Voormalig commandant NAVO-troepen: ‘Rusland kan deze oorlog niet winnen’

De Nederlandse luitenant-generaal buiten dienst Mart de Kruif (64) analyseert vanuit zijn intuïtie de oorlog in Oekraïne. ‘De Russen weten dat ze Oekraïne nooit zullen domineren en bezetten. De vraag is: accepteren ze verlies?’

Luitenant-generaal buiten dienst Mart de Kruif zwaaide in 2016 af als baas van de Koninklijke Landmacht. Pas in 2022 werd hij een bekende Nederlander door zijn deskundige televisiecommentaren over de oorlog in Oekraïne. ‘Diepteanalyses’, zegt hij. De Kruif zit heus niet elke ochtend CNN en BBC te kijken, om hun verslagen over de gebeurtenissen nog eens dunnetjes over te doen in Nederlandse media. Hij plaatst de feiten liever in een groter geheel. ‘Bandbreedte vergroten’, noemt hij dat.

De Kruif was weliswaar nooit Commandant der Strijdkrachten, maar als commandant van de geallieerde troepen in Zuid-Afghanistan was hij van 2008 tot 2009 vanuit Kandahar wel verantwoordelijk voor 45.000 militairen.

‘Zo’n ervaring geeft je besef van ruimte en tijd. In een oorlog jaag je een brigade echt niet in een middagje over een terrein richting front. Het gaat om zo veel voertuigen, dat je minstens een halve dag nodig hebt om beweging te krijgen. Alles wat je ziet, werd dagen of weken tevoren georganiseerd. Geen instantbeslissing. De actualiteit van de oorlog is een combinatie van planning en incidenten.’

Om gebeurtenissen aan het front te voorspellen, observeert hij de logistieke processen. Toen drie weken geleden in Zuid-Rusland de muiterij van de Wagnergroep begon, keken velen naar de opmars van Jevgeni Prigozjins huurlingen richting Moskou. De Kruif hield iets anders in de gaten: ‘Hoeveel apparatsjiks vertrokken in allerijl uit Moskou?’ Voor het regime van de Russische president Vladimir Poetin was dat een groter risico. Diens handlangers vluchtten bij bosjes naar het buitenland, maar de meesten bleven en Poetin overleefde.

Oekraïne leerde van het Westen hun militairen ruimte te geven. Russische soldaten en hun officieren missen vrijheid van handelen.

Op welke bronnen baseert u zich als u de militaire planning aan Russische en Oekraïense zijde inschat?

Mart de Kruif: Het Amerikaanse Institute for the Study of War is heilig. Verder heb ik contacten bij de afdeling Oekraïne van het Duitse ministerie van Defensie en bel ik vrienden uit mijn Afghanistan-periode die nu in en rond het Pentagon werken. Ik volg ook het wetenschappelijke Britse Royal United Services Institute. Daar kun je veel aan ontlenen. Hoeveel van hun reserves hebben de Russen ingezet? Hoeveel reserves heeft Oekraïne nog? Als je zelf grote eenheden hebt geleid, krijg je ook een bepaalde intuïtie. Voor Oekraïne is de logistiek een nachtmerrie. NAVO-landen doneerden verschillende wapensystemen, waar je allerlei soorten munitie en militairen met uiteenlopende opleidingen voor nodig hebt. Probeer die maar eens uit elkaar te houden. Een Leopard 1-tank schiet granaten van 105 mm. Het kaliber van een Leopard 2 is 120 mm. De Amerikaanse Abrams is ook 120 mm, maar de certificering van de munitie is net weer anders. Dat soort besognes hindert hun operatie, maar de Oekraïners hebben geen keus.

Ze blijken wel creatief. Russen daarentegen voeren blind orders uit. In de Nederlandse krijgsmacht is de bevelvoering verregaand gedemocratiseerd. Geeft deze oorlog aanleiding daar nog een schepje erbovenop te doen?

De Kruif: Russische soldaten en hun officieren missen vrijheid van handelen. Oekraïne leerde van het Westen hun militairen ruimte te geven. Het model werd bedacht door de Duitsers: Auftragstaktik. Van hogerhand krijg je de opdracht: verover die loopgraaf. Hoe je dat doet – ’s nachts of overdag, met welke mitrailleurspositie – mag jij zelf bedenken. Zo komt de creativiteit van je mensen tot haar recht en als de verbindingen uitvallen, blijft iedereen zelfstandig handelen. Voor Russen blijkt dat onmogelijk. Nu de Oekraïners in de tegenaanval zijn, ondervinden zij dat nadeel.

Oekraïners zijn daar beter in. Ik moet wel zeggen dat vrijheid van handelen en creativiteit makkelijker zijn als je op eigen terrein vecht en het gebied kent. Dat ondervonden de Russen vorig jaar. Nu de Oekraïners in de tegenaanval zijn, ondervinden zij dat nadeel. Sowieso is een verdedigend leger in het voordeel ten opzichte van een aanvallend leger. De vuistregel is dat je om een gebied te veroveren drie keer zoveel soldaten nodig hebt dan de tegenpartij die het verdedigt.

Veel mensen denken nog altijd dat het Nederlandse leger werkt met bevelen à la Majoor Kees (een typetje van de eerder dit jaar gestorven cabaretier Paul van Vliet, nvdr): ‘Vragen? Geen vragen.’ Het huidige beroepsleger is compleet anders dan het dienstplichtigenleger destijds. Toen ik pelotonscommandant was, instrueerde ik de soldaten waar ze de mitrailleur plaatsten en waar de hospik een gewondennest moest inrichten. Zij wisten dat niet en konden het ook niet weten. Nu zijn alle soldaten professionals. Ze weten – beter nog dan officieren – hun wapens te gebruiken. Directief zijn hoeft niet meer. Sterker nog: je moet soldaten en onderofficieren bij je planning betrekken.

