Morrende militairen en complotterende partijgenoten, machtige vijanden en niet genoeg betrouwbare bondgenoten: wolfijzers en schietgeweren op het pad naar de macht in China.
‘Elk jaar hoor ik meer klachten, iedereen is kwaad’, zei mijn Chinese vriend, de professor in Shanghai, al. ‘Wie er het geld voor heeft gaat het land uit. Het wordt steeds erger, camera’s in klaslokalen, controle op smartphones… Ze willen alles controleren, maar dat kan natuurlijk niet, daar is China te groot voor. Heb je ’t gehoord van de betoging van militairen?’
Dat had ik niet. Het was ook niet echt aan de grote klok gehangen.
‘Voor de Chinese president Xi Jinping staan de deuren naar de echte macht nu open’
Het waren gepensioneerde militairen van het Volksbevrijdingsleger, zoals dat heet, veel oud-officieren erbij, uit negen provincies waren ze naar Peking gekomen en de elfde oktober hadden ze een betoging georganiseerd voor het ministerie van Defensie (eerst hadden ze het op het Tiananmenplein willen doen, maar dat was dan toch maar afgeblazen), bij het monument voor de gevallen oorlogshelden.
De cijfers, met hoevelen ze waren, lopen uiteen. Duizend volgens de regering, acht- tot tienduizend volgens getuigen, veel méér volgens andere getuigen, laten we het op achtduizend houden, in de Chinese Volksrepubliek, in het hart van zwaarbewaakt Peking, is dat een enorm grote hoop volk. Ze hadden hun oude uniformen meegebracht en voor de manifestatie hadden ze die aangetrokken, en dan hadden ze de patriottische liederen gezongen uit hun legertijd.
’s Nachts waren de ijlings bij elkaar geroepen gouverneurs van hun negen provincies erbij gekomen om ze tot kalmte en opbreken te overhalen. Hoe dan ook, symbool werd hier op gevaarlijk symbool geladen. De straten in de ronde waren afgezet, de betoging zelf werd tegen blikken beschut door rijen tegen elkaar geparkeerde politiebussen. Want de militairen protesteerden dat zij, vaak nog veteranen uit de oorlog tegen Vietnam, in de steek gelaten waren door de overheid, dat hun pensioenen belachelijk waren, de beloofde banen er niet kwamen zodat velen werkloos en zonder middelen van bestaan achterbleven. Dat het de overheid niets kan schelen, maar dat sommige families na dertig jaar nog steeds niet weten wat er met hun verdwenen zonen gebeurd is. En dit terwijl de regering en met name president Xi Jinping, voor het leger drastische hervormingsplannen heeft waarin, onder meer, 300.000 militairen naar huis zouden gestuurd worden…
Ontevreden, door het leger in de kou gelaten veteranen. Een detail. Niet alleen China kent het fenomeen. Maar het is veelbetekenend dat je ervan hoort.
En dat het goed tien dagen voor de cruciale plenaire vergadering van het Centraal Comité van de CPC gebeurt. In China zijn datums nooit toevallig.
Het zesde plenum van het 18-de CC vond plaats van 24 tot 27 oktober, en aller ogen waren daarop gericht. Hier was immers de nieuwe politieke lijn van de Partij in de maak, die op het partijcongres in het najaar van 2017 in benoemingen geconcretiseerd zal worden. De regel in China zijnde dat niets duidelijk en transparant meegedeeld wordt, is er eigenlijk nog steeds niet veel van de plenumbeslissingen echt bekend. Berekeningen en koffiedikkijkerij blijven hun relatieve relevantie behouden. Men weet dat er een conflict is aan de partijtop — en niet alleen over persoonlijke macht hoewel daarover ook — maar men weet niet goed tussen wie en waarover.
