In de staat Iowa gaan vannacht de voorverkiezingen van start die moeten leiden tot een Republikeinse presidentsnominatie. Het verkeersadvies luidt: blijf binnen. Maar in de caucus van Iowa is dat onmogelijk. Welke kiezers komen naar buiten bij min 28 graden (gevoelstemperatuur min 40). En wat moet u nog weten over deze caucus? ‘Zelfs als je stemt en vervolgens sterft, is het de moeite geweest.’
Aan de Democratische kant is de caucus min of meer opgedoekt, en wordt er in Iowa tegen begin maart per post gestemd. Maar aan de Republikeinse kant blijft het oude systeem van kracht.
Dat systeem bestaat erin dat alom in de staat kiezers om klokslag 19 uur (2 uur dinsdagochtend in de Belgische nacht) bijeenkomen in scholen, kerken en feestzalen om hun stem uit te brengen. Ze krijgen korte speeches te horen ten voordele van elk van de resterende Republikeinse presidentskandidaten en schrijven vervolgens hun voorkeur neer op blanco papier. Na afloop begint de telling, die soms verrassend snel verloopt, maar in 2020 bij de Democraten een week in beslag nam.
In principe kunnen alleen Republikeinse kiezers op de caucus stemmen, maar wie niet geregistreerd is als Republikein kan ter plaatse nog zijn of haar partijvoorkeur veranderen en toch deelnemen. Dat wordt een van de jokers. Hoe groot zal het aandeel onafhankelijken en Democraten zijn?
Het relatief late uur botst met de uitzonderlijke weersomstandigheden. Iowa is wel wat gewend op het vlak van vorst en sneeuw, maar dit keer worden alle records voor een caucus verbroken. Na een sneeuwstorm volgt een koudegolf. De temperaturen voor staatshoofdstad Des Moines fluctueren vandaag tussen min 18 en min 28 graden Celcius. Om 19 uur zou het min 24 zijn. En tegen het einde van de caucus nog een paar graden ijziger. Des Moines is niet de koudste plek in de staat. Bovenop de koude komt een gure wind die de gevoelstemperatuur zou doen zakken tot min 40. Dat zijn temperaturen waarbij blootgestelde lichaamsdelen binnen de tien minuten bevriezen.
De vraag die al een aantal dagen de opiniepeilers en analisten bezighoudt, is: wat betekent de extreme koude voor de uitslag?
De kandidaten proberen in ieder geval hun aanhang zover te krijgen dat ze opdagen.
Donald Trump probeerde zondag nog een discussie binnen een koppel weer te geven: ‘Zelfs als je zo ziek bent als een hond, zelfs als je zegt “Schat, ik haal het niet …”, zelfs als je kiest en vervolgens sterft, is het de moeite geweest.’ Of het helemaal als grap bedoeld was, is niet duidelijk, maar er was in elk geval gelach te horen bij zijn toehoorders (die zelf al een moeizame rit gemaakt hadden om hem te horen).
Hoe liggen de verhoudingen, los van de kou?
Zaterdagavond publiceerde de toonaangevende krant in Iowa, de Des Moines Register, naar vierjaarlijkse gewoonte de ultieme peiling in deze race.
Volgens die peiling wil 48 procent van de kiezers op Donald Trump stemmen, tegen 20 procent op Nikki Haley en 16 procent op Ron DeSantis. Vivek Ramaswamy is een verre vierde met 8 procent van de kiesintenties. In vergelijking met een maand eerder is Trump er licht op achteruitgegaan (min 3 procent), Haley is over DeSantis gesprongen richting tweede plaats (plus 4 procent) en DeSantis is drie procent gezakt.
Ongeveer alle gesignaleerde verschillen met december liggen binnen de foutenmarge, maar het feit dat Haley klimt en DeSantis daalt, lijkt te bevestigen dat de Haley-campagne momentum heeft, en dat DeSantis, die alle 99 districten van Iowa heeft platgelopen en zijn toekomst heeft verbonden aan een goed resultaat in die staat, van een koude kermis kan thuiskomen.
Maar! En dan komt het weer ter sprake. De peiling toont dat de Trump-kiezers heel enthousiast achter hun kandidaat staan, terwijl de DeSantis-kiezers gewoon enthousiast zijn en de Haley-kiezers ietwat aarzelend hun kandidaat ondersteunen. De enthousiasmefactor wordt essentieel als kiezers overwegen of ze hun auto zullen ontdooien om de soms lange rit naar de caucuslocatie aan te vatten.
