Volodymyr Zelensky: ‘Poetin zal vallen. Het is een kwestie van tijd’

‘Wij zijn niet in oorlog met Rusland, Rusland is in oorlog met ons op ons grondgebied. De Russen moeten zich terugtrekken’, zegt de Oekraïense president Volodymyr Zelensky. Hij roept de Russen op zich te verzetten tegen Poetin.

Met de herovering van de strategisch belangrijke havenstad Cherson nam de oorlog in Oekraïne dit najaar een cruciale wending. Eerder waren er al kleinere steden bevrijd, onder meer het noordelijker gelegen Izjoem. Maar de bevrijding zorgde volgens de Oekraïense president Volodymyr Zelensky niet alleen voor grote vreugde. ‘Het is beangstigend om te zien hoe de bevrijde steden onder de bezetting zijn veranderd’, vertelt Zelensky in zijn kantoor in Kiev. ‘Voor de oorlog bracht ik geregeld een bezoek aan die mooie, kleine steden. Nu we ze hebben bevrijd, zien we pas wat de bevolking is aangedaan.’

De president doelt niet alleen op de materiële vernielingen. ‘Ik moet helaas ook toegeven dat de propaganda van het Kremlin werkt, met vreselijke gevolgen. De mensen die achterbleven, werden afgesneden van alle communicatiemiddelen en verloren het contact met vrienden en familieleden die gevlucht waren. Ze waren helemaal geisoleerd, alsof ze plots een helm op hun hoofd gezet kregen, als een astronaut. Het enige wat ze nog te horen kregen, was dat de Russen hen kwamen redden en dat het de Oekraïners waren die hen bombardeerden. Alles wordt door het Kremlin op z’n kop gezet en het is moeilijk om zulke desinformatie te bestrijden. Nu we die gebieden bevrijden, begrijpen we hoeveel leed de mensen is aangedaan, hoe ze werden gebroken en gefolterd.’

Het Oekraïense volk wil geen compromissen sluiten over grondgebied.

Waar houdt die Russische propaganda op? Is er een grens?

Volodymyr Zelensky: Ze werkt tot ver buiten de grenzen van Rusland en Oekraïne. Ze werkt in Europa, de Verenigde Staten, Israël, zelfs in India, China en de Arabische wereld. Het is een heel doeltreffend format, een mengelmoes van vaderlandsliefde, arrogantie, racisme en andere zaken, net zoals de propaganda van de nazi’s indertijd. Dat wil niet zeggen dat wie zwicht voor die propaganda een slecht mens is. Het is gewoon heel moeilijk om desinformatie te bekampen. Boeken, mediaplatformen, sociale netwerken: je moet zo veel mogelijk informatie halen uit verschillende bronnen. De Russische desinformatie bestrijden is een gigantische opdracht.

Is het in Oekraïne vandaag rustiger dan in het begin van de oorlog?

Zelensky: Nee. In het oosten is de situatie erg moeilijk. In Bachmoet, Soledar, de regio van Charkiv, Kremmina en Svatove wordt er hevig strijd geleverd, met raketten, artillerie, alles erop en eraan. In het zuiden, in de regio van Azov en sommige dorpen in de streek rond Zaporizja is er niets. Geen elektriciteit, geen water. In Cherson zijn de mensen erg blij dat we ze hebben bevrijd. Maar op de tegenoverliggende oever van de Dnipro richten de Russen hun artillerie op de stad. De lui die nu Cherson beschieten, zeiden gisteren nog dat Russen en Oekraïners één volk zijn. In Kiev is het momenteel minder gevaarlijk, al beschieten de Russen ons daar nu weer met raketten en Iraanse drones.

Bij het begin van de oorlog vroegen we u wat u verstaat onder ‘overwinning’. U zei toen: ‘Zo veel mogelijk levens redden. Want het grondgebied is niet meer dan een territorium. Zonder mensen betekent het niets.’ Denkt u daar nu anders over?

Zelensky: Nee, mijn houding is niet veranderd. Het feit dat de mensen zich tegen de invasie hebben verzet, toont aan dat ze een simpele waarheid hebben en die schuilt voor hen in hun familie, hun land, hun vlag. Als ze het land verdedigen, is dat voor hen niet iets abstracts, het gaat om hun eigen leven en bestaansrecht. Ze kunnen niet leven zonder familie, kinderen, grond, hun huizen. Al die zaken maken deel uit van het volk. De mensen willen dat niet veranderen, en ze willen hun identiteit niet veranderen. Ze willen die verdedigen. Het Oekraïense volk wil geen compromissen sluiten over grondgebied. Het wil geen dialoog met de mensen die de oorlog hebben ontketend. De Oekraïners haten hen. Dat is de waarheid. Haat is niet het mooiste sentiment van de mensheid maar wanneer je wordt aangevallen – en nagenoeg elke familie heeft ondertussen al iemand verloren – is het een normale reactie. Het is een tragedie voor gezinnen die kinderen verloren hebben. Ik wil niet langer leven dan mijn kinderen.

U staat nu voor de keuze om door te gaan – u had het eerder al over ‘de grenzen van 1991 herstellen’ – of om te besluiten dat die prijs te hoog zou zijn.