In alle oorlogen van de afgelopen dertig jaar was luchtoverwicht cruciaal. Toch zetten de Russen hun honderden jachtvliegtuigen niet in. Durven ze niet ofhouden ze die jagers achter de hand?

De Kruif: De rol van het luchtwapen verandert fundamenteel. Haastige steun op korte afstand aan grondtroepen – close air support – of vroegtijdig op grote afstand – battlefield interdiction – blijven van belang, maar moderne Amerikaanse artilleriewapens als HIMARs – bereik 180 kilometer – en MGM 140 ATACMS’ – bereik 360 kilometer – kunnen hetzelfde. Artillerie is goedkoper en veiliger. Oekraïne zet het luchtwapen dus liever niet in. Russische vliegtuigen zien we ook weinig door logistieke problemen. De gevechtsvliegers maken jaarlijks slechts 100 vlieguren, de helft van wat in NAVO-landen het minimum is. Ze zijn ongetraind om in grote verbanden op te treden. Ze missen ook targeting pods – moderne richtapparatuur – voor precisieaanvallen. Dit alles is optie 1. Het kan dus ook dat de Russen hun luchtwapen gewoon in reserve houden.

Waar blijft het Oekraïense tegenoffensief? Je leest dat ze met ‘speldenprikken’ zwaktes in de Russische linies zoeken. Dat is toch onzinnig? Dankzij Amerikaanse satellietwaarnemingen en westerse intelligence weet Oekraïne prcies waar de Russen kwetsbaar zijn.

De Kruif: Ja, laat me niet lachen. ‘Prikacties’ is al helemaal geen militaire term.

Als de Oekraïners oprukken, kunnen hun artilleriestukken het dan bijbenen of vallen er gaten in de luchtverdediging?

De Kruif: Geen probleem. De artillerie staat op vrachtwagens. Het zijn uiterst mobiele shoot-and-scoot-wapens: schieten en wegwezen.

Als Rusland de atoomdrempel overschrijdt, escaleert de oorlog en dat is zeker niet in Russisch belang.

Poetin dreigt met tactische kernwapens. Een loos gebaar, zolang Oekraïense eenheden zich verspreid opstellen. Troepen ze samen, dan kan hij toeslaan. Voor een tegenoffensief moet Oekraïne een legermacht concentreren. Kan het zijn dat de generaals dat niet durven?

De Kruif: Ik geloof daar niet in. Het onderscheid tussen tactische en strategische kernwapens is kunstmatig. Als Rusland de atoomdrempel overschrijdt, escaleert de oorlog en dat is zeker niet in Russisch belang.

Weten Poetin en de zijnen dat ook?

De Kruif: Goed punt. Maar China en India hebben dat aan Poetin duidelijk gemaakt. De Amerikanen dreigden met conventionele middelen te reageren op een kernbom. De inzet van dat wapen is een rode lijn, zelfs als het in de lucht tot ontploffing wordt gebracht. De Russische atoomdreiging speelt mee bij de Oekraïense planning, maar nergens laten ze zich erdoor weerhouden.

Toch worden er almaar vaker rode lijnen overschreden. Oekraïne mocht geen Amerikaanse wapens inzetten op Russisch grondgebied, maar Amerikaanse pantserwagens rukten op tot in de Zuid-Russische stad Belgorod. En wat te denken van de droneaanvallen op Moskou?

De Kruif: Die pantserwagens zijn een fuck-up. Stoere jongens die niet wisten dat het Amerikaanse voertuigen waren. Oorlog is chaos.

De Krim opgeven valt Rusland zwaarder dan de provincies Donetsk en Loehansk verlaten. Oekraïne weet dat, maar zal het niet hardop zeggen.

De Russische wil om de oorlog voort te zetten, breekt niet?

De Kruif: Ze kunnen deze oorlog niet winnen. Ze weten dat ze Oekraïne nooit zullen domineren en bezetten. Of ze op enig moment het verlies accepteren? Ik weet het niet, dat is mijn eerlijke antwoord. Het schiereiland de Krim opgeven valt hen zwaarder dan de provincies Donetsk en Loehansk verlaten. Oekraïne weet dat, maar zal het – onderhandelingstechnisch – niet hardop zeggen.

Rusland zit nu in het defensief en dat is in principe makkelijker. De propaganda presenteert het als een soort Grote Vaderlandse Oorlog tegen het nazisme. Het Russische leger leert ook van zijn fouten. De frontlinie is 900 kilometer. Naarmate de legers langer tegenover elkaar stilstaan, leggen ze extra loopgraven en tankgrachten aan.

Wanneer komt het Oekraïense offensief tot wasdom?

De Kruif: Oorlog is een wetenschap en een kunst. Het goede moment om je laatste reserves nog in te zetten, of te bewaren? Dat beslist de Oekraïense legerleiding nu. F-16’s komen te laat om deze zomer in te zetten. In hun plannen voor 2024 kunnen ze er wel over beschikken, net als over extra Leopard 1-tanks.

Behalve dat ze op eigen terrein vechten, hebben de Oekraïners het grote voordeel van de binnencirkel. De Russen hebben zich in een wijde boog rondom Charkiv genesteld. Het lijkt een nare omsingeling, maar uit militair oogpunt geeft die Oekraïne extra kansen om te manoeuvreren. Om een aanval te plaatsen, moeten de Russen in een wijde boog optrekken. Dat kost tijd. De Oekraïners hoeven bij wijze van spreken alleen hun kanonslopen te draaien.

Door Eric Vrijsen (EW Magazine)