Waarom deze Oekraïense inval in Rusland anders is

De onverwachte Oekraïense aanval op de Russische grensregio Koersk baadt in een waas van mysterie. Wat hoopt Oekraïne daarmee te bereiken?

‘Oorlog is oorlog, met zijn eigen regels, waarbij de agressor de onvermijdelijke resultaten oogst.’ Meer dan 48 uur nadat Oekraïense legereenheden de Russische grensregio Koersk zijn binnengevallen, heeft Mychajlo Podoljak, een van president Volodymyr Zelensky’s topadviseurs, in zijn eigen kenmerkende stijl gereageerd op de Oekraïense aanval op de Russische grensregio Koersk. Het is de eerste Oekraïense official die erkent dat het Oekraïense leger de grens met Rusland is overgestoken.

De Oekraïense aanval, waarbij minstens twee legerbrigades betrokken zouden zijn, komt als een complete verrassing. Russische militaire bronnen spreken over een grootschalige aanval met mobiele eenheden. Het grensstadje Soedzja zou ondertussen al bezet zijn, en zou ook op weg zijn naar het stadje Korenovo. Volgens het Institute for the Study of War zouden de Oekraïners erin geslaagd zijn om maar liefst twee Russische verdedigingslinies te doorbreken. Bij de operatie zou het Oekraïense leger ook Russische militairen en grenswachten krijgsgevangen hebben genomen.

Aan Russische kant wordt traag gereageerd. Aleksej Smirnov, de gouverneur van de oblast Koersk, kondigde gisteren de noodtoestand af. Zelfs president Vladimir Poetin zag zich al genoodzaakt te reageren. Tijdens een vergadering met leden van de Russische regering bestempelde Poetin ‘de gebeurtenissen in de oblast Koersk’ gisteren als ‘een grootschalige provocatie’. Valeri Gerasimov, de stafchef van het Russisceh leger, verzekerde dat de opmars van het Oekraïense leger ondertussen gestuit is, en dat de Oekraïense nederlaag onvermijdelijk is.

Eerdere incursies

Ondanks die geruststellende berichten moet de Oekraïense actie het Russische regime zorgen baren. Zelfs als de aanval weldra wordt afgeslagen, blijft het opmerkelijk dat het Oekraïense leger er kennelijk in geslaagd is om ongezien troepen te concentreren vlak aan de Russisch-Oekraïense grens.

Sinds het begin van de Russische invasie waren er al twee eerdere incursies op Russisch grondgebied. Tot nu toe gebeurden die evenwel nooit door het Oekraïense leger zelf, maar door een drietal Russische paramilitaire groepen, bewapend door Oekraïne. Die aanvallen leken eerder bedoeld om de Russen op stang te jagen dan om echte militaire doelen te volbrengen. Deze aanval lijkt van een ander kaliber. Volgens Russische bronnen zouden al minstens één Russisch gevechtsvliegtuig en twee helikopters neergehaald zijn.

Het is vooralsnog onduidelijk wat het Oekraïense leger met die acties probeert te bewerkstelligen. De aanval komt op een moment waarop het Russische leger gestage vooruitgang boekt in de Oekraïense regio Donetsk, waar vermoeide Oekraïense legereenheden in ondertal zijn. Mogelijk is de Oekraïense aanval op Koersk een manier om Russische troepen uit Donetsk weg te trekken. Het is onduidelijk of dat zal lukken.

Er zijn verschillende mogelijke doelwitten in de regio. Er is de kerncentrale van Koersk, maar die ligt nog tientallen kilometers verder dan het gebied waar het Oekraïense leger momenteel vermoedelijk opereert. In de buurt van Soedzja bevindt zich ook een distributiestation voor aardgas, dat onder andere nodig is voor het transport van Russisch gas naar Europa. Logistiek gesproken is de regio niet zonder belang voor het Russische leger, maar tegelijk lijkt de bevoorrading vooralsnog niet in het gedrang te komen.

Druk op Gerasimov

Het is duidelijk dat Oekraïne met zijn inval ook een psychologische effect najaagt. Opnieuw confronteert het Rusland met een verrassingsaanval, waarop het niet onmiddellijk een antwoord heeft. Aan Russische kant leeft bovendien de vrees dat Oekraïense troepen zich ook op de naburige regio Belgorod zouden richten. Het Oekraïense leger kan bovendien aantonen dat het in staat is om niet enkel te verdedigen, maar ook aan te vallen.

Bovendien zorgt de aanval onmiskenbaar voor heel wat interne strubbelingen. Het zet druk op de Interne Veiligheidsdienst FSB, die verantwoordelijk is voor de bescherming van de grens. Die FSB slaagde er kennelijk niet in – net zoals bij de twee voorgaande incursies – om de aanval te voorzien en te voorkomen. Voor Poetin is de FSB van cruciaal belang om aan de macht te blijven.

Het opmerkelijkste aan de Russische reactie tot nu toe was misschien wel de manier waarop Valeri Gerasimov nadrukkelijk in de wind werd gezet. Gerasimov, die er doorgaans handig in slaagt om bij tegenvallende berichten uit beeld te blijven, moest nu voor de camera komen uitleggen hoe hij deze aanval denkt af te slaan. De positie van Gerasimov, die sinds eind juni gezocht wordt door het Internationaal Strafhof in Den Haag, lijkt al langer te wankelen.

Sinds het aantreden van de nieuwe minister van Defensie, Andrej Beloöesov, werden verschillende vertrouwelingen van voormalig defensieminister Sergej Sjojgoe al gearresteerd. Ook Gerasimov geldt als een mannetje van Sjojgoe. Bij het aantreden van de nieuwe Russische regering benadrukte Poetin nog dat de positie van Gerasimov niet ter discussie staat.