Zondag zijn er verkiezingen in Italië, maar de grootste partij kom wellicht niet aan de macht. Oude vos Silvio Berlusconi ligt met een glorieuze comeback op koers voor de overwinning.
Zondag 4 maart trekken ruim 51 miljoen Italianen naar de stembus, dat zijn er meer dan ooit. Tegelijk weet 30 procent van de Italianen nog niet of en op wie ze gaan stemmen.
De grootste verrassing van deze Italiaanse verkiezingen is toch wel de glorieuze comeback van Silvio Berlusconi. Hoewel de oud-premier door een veroordeling voor belastingfraude niet in het parlement mag plaatsnemen, is hij prominent aanwezig in de campagne. Je kan geen televisie aanzetten of ‘Il (ex-)Cavaliere’ is er wel op te zien. Oude vos Silvio, inmiddels 81 jaar, ligt op koers voor de overwinning dit weekend.
Berlusconi belooft weer van alles: lagere belastingen, hogere pensioenen en betere sociale voorzieningen. Of dat allemaal ook financieel te realiseren is, doet er niet toe; als het maar stemmen oplevert. En dat doet het. Berlusconi weet als geen ander wat er bij de Italianen leeft en speelt daar snel op in. Niemand voert beter campagne dan hij.
Migratie: ‘Tikkende tijdbom’
Tot 3 februari speelde het migratievraagstuk slechts een marginale rol in de verkiezingscampagne. Op die koude zaterdag besloot de rechts-extremist Luca Traini wraak te nemen voor de moord op een Italiaans drugsverslaafd meisje een paar dagen eerder. Omdat de moordenaar een Nigeriaan was, moesten alle zwarte immigranten het ontgelden. Vanuit zijn Alfa Romeo nam Traini willekeurige Afrikanen onder vuur en verwondde er zes.
De volgende dag veroordeelde Berlusconi’s coalitiepartner Matteo Salvini (Lega) Traini’s daad, maar legde de schuld bij de linkse regering die ‘deze massa-immigratie, deze invasie mogelijk had gemaakt’. Berlusconi deed de volgende dag nog een duit in het zakje, hij noemde de 600.000 illegale immigranten ‘een tikkende sociale tijdbom’ en beloofde ze uit te zetten. Bij de volgende peilingen bleek Berlusconi’s consensus opnieuw toegenomen. ‘Meno male che Silvio c’è’, het is maar goed dat Silvio er is, luidt niet voor niks zijn propagandalied.
Oud-premier Matteo Renzi’s linkse blok valt uit elkaar en een deel van zijn electoraat stemt op hem bij gebrek aan beter.
In de laatste peilingen (sinds 17 februari is het volgens de Italiaanse wet verboden om onderzoeken te publiceren), staat Berlusconi’s Forza Italia op 17 procent, Lega op 12 procent en de derde poot van de rechtse coalitie, de rechts-nationalistische Frattelli d’Italia (Broeders van Italie, naar het Italiaanse volkslied) op zes procent. Nog 5 procent van de stemmen en de benodigde 40 procent om te kunnen regeren is binnen. Berlusconi ligt op koers.
Links is zijn magic touch kwijt
De linkse coalitie van premier Paulo Gentiloni en partijleider Matteo Renzi doet het met 25 procent van de stemmen een stuk minder. Dat linkse blok van voormalig premier Renzi (de Italianen kenden de voorbije vijf jaar drie regeringen en al evenveel premiers) is nu al de grote verliezer van deze verkiezingen. De man die vier jaar geleden nog zijn Partito Democratico naar een historische verkiezingszege voerde en die Italië na Berlusconi’s jarenlange strapatsen weer aanzien gaf in Europa, is zijn magic touch kwijt. De sloper, zoals hij genoemd werd, die zou afrekenen met de oude politiek en Italië uit de crisis zou leiden, is zelf oude politiek geworden. Renzi lijkt in korte tijd opgebrand en de nog oudere politiek, Silvio Berlusconi, neemt het stokje weer over.
Renzi’s linkse blok valt uit elkaar en een deel van zijn electoraat stemt op hem bij gebrek aan beter. In interviews zegt hij, bijna tegen beter weten in, te geloven dat zijn partij vòòr de Movimento 5Stelle de grootste van het land gaat worden, maar de peilingen bevestigen dat niet.
De 5Sterrenbeweging: met stip de grootste, maar niet aan de macht
De 5Sterrenbeweging (M5S) van komiek Beppe Grillo wordt nu geleid door de 31-jarige Luigi di Maio en haalt in haar eentje 30 procent. De 5Sterren worden dus met afstand de grootste partij, maar gaat zeer waarschijnlijk niet regeren. De reden: de nieuwe kieswet.
Het Rosatellum, zoals het geesteskind van de Partito Democratico-fractieleider Enrico Rosato heet, is Italië’s vierde kieswet in tien jaar en werd eigenlijk in elkaar gezet om de 5Sterrenbeweging dwars te zitten. Dat beweren althans Di Maio en co. Helemaal ongelijk hebben ze niet.
