Zondag is het Internationale Vrouwendag. In Mexico verdwijnen vrouwen maandag een hele dag uit het openbare leven, uit protest tegen toenemend geweld. Ook vrouwen in België treden ze bij.
Wat als alle vrouwen op een dag verdwijnen? Na een reeks gruwelijke gewelddaden tegen vrouwen zijn Mexicaanse activistes zich de vraag gaan stellen. Op maandag roepen ze vrouwen op zichzelf de hele dag uit het openbare leven te wissen.
‘Geen vrouw op straat, op het werk, in de winkel en geen meisje naar school’, klinkt het. ‘Als vrouwen ermee stoppen, dan stopt de wereld’, willen actievoerders duidelijk maken. Op zondag, op Internationale Vrouwendag, is in Mexico-Stad ook een grote betoging gepland. Er worden honderdduizenden vrouwen verwacht.
Ook in België roepen vrouwen op tot betogen op zondag, en treden ze de internationale vrouwenstaking bij. Het Collecti.e.f 8 maart werd naar eigen zeggen geïnspireerd door de naar schatting vijf miljoen Spaanse vrouwen die in 2018 ‘hun land platlegden door massaal te stoppen met werken, zorgen, studeren en consumeren.’ Van Ecuador tot Bangkok worden dit weekend gelijk aardige acties gepland.
Femicide
Geweld en onveiligheid in Mexico zijn ernstiger dan ooit. Vorig jaar werden gemiddeld bijna honderd mensen per dag vermoord, een record. ‘Tien daarvan zijn zogenaamde femicides: vrouwen die vermoord worden enkel omdat ze vrouw zijn, meestal door partners of ex-partners’, zegt Sayuri Herrera.
De Mexicaanse advocate verdedigt nabestaanden van vermoorde vrouwen en is ook mensenrechtenactiviste en docente. Herrera merkt op dat in Mexico niet alleen geweld tegen vrouwen toeneemt, maar ook het protest ertegen en de verontwaardiging.
‘De overheid vraagt om klacht in te dienen, maar dan gebeurt er absoluut niets mee of wordt het geminimaliseerd’, aldus Herrera. ‘Dus klagen vrouwen nu misbruik aan op sociale media en op straat. We eisen gerechtigheid, dat de straffeloosheid eindelijk aangepakt wordt. Kortom: dat onze levens gewaarborgd worden. Deze levensomstandigheden kunnen we niet meer aanvaarden.’
Mexico werd recent geconfronteerd met een reeks gruwelijke misdaden tegen vrouwen. Afgelopen maand werd de 7-jarig Fátima ontvoerd en vermoord, en werd ook de 25-jarige Ingrid Escamilla vermoord en geveld door haar partner. Op sociale media circuleerden beelden van de man, onder het bloed, waarin hij bekent. De verontwaardiging zwelde nog aan nadat kranten foto’s publiceerden van het verminkte lichaam van de vrouw.
Al enkele maanden bezetten studentes verschillende faculteiten van de UNAM-universiteit, de grootste van Latijns-Amerika, nadat een studente werd vermoord en professoren zijn beschuldigd van grensoverschrijdend gedrag. Daarnaast klagen vrouwen aan dat ze lastiggevallen worden op straat of in het openbare vervoer.
In het voorbije jaar is dan ook een opmerkelijke protestbeweging gegroeid. Bij een betoging vorig jaar in Mexico-Stad werd een politiekantoor in brand gestoken en gooiden betogers de ruiten in bij de openbaar aanklager. De vrouwenbeweging in Mexico haakt in op een breder feministisch réveil in Latijns-Amerika.
‘Discriminatie heb je overal. Het verschil ligt ‘m in de sociale aanvaarding daarvan’, zegt advocate Sayuri . ‘In sommige landen is zelfs het minste geweld tegen vrouwen onaanvaardbaar en wordt het vervolgd. Hier is dat niet zo. Maar nu is het welletjes geweest.’
‘Het doet pijn Mexico in de internationale krantenkoppen te zien omwille van het geweld tegen vrouwen, en het doet pijn om het onvermogen te moeten aanschouwen van de overheid om straffeloosheid aan te pakken en vrouwen gerechtigheid te geven’, schrijven drie vrouwelijke Mexicaanse parlementsleden uit verschillende partijen in Americas Quarterly.
Ook bedrijven, universiteiten en zelfs de katholieke kerk van Mexico voegen zich bij de oproep tot staken op maandag en hebben vrouwelijke werknemers vrijaf gegeven om deel te nemen. Tegelijk zijn heel wat van de deelnemende organisaties tegen abortus – illegaal overal in Mexico behalve de hoofdstad en één van de 32 deelstaten.
‘Neoliberalisme treft schuld’
Wereldwijd worden elk jaar 30.000 vrouwen gedood door hun partner of ex-partner, zeggen de Verenigde Naties. Moorden op vrouwen nemen ook toe. Femicide is een juridisch begrip in Mexico, niet in België. Toch waren er het afgelopen jaar nog 24 gevallen van femicide in België, aldus de Vrouwenraad. Het fenomeen eist meer slachtoffers dan terrorisme, zegt de organisatie.
Nog al te vaak blijft femicide onder de radar, zo merkt schrijfster Catherine Vuylsteke op in Knack: ‘Niet zelden worden die gruweldaden als ‘familiedrama’s’ omschreven, maar dat geeft de indruk dat het hele gezin betrokken was en dat het een haast onvermijdelijke, impulsieve daad betreft. Of het gaat over een ‘passionele moord’, een term waaraan minstens een zweem van onschuld kleeft, alsof de dader door de liefde op de dool was geraakt.’
In Mexico, zo weet advocate Sayuri Herrera, is femicide terug te voeren tot een algehele straffeloosheid. Volgens verschillende cijfers blijft meer dan 95 procent van de misdaden onopgelost. ‘Aan femicides gaat vaak geweld vooraf dat vrouwen hebben aangegeven, maar dat onbestraft is gebleven. Die straffeloosheid werkt meer geweld in de hand. Zelfs vrouwen die het geweld aankaarten, nabestaanden bijvoorbeeld, worden vermoord.’
‘Straffeloosheid in Mexico is historisch, pedagogisch: ze wordt overgeleverd alsof het de normaalste zaak van de wereld is’, vervolgt Herrera. ‘Mensen leren ermee om te gaan: zo leven we, en we kunnen er niets aan doen. In dit land is gerechtigheid ons onbekend.’
De Mexicaanse regering maakt slechts schoorvoetend werk van het probleem. Geweld in het land, ook femicide, schrijft de links-nationalistische president Andrés Manuel López Obrador vaak toe aan het ‘neoliberale beleid’ van zijn voorgangers, aan een moreel failliet in de samenleving. Feministen zet hij weg als de’ conservatieve’ oppositie. Toch kan de president niet meer ontkomen aan de aanzwellende roep om actie in Mexico. Vorig jaar werden 980 femicides opgetekend, tegenover 411 in 2015.
‘Bestuurders hebben altijd gevreesd dat het hen stemmen zou kosten om het probleem te erkennen en er de verantwoordelijk voor op te nemen’, besluit Herrera. ‘De cijfers werden toegedekt en het bleef maar groeien. Dit thema was geen prioriteit voor de president. Maar opeens kan hij er niet onderuit.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
