Voormalig Oekraïne-ambassadeur VS getuigt in impeachment: ‘Duistere belangen in het spel’

Met het ontslag van Marie Yovanovitch als ambassadeur van Oekraïne maakte Trump plaats voor een buitenlandbeleid waarbij persoonlijke berekening zwaarder doorweegt dan het veiligheidsbelang van Amerika. Dat wilden Democraten bewijzen op de tweede dag van het openbare impeachment-proces tegen de president.

Vrijdag stond Washington DC in het teken van de openbare hoorzitting van Marie Yovanovitch, de voormalige Amerikaanse ambassadeur in Oekraïne die in mei 2019 plotseling van haar post werd teruggeroepen.

De Rublikeinse leden van de inlichtingencommissie (de commissie die de hoorzittingen voert als informatiegaring voor een mogelijke impeachment, oftewel aanklacht, waarover in het volledige Huis der Afgevaardigden gestemd zal moeten worden) deden hun uiterste best de relevantie van Yovanovitch als getuige in twijfel te trekken, terwijl ze haar ondertussen uitbundig bedankten voor haar decennialange staat van dienst.

Het staat de president volledig vrij diplomaten aan te stellen en te vragen af te treden wanneer hem dat juist lijkt. Keer op keer hamerden de Republikeinen daarop, en keer op keer bevestigde Yovanovitch dat de president dat recht heeft.

Maar de Republikeinen gaan evenwel voorbij aan het feit dat er wel een goede reden moet zijn voor ontslag, zoals dat overal het geval is. En de Democraten zijn geïnteresseerd in het ontslag van Yovanovitch omdat ze denken dat het het begin was van veranderende verhoudingen tussen de VS en Oekraïne en dat Trump voortaan zijn eigen – persoonlijke – agenda nastreefde in plaats van het nationale veiligheidsbelang van Amerika.

Ook Trump zelf deed nog een duit in het zakje: terwijl Yovanovitch getuigde, stuurde hij een tweet de wereld in waarin hij zei dat ze een slechte diplomaat was geweest en dat het zijn voorrecht was haar uit haar functie te ontslaan (Yovanovitch werkt nog altijd voor het ministerie voor Buitenlandse Zaken, maar in een andere functie.)

https://twitter.com/realDonaldTrump/status/1195356198347956224Donald J. Trumphttps://twitter.com/realDonaldTrump

Everywhere Marie Yovanovitch went turned bad. She started off in Somalia, how did that go? Then fast forward to Ukraine, where the new Ukrainian President spoke unfavorably about her in my second phone call with him. It is a U.S. President’s absolute right to appoint ambassadors.

— Donald J. Trump (@realDonaldTrump) November 15, 2019

Adam Schiff, de Democratische voorzitter van de inlichtingencommissie, las de tweet tijdens de hoorzitting voor: Yovanovitch gaf aan zich er geïntimideerd door te voelen. Schiff zei vervolgens de tweet als intimidatie van een getuige te zien, en dat ‘serieus’ te nemen. In Amerikaanse media werd vervolgens gespeculeerd dat de tweet een deel van een eventuele impeachment-aanklacht zou kunnen zijn.

Ook verschillende Republikeinen, waaronder Elise Stefanik, gaven aan zich niet achter de tweet van Trump te scharen. Kenneth Starr, wiens onderzoek als speciaal aanklager in de jaren ’90 het startpunt was van de impeachment tegen Bill Clinton, noemde de tweet op Fox News ‘een buitengewoon slecht idee’.

Lastercampagne

Hoewel Yovanovitch geen ambassadeur meer was ten tijde van het telefoongesprek tussen de Oekraïense president Volodymyr Zelensky en Donald Trump van 25 juli zijn haar ervaringen van het afgelopen jaar relevant in het impeachment-dossier. Oorspronkelijk zou Yovanovitch tot maart 2019 ambassadeur blijven, maar ze werd verzocht haar aanstelling met een jaar uit te breiden. Daarin zegde ze toe.