Het Rosatellum voorziet in een gemengd stelsel: een gedeelte van de zetels wordt verdeeld naar evenredige vertegenwoordiging en een gedeelte volgens een districtenstelsel, waarin via het ‘The winner takes it all’-principe één kandidaat per district wordt gekozen. Daarbij zijn coalities in het voordeel omdat ze gemakkelijker stemmen kunnen concentreren op één persoon. De wet, zo zegt Luigi Di Maio, is het zoveelste bewijs dat ‘het systeem’ bang is voor de 5Sterrenbeweging. ‘Wij zijn de vernieuwing’, beweert de voormalige steward van het San Paolo-stadion in Napels.
Die relatieve frisheid werkt nog steeds. De consensus voor de partij groeit gestaag, maar ook de kritiek neemt toe. Niet alle partijleden blijken zich te houden aan de ‘onestà, onestà’-slogan (‘eerlijkheid, eerlijkheid’, nvdr.). Zo bleek een lokale kandidaat in Frascati, bij Rome, een sociale woning te huren voor zeven euro per maand, werd een kandidaat gepresenteerd die al gekozen bleek voor een andere partij en zou weer een andere kandidaat zijn vrouw slaan. Daarnaast was er gedoe over geld.
Berlusconi’s voorstel om de huidige voorzitter van het Europees Parlement Antonio Tajani Italiaans premier te maken, is vooral bedoeld om zélf de touwtjes in handen te kunnen houden.
Onderling heeft de partij afgesproken dat parlementariërs een deel van hun salaris storten in een fonds voor microkrediet. Een televisieprogramma ontdekte dat niet iedereen dat doet en dat om hun oneerlijkheid te verbergen, er gefraudeerd zou zijn met bankoverschrijvingen, waardoor het geld weer teruggestort werd op de rekeningen van de 5Sterren-parlementariërs. Erg pijnlijk, aangezien de zich als onkreukbaar presenterende ‘Grillini’ geen haar beter blijken dan waar ze de oude partijen van betichten. De schandaaltjes worden gretig opgepikt door de pers en de andere partijen, maar hebben tot nu toe weinig invloed op de peilingen.
Wie wordt de nieuwe premier van Italië?
De grote vraag is natuurlijk: hoe gaat dit aflopen? Wie wordt aanstaande zondag de nieuwe premier van Italië? 30 procent van de Italianen weet nog niet of en op wie ze gaat stemmen? Afgaan op de laatste peilingen van 17 februari is dus riskant, maar we doen toch een poging.
Volgens ingewikkelde berekeningen is 40 procent van de stemmen nodig voor een meerderheid. Het lijkt onwaarschijnlijk dat één van de drie blokken dat gaat halen, enkel het rechtse blok van Forza Italia en Lega is dichtbij. Onderling hebben de partijen afgesproken dat de grootste partij de premier levert, maar Silvio Berlusconi mag vanwege zijn veroordeling geen premier worden en Matteo Salvini wordt gevreesd vanwege zijn extreme ideeën over Europa en immigratie.
Mocht de Lega groter worden dan Forza Italia – en dat suggereren sommige kranten – dan lijkt de rechtse coalitie af te stevenen op een crisis. Berlusconi zal niet snel genoegen nemen met een plaats in de coulissen. Zijn voorstel om de huidige voorzitter van het Europees Parlement Antonio Tajani Italiaans premier te maken is vooral bedoeld om zélf de touwtjes in handen te kunnen houden. Het is echter waarschijnlijker dat de rechtse coalitie die 40 procent niet haalt en ook dan is de kans groot dat het rechtse blok uit elkaar valt en Forza Italia buiten de lijstverbinding gaat shoppen. Een grote coalitie, naar Duits voorbeeld, met de Partito Democratico ligt voor de hand.
Luigi di Maio is ervan overtuigd dat zijn 5Sterren beweging de absolute meerderheid zal halen. De helft van de 30 procent twijfelaars zijn jongeren en de 5Sterrenbeweging is een ware jongerenmagneet, dus de partij zou veel meer dan de voorspelde 30 procent van de laatste peilingen kunnen halen. Toch lijkt het aannemelijker dat Di Maio geen 40 procent haalt en hij, ondanks de retoriek, toch op concrete programmapunten gaat samenwerken met andere partijen. De vraag is alleen met wie? De enige kandidaat is de Lega van Mattteo Salvini, want de overeenkomsten op het gebied van euroscepsis en anti-immigratie beleid zijn groot. Brussel houdt zijn hart vast.
Er is nog één scenario. Na de hoogoplopende campagne van de afgelopen weken een beetje anti-climax: geen enkele coalitie blijkt te werken en de huidige, beetje kleurloze premier Gentiloni regeert gewoon stug door tot het tijd wordt voor nieuwe verkiezingen. Daarvoor is dan weer een nieuwe kieswet nodig en daar gaat weer tijd overheen. Dus dat zal niet eerder worden dan 2019. U mag raden wiens straf in 2019 afloopt en wie dan weer verkiesbaar is? Juist.
Verkiezingen Italië 2018
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
