VN-klimaatpanel waarschuwt: ‘Opwarming aarde ondubbelzinnig te wijten aan menselijke invloed’

De opwarming van de aarde is ‘ondubbelzinnig’ een gevolg van de menselijke activiteit. Dat is maandag de conclusie van het IPCC, het wetenschappelijk klimaatpanel van de Verenigde Naties (VN), in zijn zesde rapport over de klimaatverandering. Volgens de wetenschappers is de gemiddelde temperatuur op aarde in de loop van het decennium 2011-2020 gestegen met 1,09°C in vergelijking met het pre-industriële tijdperk (1850-1900). Het Klimaatakkoord van Parijs had als doelstelling om de opwarming onder de 2°C te houden, en indien mogelijk op 1,5°C.

De term ‘ondubbelzinnig’ is een belangrijke semantische verschuiving ten opzichte van de vijfde evaluatieronde (2013-2014). ‘In 2013 onderstreepte het IPCC-rapport dat de menselijke invloed op de klimaatopwarming ‘zeer waarschijnlijk’ was’, benadrukt klimatoloog en Belgisch vertegenwoordiger bij het IPCC Jean-Pascal van Ypersele (UCLouvain). ‘Nu zijn de dingen zo duidelijk dat we ons niet meer druk maken om waarschijnlijkheden. Dit is een historische ontwikkeling.’

De afgelopen decennia neemt de uitstoot van broeikasgassen, met CO2 op kop, toe, wat leidt tot een alsmaar hogere concentratie in de atmosfeer (de CO2-concentratie staat op het hoogste niveau in minstens twee miljoen jaar en dat van methaan- en stikstofoxide in minstens 800.000 jaar).

Die toegenomen concentraties hebben ‘waarschijnlijk’ bijgedragen aan een opwarming van 1 à 2°C, terwijl andere menselijke factoren, hoofdzakelijk aerosolen, tegelijkertijd hebben bijgedragen tot een geschatte afkoeling tussen 0 en 1°C. De invloed van de zon en vulkanologische activiteit wordt in het rapport geschat op amper -0,1 tot +0,1°C. ‘De menselijke activiteit heeft het klimaat doen opwarmen tot het hoogste niveau in minstens 2.000 jaar’, klinkt het in het rapport dat er komt acht jaar na het vorige.

De uitstoot van broeikasgassen en de klimaatopwarming leiden tot de verzuring van de oceanen, smeltende gletsjers en zee-ijs, een stijging van de gemiddelde zeespiegel (+0,2 meter tussen 1911 en 2018), meer extreme weersomstandigheden, zoals hittegolven, cyclonen en droogtes, en een gemiddelde toename van de neerslag.

Beleidsmakers

De publicatie van het eerste deel van het zesde evaluatierapport, dat gewijd is aan de natuurwetenschappelijke basis van de klimaatverandering, wordt gepubliceerd op een moment dat delen van Europa, waaronder België, deze zomer worden geconfronteerd met dramatische overstromingen en andere delen van het Oude Continent worden geteisterd door bosbranden. ‘Het nieuwe IPCC-rapport beschrijft nog gedetailleerder en met nog meer zekerheid dan zijn voorgangers de diagnose van de ‘dokters van de planeet’, de klimatologen’, benadrukt van Ypersele. ‘Het bevestigt eerdere diagnoses: de koorts wordt bevestigd, vele organen zijn aangetast en de achteruitgang van de gezondheid van de patiënt zal waarschijnlijk versnellen als hij er niet in slaagt zich van zijn koolstofverslaving te bevrijden.’

De Belgische klimatoloog hamert er dan ook op dat het rapport grondig wordt bestudeerd door de beleidsmakers. ‘Ze zullen erin lezen dat extreme omstandigheden, zoals die die België de afgelopen weken heeft meegemaakt, nog krachtiger zullen worden als de uitstoot van de broeikasgassen niet snel en fel verminderd wordt. Ze zullen er ook lezen dat een deel van de veranderingen jammer genoeg onvermijdelijk is geworden, en dat wij ons beter tegen deze schokken zullen moeten wapenen en tegelijkertijd onze uitstoot moeten verminderen.’

De vertegenwoordigers van de 195 leden van het IPCC hebben de ‘Summary for Policymakers’ van het rapport goedgekeurd nadat het zin voor zin werd besproken tijdens een virtuele vergadering achter gesloten deuren van 26 juli tot 6 augustus. Later volgen nog twee bijkomende rapporten: een over de impact van de klimaatveranderingen, aanpassingen en kwetsbaarheden (februari 2022) en een over de verzachting van de klimaatverandering (maart 2022) voor het syntheserapport er komt in september 2022.