Maar nog diezelfde maand begon een lastercampagne tegen Yovanovitch. De toenmalige openbaar aanklager van Oekraïne, Yuriy Lutsenko, zei tegen de Amerikaanse conservatieve website The Hill dat Yovanovitch hem een lijst met namen had gegeven die hij niet mocht vervolgen. Zowel Yovanovitch als het Amerikaanse ministerie voor buitenlandse zaken ontkende dat, en Lutsenko nam de beschuldiging later terug, maar het gerucht bleef hangen en werd de kern van de twijfel die Rudy Giuliani, Trumps advocaat, en Trump zelf gingen zaaien over haar karakter.

Lutsenko zit overigens ook achter de theorieën dat Joe Biden als vice-president handelde om zijn zoon Hunter uit de problemen te houden bij gasbedrijf Burisma (een theorie die door talloze experts ontkracht is) en dat er in Oekraïne een plot gaande was om Trump tegen te werken in de verkiezingen van 2016. Het zijn die twee onderwerpen waar Trump zo graag een onderzoek naar wilde van president Zelensky.

Zelf karakteriseerde Yovanovitch de aantijgingen als wraak van corrupte Oekraïners waar ze tegen had opgetreden. ‘Het verbaasde mij niet dat toen onze (de Amerikaanse, nvdr.) pogingen om corruptie tegen te werken het geld en de macht van sommige mensen in gevaar brachten, er Oekraïners waren die het oude, corrupte spel speelden en mij uit mijn functie wilden krijgen. Wat mij wel nog altijd verbaast, is dat ze Amerikanen vonden die met hen mee wilden spelen en dat ze er uiteindelijk samen in geslaagd zijn een Amerikaanse ambassadeur te ontslaan’, zei ze in haar openingsverklaring.

Het effect is duidelijk, gaf ze later aan. ‘Ons Oekraïne-beleid is tot wanorde verworden, en duistere belangen (…) hebben geleerd hoe makkelijk het is een dwarsliggende Amerikaanse ambassadeur te verwijderen.’

Het directe gevolg van het ontslag van Yovanovitchs was volgens Schiff dat de weg vrij was voor Giuliani om ‘de twee onderzoeken (naar Hunter Biden en het bestaan van een server waarop verloren e-mails van Hillary Clinton zouden staan, nvdr.) waar de president zoveel om geeft’ opgestart te krijgen.

Kritiek op ministerie

De getuigenis van Yovanovitch was om nog een reden van belang: zij was de eerste diplomaat die aangaf mee te zullen werken met de inlichtingencommissie nadat buitenlandminister Mike Pompeo het gehele ministerie had opgedragen te zwijgen.

Na Yovanovitch zegden ook George Kent, Oekraïne-expert, en William Taylor, plaatsvervangend ambassadeur in Oekraïne, die eerder deze week in het openbaar getuigden, toe, en ook Gordon Sondland, de ambassadeur voor de Europese Unie. Sondland had, zo lijkt het, direct contact met Trump en Giuliani over het gevraagde onderzoek, dus zijn openbare hoorzitting wordt met veel belangstelling tegemoet gezien.

Tenslotte was de getuigenis van Yovanovitch belangrijk omdat ze duidelijk maakte dat het ministerie voor Buitenlandse Zaken er slecht aan toe is. Dat het ministerie niet of onvoldoende voor haar opkwam toen haar naam herhaaldelijk doot het slijk werd gehaald, is ‘gevaarlijk en verkeerd’, zei ze.

‘De aanvallen hebben tot een crisis op het ministerie geleid terwijl het beleidsproces zichtbaar uit elkaar valt, leiderschapsfuncties niet gevuld worden, en seniore ambtenaren een onzekere toekomst zien en naar de uitgang vluchten. De crisis heeft zich verlegd van een impact op individuen naar een impact op het instituut. Het ministerie voor Buitenlandse Zaken wordt van binnenuit uitgehold op een moment dat het wereldtoneel ontzettend competitief en complex is.’