Mijn vriend de professor vermoedde dat Xi Jinping, die president is en partijleider en hoofd van het leger, maar niet zo sterk staat in de machtsnetwerken van de bureaucratie, en machtige vijanden heeft, bezig is alle macht naar zich toe te trekken. Inzet, afgezien van de macht, is de hervorming van de grote staatsbedrijven (SOE’s of State Owned Enterprises) die de Volksrepubliek een blok aan het been zijn en tegelijk een dilemma. Xi, zegt de professor, wil ze onder absolute controle van de CPC houden, terwijl zijn eerste minister, Li Keqiang, ze gedeeltelijk wil privatiseren. Een fundamentele strijd voor de economie — en de politiek — van China.
Politieke wijzigingen
‘Dat kan best zijn’, zegt Francesco Sisci in Peking, een Italiaanse sinoloog en commentator aan de Renmin Universiteit. ‘Maar zelfs als er een conflict zou zijn tussen die twee, wat niet bewezen is, dan weet je nog niet of het dààr over gaat.’
Bij het CC-Plenum wisten we dat wèl: dat ging over de macht. Zou Xi Jinping erin slagen de vergadering achter zich te krijgen? Zou hij in staat zijn op het partijcongres volgend jaar zijn mannetjes in centraal comité en politiek bureau te zetten, genoeg om politieke wijzigingen te kunnen aanvatten? Dààrover kwam al snel duidelijkheid: Xi werd door het CC uitgeroepen tot “kern”-leider van de onverdeelbare Partij. Een relatief nieuwe term die vaag naar Mao Zedong zou kunnen verwijzen. Hoe dan ook heeft niemand sinds Deng Xiaoping zoveel officiële partijmacht in handen gehad als Xi nu heeft.
Maar wil de regel niet dat staatslieden en ambtenaren niet meer dan twee regeerperiodes mogen dienen, dat er een ouderdomsgrens is, en, vooral misschien, dat ’s lands politiek bij consensus bepaald wordt, en niet door één onfeilbare kernleider? Dat van die leeftijdsgrens was “folklore”, zei de woordvoerder van het CC desgevraagd, en de rest zou men moeten zien.
“Als de leeftijdsgrens niet meer strikt toegepast hoeft te worden,” zegt Sisci, “dan gaan er heel wat deuren open. Dan kan Xi zijn oude bondgenoot Wang Qishan behouden, de aanvoerder in zijn anticorruptiecampagne in de CPC. En dan heeft hij eigenlijk, in zijn nieuwe rol van “kern”, de vrije hand om in het CC en het PB te benoemen wie hij wil. Er is een lijst van een zestal topfiguren die op het partijcongres al dan niet zouden verdwijnen, of toegevoegd worden, of gepromoveerd, afhankelijk van wie hun beschermheer is. (De pas benoemde burgemeester van Peking, Cai Qi, is alvast een bondgenoot van Xi.) En dàn kan Xi volgend jaar statuten en regels veranderen. En zou eventueel zelf een derde termijn aan de macht kunnen aanvatten. Dat zou kunnen. Maar om het te weten moeten we volgend jaar afwachten.’
Maoïstische revival?
Hoe dan ook, zegt Francesco Sisci, is de era van consensus-regering in China voorbij. Zal er een “one man show” in de plaats komen, en mogen we daarbij aan Mao denken of aan Deng Xiaoping? Dat weten we niet, zegt Sisci, want de situatie is nieuw. Xi Jinping citeert wel graag Mao en hij gebruikt wel maoïstische propagandamethodes, maar een massaal maoïstische revival, dat zie je toch niet?
Wat je wel ziet is dat deze Xi een nieuwe leider is, die niet noodzakelijk een portret van Mao of van Deng op zijn rug wil. Wil hij naar dat zogenaamde Singapore-model waar iedereen het over heeft? China was voorheen ook al autoritair: voor Mao Zedong was er Chiang Kai-shek, die was ook autoritair. Heeft Xi Jinping misschien zijn eigen Xi-model voor ogen? Wat dat wordt, wat hij in zijn hoofd heeft, zullen we niet aan de weet komen voor het partijcongres volgend jaar.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