‘Alles of niets’

‘Regeringen moeten de wet gebruiken om dringende verandering af te dwingen’, zegt Nafkote Dabi, hoofd klimaatbeleid van Oxfam.

‘Dit rapport is het zoveelste onweerlegbare bewijs dat de klimaatverandering nu al plaatsvindt en dat de opwarming van de aarde een van de schadelijkste oorzaken is van de toenemende honger, migratie, armoede en ongelijkheid overal ter wereld’, zegt Oxfam. ‘Er is geen discussie meer mogelijk.’

‘In de afgelopen jaren, met 1 graad opwarming van de aarde, waren er dodelijke cyclonen in Azië en Centraal-Amerika, overstromingen in Europa en het Verenigd Koninkrijk, enorme sprinkhanenzwermen in Afrika en ongekende hittegolven en bosbranden in de VS en Australië. Allemaal aangewakkerd door klimaatverandering. De voorbije 10 jaar zijn meer mensen uit hun huizen verdreven door rampen die verband houden met extreme weersomstandigheden dan om enige andere reden – 20 miljoen per jaar, of één persoon om de twee seconden.’

Niemand is veilig voor de gevolgen van de opwarming van de aarde, zegt Oxfam. ‘Dit rapport maakt duidelijk dat we nu in het stadium zijn aanbeland waarin zelfbehoud ofwel een collectief proces is ofwel een mislukt proces.’ De ngo vindt dat de rijke landen hun emissies nu het eerst, het snelst en het verst moeten terugdringen. ‘Ze moeten ook hun klimaatschuld aan de ontwikkelingslanden inlossen door de financiering op te voeren om hen te helpen zich aan te passen aan de gevolgen van de klimaatverandering en over te schakelen op schone energie.’

‘Nog niet te laat’

Het rapport toont de ‘enorme urgentie om nu te handelen’. Dat heeft Frans Timmermans, de vicevoorzitter van de Europese Commissie, maandag gezegd. ‘Het is nog niet te laat om een uit de hand gelopen klimaatverandering te verhinderen’, klinkt het.

Timmermans, die bij de Commissie verantwoordelijk is voor de implementatie van de Green Deal, benadrukt dat het ‘nog niet te laat is om een uit de hand gelopen klimaatverandering te verhinderen, maar enkel en alleen als we nu allemaal samen actie ondernemen’, schreef hij op Twitter.

‘Dit is een globale crisis: om de klimaatopwarming tot 1,5°C te beperken, moeten we richting een wereldwijde nuluitstoot en inzetten op een snellere uitrol van het beleid’, besloot Timmermans.

Stappenplan

Ook volgens federaal minister van Klimaat Zakia Khattabi (Ecolo) is het nog niet te laat om de klimaatverandering in te dijken. ‘Het is nog steeds mogelijk om de loop der dingen te veranderen als de politieke wil er is’, aldus Khattabi.

‘We horen al heel lang dat de strijd tegen klimaatverandering te duur is. We weten nu dat niets doen niet alleen duur is in economische termen, maar ook in termen van mensenlevens. Daarom zeg ik dat niets doen misdadig is’, reageert de klimaatminister, die benadrukt dat de federale regering haar deel zal doen.

Concreet zal vanaf september voor elk bevoegdheidsdomein een stappenplan worden uitgetekend om de klimaatdoelstellingen voor 2030 en 2050 te halen. ‘We hebben echt geen tijd meer te verliezen’, concludeert Khattabi.

Het decennium van de klimaatbescherming

Beleidsmakers overal ter wereld roepen op tot actie in verschillende reacties op het rapport van het IPCC. ‘De planeet is in levensgevaar en daarmee ook haar bewoners’, reageert Duits minister van Milieu Svenja Schulze. Ze roept de internationale gemeenschap op om van de jaren 2020 ‘het decennium van de klimaatbescherming’ te maken. Barbara Pompili, de Franse minister van Ecologische Transitie, heeft het op haar beurt over ‘een immense uitdaging om binnen een decennium af te stappen van een samenleving die op fossiele brandstoffen is gebaseerd.’

‘We mogen de ambitieuze klimaatmaatregelen niet langer uitstellen’, reageert ten slotte de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken. ‘Het is van essentieel belang dat alle landen, en vooral de grote economieën, in dit cruciale decennium hun steentje bijdragen om de wereld op een traject te zetten dat de limiet van een opwarming met 1,5°C binnen handbereik houdt’, aldus Blinken. Amerikaans president Joe Biden trad opnieuw toe tot het Klimakkoord van Parijs, nadat zijn voorganger Donald Trump de VS had teruggetrokken. (Belga)