Zelensky: Waarom ben ik tegen het bevriezen van deze oorlog? Omdat we in de Donbas (de oostelijke regio die al sinds 2014 deels bezet wordt door Russische separatisten, nvdr.) al hebben gezien wat er dan gebeurt. De Russen nemen een deel van het territorium in, houden dan even in om op krachten te komen en bezetten vervolgens nog meer terrein. Begrijp me goed: wij zijn niet in oorlog met Rusland, Rusland is in oorlog met ons op ons grondgebied. De Russen moeten zich terugtrekken. En natuurlijk zullen ze er nog generaties lang voor moeten betalen. Zolang we ons grondgebied niet terug hebben, is de oorlog niet gedaan. Waarom zouden we de huidige situatie aanvaarden en de Donbas, de Krim en een deel van het zuiden aan Rusland laten? Dat kúnnen we niet doen, niemand zou het ons vergeven.

Maar hoeveel mensenlevens zal dat nog kosten?

Zelensky: De Russen zijn ons land binnengevallen en zaaien dood en vernieling. Wat zouden we dan tegen de bevolking moeten zeggen? ‘Laat de Russen alles wat van ons is afnemen, en wij zullen wel naar Polen verhuizen?’ Veel mensen zijn vertrokken, maar de meesten zijn gebleven en zij zullen hun land tot de laatste snik verdedigen.

Antony Blinken, de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, heeft het over een regeling waarbij de grenzen van voor 24 februari hersteld zouden worden. Ziet u dat als een mogelijk scenario?

Zelensky: Dat kan niet het eindpunt zijn, want we weten niet welke veiligheidsgaranties we zouden krijgen. We hebben al het Memorandum van Boedapest gehad (verdrag uit 1994 dat bepaalde dat Oekraïne zijn kernwapens afstond in ruil voor veiligheidsgaranties, nvdr). Mij was toen gezegd: ‘Maak u geen zorgen, alles komt goed nu er geen kernwapens meer zijn. De hele wereld is bezig zijn kernwapens op te geven.’ Maar de hele wereld is die weg niet ingeslagen, zoals we hebben gezien. We hebben nucleaire wapens weggegeven en ze ingeruild voor veiligheidsgaranties. Hebben die garanties gewerkt? Nee. Waarom betaalt alleen Oekraïne zo’n hoge prijs? We zijn onze medestanders dankbaar, maar wij betalen de tol. Onlangs vertelde de president van de Russische federatie dat de verovering van de gebieden rond de Zee van Azov een belangrijk resultaat is, en dat de ‘speciale militaire operatie’ nog lang kan blijven duren. Hij refereerde daarbij ook aan Peter de Grote en zei iets als: ‘Hij is er niet in geslaagd, maar ik wel.’ We zijn hier niet op een afspraak bij de psychiater, hè. Dit is echt.

Hoe kunt u aan Poetin duidelijk maken dat hij deze oorlog niet kan winnen?

Zelensky: Het einde is al duidelijk. Waarom zeg ik dat we moeten terugkeren naar de oorspronkelijke grenzen? Omdat, als dat niet gebeurt, Poetin zal terugkomen. Begrijpt u? Oekraïne zit niet in de NAVO. Wat zijn onze veiligheidsgaranties? Als de Russen terugkomen, zullen de westerse landen ons dan opnieuw helpen met wapens? Kan dat ons echt beschermen tegen een volledige invasie? Als Poetin zich nu terugtrekt achter de grenzen van 1991, kunnen we de moeilijke weg van de diplomatie inslaan. De beslissing is aan hem.

Dat betekent dat het regime van Poetin eerst moet vallen.

Zelensky: Hoe sneller de oorlog beëindigd wordt en Rusland zijn tragische fout om ten oorlog te trekken erkent, hoe langer de president zijn leven en dat van zijn entourage veilig kan stellen.

Hoe belangrijk vindt u het om met het Russische volk te blijven praten?

Zelensky: De inwoners van Rusland hebben geduld dat de door hen gekozen leider een bloedige oorlog in een ander land begon. Zijn zij verantwoordelijk? Ja. Je hebt misdadigers, maar je hebt ook mensen die heel lang hebben gezwegen en toen zeiden: ‘We kunnen niet blijven zwijgen.’ Als ze ervan overtuigd zijn dat ze goede Russen zijn, zullen ze zich tegen Poetin verzetten en er alles aan doen om zijn regime te laten vallen. En dan zál het uiteindelijk vallen. Het is een kwestie van tijd. Als het regime valt en jij was erbij en hebt alles gedaan wat je kon, dan zal de hele wereld voor je applaudisseren. Bewijs het aan je kinderen. Wees niet bang, ga naar buiten, spreek. Wat maakt het uit als ze je 25 dagen opsluiten? Hier in Oekraïne doden ze mensen, halen ze kinderen bij hun familie weg. Zeg niet na 25 dagen cel dat je genoeg hebt gedaan. Nee, dat heb je niet. Waarom niet? Omdat je jarenlang hebt gezwegen. En je bent niet schuldig tegenover mij, je bent schuldig tegenoverjezelf. Poetin kent zijn publiek. Hij was deze oorlog nooit begonnen als hij wist dat de Russische samenleving hem niet zou steunen. Daarom is na 24 februari iedereen schuldig. Is Poetin moedig? Nee. Hij is een opportunist. Het feit dat hij Oekraïne heeft aangevallen, betekent dat de Russische samenleving hem steunde.