VS: gelekte informatie legt vreemde weg af, en schetst somber beeld van oorlog in Oekraïne

Er wordt volgens VS-media al minstens sinds januari geheime informatie gelekt. Dat bleef maandenlang onopgemerkt. En nu er dagelijks over die geheime, soms top secret nota’s wordt bericht, vallen er klappen, vooral bij bondgenoten van de VS.

Het eerste wat de bredere wereld ervan vernam, was te vinden in een artikel in The New York Times van 6 april.

In dat stuk ging het er nog over hoe zes weken oude geheime informatie van het Pentagon over de oorlog in Oekraïne, daterend van rond 1 maart, op het internet was gelekt en later ten dele was overgenomen op Twitter en Telegram. Russische bloggers op Telegram verfraaiden de cijfers rond oorlogsslachtoffers in het voordeel van Rusland, zodat het erop leek dat er veel meer Oekraïense doden waren gevallen dan Russische. De oorspronkelijke gelekte documenten gaven een heel ander beeld: zowel Rusland als Oekraïne leden zware verliezen. In een schatting die volgens het Pentagon zelf niet als heel betrouwbaar kon worden beschouwd, ging men uit van 189.500 tot 223.000 Russische slachtoffers, waarbij tussen 35.500 en 43.000 doden. Aan Oekraïense zijde vielen er volgens het Pentagon, sinds het begin van de oorlog in februari vorig jaar, tussen 124.500 en 131.000 slachtoffers, waarvan 15.500 tot 17.500 doden.

In dat artikel van 6 april ging het onder meer over het precieze verbruik van munitie door het Oekraïens leger, en over twaalf Oekraïense brigades, die met steun van de VS en andere NAVO-landen werden voorbereid op een lenteoffensief. Zes van die brigades, met elk 4 tot 5000 soldaten, zouden volgens de gelekte informatie klaar zijn met hun training tegen 31 maart, de resterende zes tegen 30 april. Dat was goed om weten voor Russische bronnen.  

Een onopgemerkt lek

Na dat eerste artikel volgden er talloze follow-ups met méér onthullingen, en met méér informatie rond het vreemde traject dat de geheime informatie had afgelegd.

Want dat wekte meer en meer verbazing. Kon men uit het oorspronkelijke artikel van The New York Times nog afleiden dat rond 1 maart werd gelekt, dan bleek dat het lek ten laatste in januari was ontstaan. Op dat moment, meldden onder meer nieuwssite Politico en vooral de krant The Wall Street Journal, begonnen foto’s van uitgeprinte geheime documenten, met één of twee vouwen, op te duiken op Discord, een platform dat onder meer populair is bij gamers en dat volgens de Wall Street Journal bekendstaat voor ‘memes, grappen en racistische praat’. De documenten, gefotografeerd tegen de achtergrond van een Amerikaans jachtmagazine, werden gepost binnen een kleine messaging groep van Discord, die bestond uit niet meer dan een stuk of twaalf gebruikers. Degene die de documenten van januari tot begin maart postte, was een anoniem lid van de groep.

Sinds januari zouden er tientallen geheime documenten zijn gepost, wellicht meer dan honderd. Ze waren alle vertrouwelijk, sommige top secret. The New York Times en The Wall Street Journal beweren intussen allebei om en bij vijftig van de gelekte documenten te hebben gezien.

‘De manier waarop de informatie verspreid werd, niet door ze in het geheim aan een agent te geven, maar in volle openheid, op een website … daagde mensen bijna uit ze op te merken’, zo zei Evelyn Farkas aan Time Magazine. Farkas was de topverantwoordelijke van het Pentagon inzake Rusland en Oekraïne onder president Obama.

Maar de informatie viel niet op.

Begin maart repostte een andere gebruiker van de kleine Discord-groep een aantal van de documenten voor een veel bredere groep van Discord, opgericht rond het computerspel Minecraft. Weer een maand later, begin april, net voor de The New York Times het eerste artikel publiceerde, nam een Russische propaganda-account op Telegram een deel van de documenten over, met daarbij het geciteerde document over de dodencijfers, dat de Russen prompt vervalsten. Ook Twitter en 4chan begonnen informatie rond de documenten te verspreiden.

Pas nadat de New York Times op 6 april over het lek had bericht, startte de binnenlandse inlichtingendienst FBI een groot onderzoek naar de herkomst van de documenten, en naar degene die ze lekte. Discord heeft de foto’s van de documenten verwijderd. De Amerikaanse autoriteiten doen er alles aan om de documenten weg te halen van sociale media.

Authentiek?

Is het oorspronkelijk op Discord gelekte materiaal authentiek?

Grotendeels wel, is de conclusie van de New York Times. Vele basisdocumenten zijn volgens officiële bronnen authentiek, al is het niet duidelijk, voegt de krant eraan toe, of de informatie die ze bevatten accuraat is.

Het lek is anders dan de beroemde onthullingen uit het recente verleden. Het Wikileakslek van Chelsea Manning van 13 jaar geleden, of de lekken van Edward Snowden van 10 jaar geleden, waren immens. Ze maakten duizenden documenten openbaar. In dit geval gaat het tot dusver om een beperkt lek, maar met documenten die heel recent zijn en informatie bieden over de actualiteit.