Er spelen nog een aantal elementen. Trump-kiezers wonen eerder landelijk en zijn al wat ouder. Dunbevolkte, landelijke districten hebben slechts één caucuslocatie, wat betekent dat kiezers gemiddeld een langere rit voor de boeg hebben. Haley-kiezers wonen vaker in de steden, wat de rit korter maakt. Wie heeft het grootste voordeel? Een kandidaat met oudere, enthousiaste kiezers en een lange rit, of een kandidaat met lauwe aanhang, die kortbij kan kiezen?
In 2016 werd Donald Trump in de caucus verslagen door Ted Cruz. Dat had toen gedeeltelijk te maken met chaos binnen de Trump-campagne, die nieuwe kiezers niet had uitgelegd hoe het caucussysteem werkt. Dit keer is de Trump-campagne een geoliede machine, worden kiezers begeleid richting de caucus, en is er ook transport voorzien voor wie ertegen opziet om zelf te rijden. Ron DeSantis heeft gelijkaardige voorzieningen, met onder meer kinderopvang aan de caucusplaatsen. De campagne van Nikki Haley, daarentegen, ligt volgens lokale waarnemers achter in de bijstand aan kiezers.
Er speelt mogelijks nog een derde element: Trump heeft eerder laag opgeleide kiezers, de zogenaamde bierdrinkers, Haley meer hoger opgeleide kiezers, de vermeende wijndrinkers. Wie laat zich het meest door het weer afschrikken, een bierdrinker of een wijndrinker?
Een meteoroloog van CNN, die zelf afkomstig is uit Nebraska, een buurstaat van Iowa, gaf tijdens zijn weerpraatje een vierde element mee. Bij de voorspelde temperaturen dreigen dieren te sterven, en zijn boeren niet geneigd hun beesten vier uur alleen te laten. Vier uur is de tijd die het vergt om aan een caucus deel te nemen, transporttijd inbegrepen. Heeft het welzijn van de beesten een invloed op de uitslag?
Waar staan de kandidaten, en waar gaan ze?
De laatste dagen kon er – ook alweer omwille van het weer – niet normaal campagne gevoerd worden. Vooral vrijdag en zaterdag, toen een sneeuwstorm woedde of de sneeuw nog niet afdoende was geruimd, werden bijeenkomst afgelast of vervangen door telemeetings.
Maar de verschillen zijn duidelijk. Donald Trump voerde campagne rond zijn subsidies aan de boeren, en met het feit dat er in zijn presidentschap geen oorlogen waren gestart. De evangelische kiezers, die in de meerderheid zijn tijdens een Republikeinse caucus, stemmen massaal voor Trump nadat het federaal recht op abortus door zijn toedoen werd afgeschaft.
Ron DeSantis, die zijn campagne startte ter rechterzijde van Trump, legde niet zozeer de nadruk op verschillen, maar op effectiviteit: hij zou doen wat Trump beloofde maar niet uitvoerde. En hij zou president zijn voor de bevolking, terwijl Trump zijn blik toch vooral op de eigen navel richt.
Haley wil de anti-chaos-kandidaat zijn, de boekhoudster die eindelijk zou besparen in Washington, en degene die, in tegenstelling tot Trump en DeSantis, Oekraïne met enthousiasme en wapens zal ondersteunen (de steun aan Israël is bij de drie topkandidaten een vanzelfsprekend gegeven).
Als Trump in Iowa vijftig procent of meer haalt, blijft hij netjes op weg naar de nominatie. Als hij beduidend meer haalt, is het boeken toe voor de anderen. Als hij minder haalt dan vijftig procent, blijft hij de grote favoriet maar kunnen anderen nog hopen: hij heeft niet de absolute meerderheid aan stemmen.
Voor Ron DeSantis wordt Iowa een doorbraak of een catastrofe. Als hij inderdaad derde wordt, na Haley en Trump, keert hij allicht heel snel terug naar het warme Florida, om opnieuw voltijds gouverneur te zijn. Na een campagne waarin hij alles inzette op Iowa, heeft hij na een nederlaag in die staat niet echt nog een pad naar de nominatie.
Voor Haley is deze caucus minder cruciaal. Ze voerde relatief minder campagne in de staat, had geen hoge verwachtingen, al is dat met de recentste peiling misschien veranderd. Ook als ze derde zou worden, behoudt ze een kans in de volgende voorverkiezing, New Hampshire, waar ze volgende week dinsdag volgens peilingen in de buurt van Trump kan komen. Maar een goed resultaat in Iowa zou haar momentum tonen, en haar verder helpen in New Hampshire.
Amerikaanse verkiezingen 2024
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier