‘Voor beide delen van het Amerikaans Congres is de strijd even spannend als voor het Witte Huis’

In de laatste rechte lijn naar de Amerikaanse presidentsverkiezingen staat professor Herman Matthijs (VUB & UGent) stil bij de factoren die een invloed zullen hebben op de uiteindelijke uitslag.

In het 2024 zijn er al aardig wat verkiezingen gehouden. Maar de verkiezing die al maanden lang het meeste nieuws domineert, is die van 5 november in de Verenigde Staten. 

Hieronder volgen tien bedenkingen in de aanloop van de belangrijkste verkiezingen van het jaar 2024. 

1. Opvallend is dat Donald Trump, na zijn verlies in 2020, terug de Republikeinse nominatie heeft verkregen. Blijkbaar is er niemand in de Grand Old Party (GOP) in staat om hem met succes te bekampen. Zijn macht over de partij is zeker gegroeid  door de aanstelling van schoondochter Lara, echtgenote van zoon Eric, als voorzitster van het Republican National Committee (RNC), of in Europese woorden: de partijvoorzitster.  

2. Bij de Democraten zijn er ook veel rare zaken gebeurd in de strategie. In eerste instantie werd Joe Biden terug de kandidaat. Maar naarmate de conventie naderde, zagen vele partijgenoten het niet meer zitten om hem het op te laten nemen tegen Donald Trump. Midden in de zomer zag hij af van een nieuwe kandidaatsstelling en vicepresidente Harris kreeg de nominatie. Biden blijft dan wel president. Hebben de Democraten hier geen blunder van formaat gemaakt? Want indien men Harris in de zomer van 2024 presidente had gemaakt, was ze in betere positie gekomen tegenover Trump.

3. Uiteindelijk zullen deze week de zeven zogenaamde ‘swing states’ de verkiezingsstrijd beslissen: Arizona, Georgia, Michigan, Nevada, North Carolina, Pennsylvania en Wisconsin. In 2020 stemden zes van deze staten voor de Democratisch kandidaat Biden (Enkel in North Carolina was dat niet het geval). Afgaand op de laatste peilingen zou Kamala Harris hier een groter probleem hebben dan Donald Trump. 

4. En de kandidaten van de andere partijen? Het gaat dan om de Libertarische partij, die in principe in de visvijver van Trump zou kunnen zitten, maar ook en vooral over de groenen, die stemmen van Harris stemmen kunnen wegekapen. Oudgediende Jill Stein is terug de groene kandidate en stijgt in de polls. Bij de Democraten denkt men terug aan het jaar 2000, toen dezelfde Stein iets meer dan 1 procent van de stemmen behaalde en Al Gore liet verliezen tegen George W. Bush.  

5. Amerikaanse kiessysteem om een nieuwe president te verkiezen loopt via de staten en meer bepaald de kiesmannen, of de optelsom van het aantal Huisleden en Senatoren. Kamala Harris zal de ‘Popular vote’ wel winnen, maar dat heeft electoraal geen belang. Waar het om draait is, dat er minimaal 270 kiesmannen behaald kunnen worden. Dit systeem wijzigen is politiek onmogelijk. Want een Amerikaanse grondwetsherziening moet goedgekeurd worden door minstens 38 staten op 50 en die gaan zich helemaal niet haasten om hun rol op te geven in het presidentieel kiessysteem. 

6. Het feit dat de Amerikanen al weken op voorhand per post kunnen stemmen is in feite geen gezond democratisch systeem. Daardoor stemt niet iedereen op hetzelfde moment en met die poststemmen loopt er altijd wel iets verkeerd. Net zoals in 2020 dreigt ook deze telling wederom een processie van Echternach te worden.

7. Vele thema’s zijn tijdens deze campagne gepasseerd, maar er is geen leidend thema geweest. Opvallend is wel dat geen van beide topkandidaten aandacht besteedt aan de verloederde toestand van de federale openbare financiën. Met een tekort van quasi 6,3 procent BBP en een staatsschuld van 122 procent BBP zou men in de Europese Unie onmiddellijk op het budgettair strafbankje moeten gaan zitten. Desalniettemin zijn deze federale cijfers, zonder de staten, geen probleem voor Harris of Trump. Men gaar ervan uit dat de mondiale toonaangevende positie van de US-dollar en de New Yorkse beurzen alles wel kunnen financieren

8. deze Amerikaanse campagne worden alle mogelijke records geklopt inzake de kostprijs. Het wordt zeker nog eens bewezen dat om Amerikaans president te willen worden, men niet alleen moet voldoen aan de grondwettelijke vereisten, doch vooral aan de ABBA-hit ‘Money, Money, Money’.  Zonder een eigen vermogen en geldschieters is de race naar het Witte Huis onbegonnen werk

9. En ook de Amerikaanse miljardairs hebben zich gemengd in deze verkiezingsstrijd. Musk steunt Trump en Bill Gates steunt Harris. De grootste verrassing was dan nog de houding van de traditioneel democratischgezinde krant ‘The Washington Post’, waar eigenaar Jeff Bezos bepaalt dat de krant niemand van de kandidaten steunt.    

10. De presidentsverkiezingen winnen is een zaak op 5 november, want een verkozen President kan ook niet veel doen met een andere meerderheid in het Congres. Het is zeker ook uitkijken naar de invulling van de 435 te verkiezen zetels in het Huis van Afgevaardigden en de 34 nieuwe Senatoren. Van deze laatste groep der Senatoren komen 21 democratische en 13 republikeinse mandaten vrij. In feite moeten beide verkiezingen samen worden gelezen. Momenteel is er een nipte democratische meerderheid in de Senaat en ook een kleine republikeinse meerderheid in het Huis.