‘Voor mijn Engelse vrienden is de Commonwealth een licht gênante herinnering aan het ‘grootste wereldrijk ooit”

‘Vrijdag zal prins Charles worden aangewezen als hoofd van de Gemenebestlanden. De Britse Commonwealth is niet niks. Een organisatie van 53 landen, met 2.3 miljard inwoners (bijna een derde van de wereldbevolking) zou je niet over het hoofd moeten zien’, schrijft Lia Van Bekhoven vanuit Londen. ‘Maar het gebeurt wel. En de Britse troonopvolger is de laatste om de club van meest Britse oud-koloniën te hervormen.’

Het is niet alsof hij er niet aan gewerkt heeft. De afgelopen veertig jaar versleet de Britse kroonprins meerdere zolen van zijn handgemaakte, bruine Brogues in wat vroeger de tropen heette. Hij bezocht regeringsleiders van zweterige regio’s die ooit deel uitmaakten van het Britse rijk. Zijn ijver de Commonwealth te overtuigen van zijn koninklijke belangstelling in de club lijkt te hebben gewerkt. En niemand die daar gelukkiger mee is dan zijn moeder.

De nieuwe functie van de troonopvolger zal de Britten overigens een zorg zijn. De hele Gemenebest zal de Britten een zorg zijn. Voor mijn Engelse vrienden is de Commonwealth een licht gênante herinnering aan het ‘grootste wereldrijk ooit’; een relikwie dat eens in de vier jaar internationale Spelen organiseert waar niemand voor op blijft.

Het is grotendeels aan Elizabeth te danken dat de Gemenebest überhaupt nog bestaat. Niemand die meer aandacht besteedt aan De Gemenebest, dan het Britse staatshoofd. Maar buiten het paleis weten weinigen wat de organisatie voorstel. Met zijn losse structuur is de Gemenebest meer rotary club dan VN. Er is een uitwisselingsprogramma voor scholieren, ontwikkelingsprojecten voor de armste leden, en een ineffectieve bureaucratie wiens belangrijkste functie lijkt te zijn het instituut overeind te houden.

Philip Murphy, directeur van het Commonwealth Institute for Studies, noemt de club hypocriet en zinloos. ‘Een irrelevant instituut dat zwelgt in nostalgie’.

Maar elders in het moederland mag de Gemenebest rekenen op een hernieuwde belangstelling. Sinds het Brexit-referendum twee jaar geleden beschouwt Londen de club niet langer als een curiositeit, maar een levenslijn. De Family of the Commonwealth moet de EU gaan vervangen. Het moet de internationale handel en invloed van het VK handhaven of beter nog uitbreiden. Als de snelst groeiende markten van de toekomst niet in de Gemenebest zitten, dan is de groep toch minstens de toegang tot de nieuwe economieën in Azie, Afrika en Latijns Amerika. De Brexiteers zien de oud kolonien als een globaal netwerk met het VK in het midden, klaar om zijn rol op te nemen als moederlijk gidsland.

‘Er wordt weer over de Gemenebest gepraat in Londen’, constateerde James Astill, oud-directeur van het Institute of Commonwealth Studies, ‘maar het meest wat gezegd wordt is onzin. Als de Gemenebest de weg naar de toekomst is, dan is het erger met ons gesteld dan ik dacht’. In 2015 ging 44% van Britse goederen en diensten naar de EU. De Gemenebest ontving 9% van Britse export.

Deze week zijn alle regeringsleiders van de 53 Gemenebestlanden in Londen voor hun tweejaarlijkse top. De Canadese premier maakte gisteren selfies met de Londense burgemeester. Elizabeth ontving de Indiase regeringsleider op Buckingham Palace en in de binnenstad wapperen vlaggen van Sri Lanka, Nieuw Zeeland, Australie, Mozambique, Bangladesh en de andere staten.

Gemenebestleiders hebben de queen voorgedragen voor de Nobelprijs voor vrede omdat ze de Commonwealth, 69 jaar oud, in stand hield. Historici en diplomaten geloven dat zij heeft voorkomen dat het een puur blanke organisatie werd die enkel Britse belangen vertegenwoordigde en er een multiraciale organisatie van onafhankelijke natie-staten van maakte. Het respect voor het Britse staatshoofd is oprecht en unaniem.

Dat geldt niet voor prins Charles. Waar zijn moeder verenigt, wordt haar uitgesproken zoon gezien als iemand die verdeelt. Volgens Murphy is de aanstelling van de Britse kroonprins als hoofd van de Gemenebest een gemiste kans. Hij zal de organisatie mummificeren en achterhouden. Om het potentieel van de Commonwealth te realiseren moet de club opnieuw worden uitgevonden. Niet Londen maar India, met 55% van de bevolking van de Gemenebest veruit het grootste lid, moet een hoofdrol krijgen.

Geen bejaarde, Britse royal maar iemand met vernieuwingszin, leiderschapservaring, en internationale aantrekkingskracht kan van de Gemenebest een organisatie maken die er toe doet. Een instituut dat gebaseerd is op gedeelde waarden liever dan een gedeelde geschiedenis.

Wat doet Barack Obama tegenwoordig?