‘Vooral West-Europa zal de factuur betalen voor het migratiepact van de Verenigde Naties’

De afgelopen dagen is er zowel in België als in tal van andere landen veel te doen over het migratiepact van de Verenigde Naties. Professor Herman Matthijs geeft tien bemerkingen bij de omstreden tekst.

De laatste dagen staat de media vol over het ‘Global Compact for Migration’ (GCM), een tekst vanuit de Verenigde Naties (VN) die de migratiestromen op deze wereld wil stroomlijnen. De tekst is al goedgekeurd op de Algemene Vergadering van de VN te New York in juli . Toen hielden de Verenigde Staten de boot af, maar nu is over deze tekst een wereldwijde discussie uitgebroken.

Het GCM-akkoord beslaat 34 bladzijden, met een preambule gevolgd door de beginselen van visie en het samenwerkingskader. De kern van deze tekst heeft betrekking op 21 doelstellingen over het thema migratie. Men heeft het ook over de implementatie van het akkoord en de ‘Follow up’ eens het is goedgekeurd. Een analyse dringt zich op, want migratie wordt duidelijk een van de belangrijkste thema’s van de aanstaande Europese verkiezingen die in mei 2019 plaatsvinden. Daarom hieronder tien bemerkingen over wat het akkoord precies inhoudt en betekent.

Tien bemerkingen

• De tekst is erg algemeen én vaag én zeer juridisch geschreven in het Engels. Heel wat begrippen zijn niet duidelijk uitgelegd. Het zou beter zijn dat de Belgische regering deze tekst eerst officieel laat vertalen in de drie landstalen. Dan zouden er zeker een aantal zaken duidelijker worden en ook een aantal vragen naar boven komen. Want tot nader order is het Engels geen officiële taal in dit land…

• De tekst spreekt zichzelf geregeld tegen. Bijvoorbeeld in punt 15, derde paragraaf, wordt de nationale soevereiniteit van de lidstaten verdedigd. Maar hoe moet dat gerelateerd worden met de talrijke verplichtingen die deze tekst oplegt aan de landen die het akkoord ondertekenen? Daarnaast moet men zich de vraag stellen hoe men in de Europese Unie nog uitgeprocedeerde asielzoekers zal kunnen uitzetten, met de talrijke beperkingen als gevolg van deze tekst.

Vooral West-Europa zal de factuur betalen voor het migratiepact van de Verenigde Naties.

• Doelstelling 17 (punt 33) gaat erg ver door te stellen dat er allerlei beperkingen moeten komen ten aanzien van de vrijheid van meningsuiting inzake migratie. De VN heeft het blijkbaar niet begrepen op de vrije meningsuiting en de persvrijheid. De regel in een vrij land is dat men alles vrij – en weliswaar vreedzaam – moet kunnen bespreken. Blijkbaar is dit laatste niet echt een punt in het VN-hoofdkwartier. Dit is ongetwijfeld een zeer gevaarlijk precedent. De geschiedenis heeft al meer dan eens bewezen dat er niet veel stappen zijn af te leggen van een democratie naar een dictatuur.

• De tekst gaat terecht dieper in op de problematiek van de mensenhandel. Maar het gemaakte onderscheid tussen economische- en oorlogsvluchtelingen blijft zeer vaag. Het geeft op zijn minst de indruk dat vele ‘goedkope’ (?) arbeidskrachten moeten worden toegelaten. Waarom zou de EU die nodig hebben?

• Men is het er over eens dat deze tekst ‘niet bindend’ is, maar is het GCM ook vrijblijvend? De deur naar de zogenaamde soft law staat dan wel open: de GCM kan gebruikt worden door rechters om uitspraken te doen. Het verleden heeft bovendien al meer van eens bewezen dat het Europees Hof voor de Rechten van de Mens in zijn uitspraken veel verder gaat dan de tekst van de goedgekeurde verdragen. De GCM-tekst legt liefst 21 doelstellingen op en bevat een ‘follow up’. Men moet zich toch eens de vraag stellen of dit kan zonder de parlementen van de lidstaten hierover te laten stemmen? In een democratie geldt dat regels enkel in voege kunnen treden na een parlementaire goedkeuring. Het is niet omdat de meerderheid van de VN-lidstaten niet als een democratie kunnen beschouwd worden, dat het Westers liberaal parlementair systeem op de schop moet voor het GCM.

