de Koerdische kwestie, maar niet veel meer over de Armeense kwestie. Omdat ze ondergesneeuwd wordt door nieuwe uitdagingen?
Akçam: Voor president Erdogan is het geen brandend probleem. Voor hem zijn de Koerdische kwestie, de oorlog in Syrië en de mislukte staatsgreep van 15 juli 2016 de belangrijkste uitdagingen over interne veiligheid, en dat verdrong de Armeense kwestie naar de achtergrond. Sinds 2015, het jaar van de honderdste verjaardag van de genocide, daalde de interesse ervoor in de Turkse maatschappij.
Hebben de standpunten in Turkije geen evolutie doorgemaakt?
Akçam: Na 2005 evolueerden de mentaliteiten sterk, in het bijzonder na de moord op Hrant Dink in 2007 (een Turkse journalist en schrijver van Armeense oorsprong die vermoord werd door een Turkse nationalist, nvdr) en ze bleven evolueren tot 2015. In die periode nam de AKP-regering afstand van haar negationistische politiek. Vijandelijkheden en animositeit waren niet meer van tel, het taalgebruik was verzoenender geworden. Er was een soort opening, niet enkel ten opzichte van de Armeniërs, maar ook van andere onderwerpen over het Ottomaanse rijk. Maar nu zijn we terug bij de standaardparameters, te weten de theorieën die de Turkse regering herhaalde in de jaren 1960 en 1970.
Volgens u is het negationisme een structuur : Turkije reproduceert de instellingen, sociale relaties en de mentaliteit die in 1915 uitmondden. Kunt u dat uitleggen?
Akçam: Als je Armeense genocide erkent, moet je de volledige legale structuren van de aan de Armeniërs beroofde eigendommen veranderen. Je raakt ook aan de grondmythe van de Turkse republiek. Daarom spreek ik over de industrie van het negationisme. Kijk in Ankara naar al die individuen die voor de staat werken. Indien ze de Armeense genocide publiekelijk erkennen, worden er nog duizenden ambtenaren op een zijspoor gezet. Daarbij komen nog de geschonden rechten van de minderheden. De Armeniërs worden nog altijd als tweederangsburgers beschouwd.
U herinnert er graag aan dat een maatschappij enkel een democratische toekomst kan bouwen als ze haar eigen verleden trotseert. Sommige landen bereikten echter een democratische volwassenheid zonder echt de boeken van het verleden open te doen.
Akçam: De democratie impliceert niet persé de erkenning van de misdaden uit het verleden, maar u kunt niet ontkennen dat de democratie een noodzakelijke toegangskaart is om over die onderwerpen te debatteren.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
