‘Volodymyr Zelensky zal nog diep moeten buigen voor Donald Trump’

Ze konden niet van elkaar afblijven, zo leek het soms. Op de veiligheidsmeeting in Londen van afgelopen zondag begroetten de Europese leiders elkaar wel bijzonder hartelijk, als was het een bijeenkomst van goede vrienden na een begrafenis. De Britse premier Keir Starmer, die op de conferentie het Europese veiligheidsbeleid in en rondom Oekraïne verder uit zou tekenen, ging voluit voor omhelzingen en schouderklopjes. De Franse president Emmanuel Macron, zijn Finse evenknie Alexander Stubb en NAVO-baas Mark Rutte waren zo mogelijk nog uitbundiger.

De Oekraïense president Volodymyr Zelensky was vanzelfsprekend verguld met zo veel bonhomie. Na de catastrofale ontmoeting tussen hem en de Amerikaanse president Donald Trump leek Europa met heel zijn hebben en houden te willen zeggen: wij staan aan jouw kant. Maar of dat hem kon geruststellen?

De calamiteit die aan de conferentie ‘Securing our future’ in Londen voorafging, zal nog jaren nazinderen. Twee dagen voor de Londense conferentie, op vrijdag, had de Amerikaanse president in het Witte Huis de Oekraïense president Volodymyr Zelensky voor schut gezet, en Zelensky was er bepaald niet kalm onder gebleven.  Na afloop van de ruzie leken de Verenigde Staten klaar om de steun voor Oekraïne helemaal op te geven, vooral omdat Zelensky zich niet onderdanig genoeg had opgesteld. Trump en zijn vicepresident J.D. Vance provoceerden Zelensky onder meer met goedkope commentaren over zijn kledij en de moeilijkheden die Oekraïne had om soldaten naar het front te sturen. Dat was vlak voor de zogenaamde mineralendeal over de zeldzame aardmetalen in de Oekraïense bodem zou worden ondertekend. Wat uiteindelijk niet gebeurde.

Tijdens de ruzie werd duidelijk dat de Amerikaanse steun voor Oekraïne, die onder de vorige president Joe Biden nog min of meer vanzelfsprekend was, voortaan volstrekt onzeker is, en nog voorwaardelijker dan vooraf was gevreesd. De enige vraag die voor Trump telt, is: wat kan Oekraïne, en bij uitbreiding Europa, teruggeven in ruil voor de cruciale Amerikaanse militaire steun tegen Rusland?

Dat valt tegen. Het enige wat het militair ondermaatse Europa op dit moment te bieden heeft, zijn goede handelsrelaties, maar Trump lijkt dat al lang niet meer voldoende te vinden.

En dus gingen er in Europa meteen boude stemmen op om dan maar zelf een dominant machtsblok te worden, los van de Verenigde Staten. Kaja Kallas, de Hoge EU-Vertegenwoordiger voor Buitenlands Beleid, schreef vrijdag al op sociale media dat de ‘vrije wereld’ een nieuwe leider nodig heeft. Dat moet Europa zijn, zo klonk het in het heetst van de strijd. Op de conferentie in Londen was de Poolse premier Donald Tusk niet minder strijdvaardig: ‘Het is niet logisch dat 500 miljoen Europeanen 300 miljoen Amerikanen vragen om hen te verdedigen tegen 140 miljoen Russen.’

Dat klinkt allemaal geweldig, maar één vraag blijft onder al dat optimisme pijnlijk de kop opsteken: is Europa wel klaar om die rol op te nemen? Willen we echt een van Amerika ‘onafhankelijk’ Europees blok worden, zoals Friedrich Merz zei, de man die naar alle waarschijnlijkheid de nieuwe Duitse bondskanselier wordt? En als we het al zouden willen, kunnen we het dan wel?

Op korte termijn zeker niet, daar was Starmer afgelopen weekend helder over. Zijn intentie om samen met Macron, Zelensky en een aantal andere leden van de ‘coalition of the willing’ een vredesplan aan Trump voor te leggen, zegt genoeg. Onze eerste optie blijft gewoon de samenwerking met de VS.

Vandaag is het pleidooi om snel en veel te investeren in de Europese defensie alomtegenwoordig. Maar wat als Trump over vier jaar van het toneel verdwijnt, ten voordele van een president die als vanouds meer oog voor Europa heeft? Of nog: wat als Kamala Harris de verkiezingen had gewonnen? Waren we dan niet gewoon onder de Amerikaanse paraplu blijven schuilen?

Als Europa echt de leider van de vrije wereld wil worden, dan zullen we diep in ons vlees moeten snijden. Het is niet duidelijk of wij Europeanen de nodige offers willen brengen.

Na afloop van de conferentie in Londen bevestigde Zelensky dat hij nog altijd de mineralendeal met Trump wil ondertekenen. Het moet zijn dat Oekraïne nog niet helemaal overtuigd is van de kracht van een zelfstandig Europa. Zelensky zal nog diep moeten buigen voor Trump, maar dat is nodig om de VS aan onze kant te houden. Zelfs als dat land geleid wordt door een wispelturig ettertje zonder manieren.