• De Schengenzone bestaat uit 22 EU-landen (behoren er niet toe: Bulgarije, Cyprus, Ierland, Kroatië, Roemenië en het Verenigd Koninkrijk) plus de vier EFTA-lidstaten (Liechtenstein, Noorwegen, IJsland en Zwitserland) en nog vier ministaten (bijv. Monaco). Deze zone van vrij verkeer van personen is nu al problematisch door de gebrekkige controle aan de buitengrenzen en de grote onenigheid over de te volgen migratiepolitiek. Nu willen o.a. Estland, Hongarije, Tsjechië, Oostenrijk en Polen dit GCM-akkoord niet tekenen, dat is dus een groot probleem voor de Schengenzone.

De EU zal eerst en zeer dringend eens aan tafel moeten gaan zitten om de lidstaten op één lijn te krijgen over het migratie.

• Naast de aangehaalde Schengenlanden zorgt deze tekst ook voor veel politieke discussies in andere landen. Bijvoorbeeld in Nederland waar de regeringspartijen (VVD en CDA) vraagtekens zetten bij dit akkoord. In Duitsland heeft een van de kanshebbers voor het CDU-voorzitterschap, Friedrich Merz, geen hoge pet op van het Global Compact. De EU-onderhandelaar van dit akkoord, de Oostenrijkse Kanselier Sebastian Kurz, wil het sowieso niet ondertekenen. Deze kanselier is trouwens een van de leidende figuren van de Europese Volkspartij (EVP), een Europese politieke partij van christendemocratische en conservatieve partijen. Maar ook in de Scandinavische landen is er discussie, net als in Italië. Bovendien zijn er verschillende EU-landen van buiten de Schengenzone die afhaken, zoals Bulgarije en Kroatië.

• Ook buiten de EU is er weerstand, zoals in de Verenigde Staten en Australië. Trouwens, de migratiestroom gaat grotendeels richting Europa. De bijdrage van de rijke Arabische olielanden, Rusland en China is erg beperkt te noemen met betrekking tot de opvang van de migratie.

• Een andere vraag is: wie dit GCM-akkoord gaat betalen? Daarover wordt niets gezegd door de diegenen die het akkoord hebben opgesteld. Maar het lijkt erop dat de ontvangende landen, dus voornamelijk West- Europa, de factuur zullen mogen betalen. Men dient zich ook eens de vraag te stellen en te onderzoeken waarom er zoveel migratie naar Europa leidt, terwijl men jaarlijks honderden miljarden steun aan geeft Afrika via de Europese meerjarenbegroting, het Europees Ontwikkelingsfonds, de lidstaten, de deelstaten en de lokale besturen. Er is duidelijk een probleem met de efficiënte aanwending van die middelen.

• Merkwaardig is dat het eerste punt van het implementatiegedeelte (punt 40) stelt dat de effectieve uitvoering moet gebeuren op het regionale, nationale en lokale niveau (in die volgorde!) en binnen de Verenigde Naties. Als al die bestuursniveaus moeten uitvoeren en betalen, dan zouden ze toch ook in hun desbetreffende parlementen moeten kunnen beslissen over dit GCM?

De verkiezingen van mei 2019 komen eraan en heel de Europese Unie is zich politiek aan het verslikken in de migratieproblematiek. Als een deel van de EU-landen dit GCM gaat tekenen (bijv. Frankrijk) en een ander deel niet (bijv. Oostenrijk), dan wordt het nog moeilijker om een effectieve migratiepolitiek te voeren en dreigt de Schengenzone naar het historisch archief te verhuizen . De EU zal eerst en zeer dringend eens aan tafel moeten gaan zitten om de lidstaten op een lijn te krijgen over het migratiethema.