‘Voor Rusland stelt die hele gasuitvoer naar Europa niet zoveel voor’

Het nieuws dat de Nord Stream1-pijpleiding langer dicht blijft was nauwelijks bekend of de gasprijzen schoten alweer de hoogte in. In de machtsstrijd tussen Europa en Rusland moeten we een belangrijke factor onder ogen zien: Europa siddert en beeft voor de gedachte dat de gasprijzen deze winter verder zullen pieken, maar voor Rusland stelt die hele gasuitvoer niet zoveel voor. De Russische uitvoer is veelzijdiger dan we in Europa vaak denken.

In 2020 voerde Rusland voor 340 miljard dollar uit naar de rest van de wereld. Slechts zo’n 8 miljard dollar van die uitvoer bestond uit aardgas met Europa als bestemming. Met andere woorden: het sluiten van de gaspijpleidingen naar Europa treft maar een fractie van de totale Russische uitvoer. Tot nu toe betaalde Rusland daar niet eens een financiële prijs voor. Sinds de oorlog in Oekraïne zijn de gasprijzen fors gestegen, waardoor Gazprom dit jaar wellicht een recordwinst zal boeken.

Voor de komende jaren rijst wel de vraag of Rusland zijn aardgasstromen kan aanpassen: pijpleidingen transporteren ongeveer 70 procent van het aardgas naar Europa. De 10 procent vloeibaar gas die Europa per schip bereikt, kan gemakkelijk worden afgeleid naar Azië. Daarnaast kan Rusland de uitvoer per pijpleiding naar China uitbreiden en meer van het gas uit de poolgebieden naar Azië verschepen. Zo zou relatief snel iets minder dan de helft van het gas naar Azië vloeien. Op langere termijn zou Rusland sneller werk kunnen maken van een tweede gaspijpleiding naar China en van projecten in de poolgebieden en het Verre Oosten.

Belangrijker is wat er met de Russische aardolie zal gebeuren. Die is goed voor 118 miljard dollar. Ongeveer de helft van de aardolie wordt door pijpleidingen getransporteerd, de andere helft via treinen en schepen. Nu al vloeit ongeveer de helft naar Azië. China en India zijn belangrijke afnemers, maar ook de Golfstaten kopen Russische olie voor hun raffinaderijen. De Europese sancties die er dit najaar aankomen, zullen daar weinig aan veranderen.

De oorlog zorgt ervoor dat Rusland zijn energie tegen lagere prijzen moet verkopen. Maar de voorbije tijd was uitzonderlijk goed voor Rusland. Zelfs met een flinke korting zal Rusland niet veel minder verdienen aan zijn energie-uitvoer dan het gemiddelde van de voorbije dertig jaar. Merk op dat we met gas en olie nog maar aan 126 miljard dollar zitten op een totale Russische uitvoer van 340 miljard. Rusland heeft nog tal van andere goederen waar wereldwijd veel vraag naar is: steenkool, goud, landbouwgewassen, platina, koper, aluminium enzovoort. Voor veel van die goederen is Europa nu al niet meer de belangrijkste klant.

Geopolitieke onzekerheid is op korte termijn een goede zaak voor veel van Ruslands uitvoersectoren, zolang die onzekerheid maar niet overslaat in een wereldwijde economische crisis. Op langere termijn staat Rusland voor grotere uitdagingen: een alternatief vinden voor westerse technologie, bijvoorbeeld, voor computerchips, onderdelen voor machines et cetera. Daarvoor kijkt Rusland naar China. De geopolitieke gok van president Vladimir Poetin is ook een geo-economische berekening: hij rekent erop dat de groei en de vooruitgang blijvend verschuiven naar het Oosten.