Ze bevatten, schrijft The Wall Street Journal, kopieën van de dagelijkse inlichtingenbriefings voor VS-minister van Defensie Lloyd Austin en stafchef Mark Milley, CIA-verslagen over onder meer Mossad en Zuid-Korea, op basis van onderschepte (afgeluisterde?) interne communicaties.

Wie heeft gelekt?

Dat is nog onduideljk. Volgens de Washington Post werkte de persoon op een militaire basis, een twintiger die de Discord-groep leidde en zichzelf OG (Original Gangster, nvdr.) noemde. Hij zei dat hij ze had meegenomen van zijn werk op de basis. De krant baseert zich op gesprekken met twee leden van de chatgroep die zeggen OG’s ware identiteit te kennen. Ook zegt de krant te beschikken over een stemopname, foto’s en een video van OG.

Aanvankelijk tikte OG de stukken woord voor woord over en voorzag ze van commentaar, onder meer om het jargon van inlichtingendiensten uit te leggen. Omdat de andere leden in de groep de ellenlange berichten niet lazen en omdat het hem te veel tijd kostte, plaatste hij later foto’s van geheime stukken. De twee groepsleden waarmee de krant sprak, herkenden in sommige foto’s op de achtergrond delen van de kamer waarin OG ook wel videoboodschappen voor hen opnam.

De chatgroep bestond volgens The Washington Post sinds 2020 en was alleen toegankelijk op uitnodiging. De ongeveer twintig leden, voornamelijk jongens en jongemannen, deelden een fascinatie voor ‘wapens, militaire uitrusting en God’, aldus de krant. OG publiceerde er sinds eind vorig jaar enkele documenten per week, die van Discord hun weg vonden naar andere sociale media.

In eerste instantie werd in de VS gedacht aan Russische betrokkenheid. In Rusland gewaagden pro-invasie-bloggers van een Amerikaanse poging om nepinformatie te verspreiden en een overdreven slecht beeld te schetsen van het Oekraïens leger. Maar de gelekte informatie is net zo min gunstig voor Rusland als ze dat is voor de VS. Ze bevat elementen over het conflict tussen het Russisch leger en de Wagnergroep (op 12 februari stopte het Russisch leger, in volle belegering van Bakhmut, zijn wapenleveringen aan de Wagnergroep, volgens een document), over de belabberde Russische legerleiding.

De VS praten voor de buitenwereld veel positiever over de militaire slagkracht van het Oekraïens leger dan intern, er wordt in de documenten gelekt over de manieren waarop de VS bondgenoten onder druk zetten (er wordt onder meer uitgelegd hoe men Israël tot wapenleveringen aan Oekraïne kan bewegen).

Wat is gelekt?

Misschien het belangrijkste gegeven in de documenten is dat de VS grote twijfels hebben over het aangekondigde lenteoffensief van Oekraïne. Op 22 februari werd in een document gesteld dat de slag om de Dombas, in het oosten van Oekraïne, ‘wellicht op weg is naar een impasse’. De Russen zullen er niet winnen, maar de Oekraïners evenmin.

De documenten beklemtonen de penibele situatie van de Oekraïense luchtafweer, die grotendeels gebruik maakt van twee types van Russische raketten. Het ene type, stelde een document op 28 februari, zal midden april uitgeput zijn, het andere op 3 mei. Als er niet snel een alternatief komt, zou de Russische luchtmacht vrij spel krijgen boven Oekraïne. Dat kon nog beschouwd worden als een poging om Oekraïne te ondersteunen bij zijn pogingen om andere afweersystemen te krijgen, of zelfs gevechtsvliegtuigen, maar in de VS weerklinkt bij conservatieve commentatoren ook de andere roep – om de politiek van steun aan Oekraïne te herbekijken in het licht van een meer genuanceerd beeld over de militaire situatie.

De nieuwskoppen rond de gelekte informatie beperken zich al enkele dagen niet langer tot Oekraïne en Rusland.

De documenten stellen dat de Mossad, de beroemde geheime dienst van Israël, de recente protesten tegen de regering Netanyahu heeft ondersteund (wat werd ontkend); ze toonden hoe de VS druk uitoefenden op Zuid-Korea om munitie en wapens te leveren aan Oekraïne, en hoe Zuid-Korea garanties zocht voor negatieve reacties van China; hoe Egypte en de Emiraten hun banden met Rusland probeerden aan te zwengelen (wat werd ontkend); ze stelden dat er honderd leden van buitenlandse speciale eenheden in Oekraïne actief zijn (wat werd ontkend). Etc.

Een van de bevreemdende elementen in de zaak is dat de autoriteiten in de VS, het Pentagon, het ministerie van Justitie en de inlichtingendiensten, blijkbaar geen idee hadden van de lekken tot de New York Times erover begon te berichten.

John Kirby, de woordvoerder van het Witte Huis inzake veiligheidsaangelegenheden, gaf eerdere deze week toe dat hij niet weet of het lek is gestopt. ‘We weten het niet, we weten het echt niet’.

‘We weten niet wie erachter zit. We weten niet wat het motief is. En we weten niet wat er nog op komst is.’ Hij voegde eraan toe: ‘Dit is informatie die niet in het publieke domein thuishoort’.