‘Vluchtelingencrisis: solidariteit alleen volstaat niet’

‘De vluchtelingencrisis is een dringende wake up call voor het voeren van een ambitieuze vredespolitiek’, schrijven Michel J. De Samblanx en Annemarie Gielen van Pax Christi Vlaanderen.

Zestig miljoen mensen zijn anno 2015 op de vlucht: we beleven de grootste mondiale vluchtelingencrisis sinds de Tweede Wereldoorlog. Pax Christi Vlaanderen voelt zich als vredesorganisatie sterk verbonden met burgers in fragiele conflictgebieden, en pleit voor grotere solidariteit met mensen die oorlog én armoede ontvluchten. De spontane inzet van gewone burgers om vluchtelingen op te vangen en te helpen is hartverwarmend. Maar ook polarisering en onverdraagzaamheid steken de kop op. Dat is ontoelaatbaar: iedereen heeft het internationaal vastgelegde recht om asiel aan te vragen.

Nood aan ambitieuze vredespolitiek

Solidariteit alleen volstaat echter niet. De vluchtelingencrisis is een dringende wake up call voor het voeren van een ambitieuze vredespolitiek. Hoewel het aantal gewapende conflicten sinds begin 1990 gevoelig afnam, maakt oorlog de afgelopen jaren opnieuw opgang. Intra-statelijke oorlogen hebben de interstatelijke conflicten van de Koude Oorlog grotendeels vervangen. De grondoorzaken zijn uiteenlopend: ongelijkheid en economische uitsluiting; zwakke en illegitieme overheidsinstellingen; de strijd om natuurlijke rijkdommen; mensenrechtenschendingen; corruptie; extremistische ideologieën die sektarische spanningen doelbewust manipuleren; en de internationale wapenhandel en -smokkel. Klimaatverandering gedraagt zich bovendien als een “threat multiplier”, en leidt tot nog meer gewelddadig conflict.

De nood aan een coherente veiligheidsstrategie die de grondoorzaken van gewelddadig conflict aanpakt via structurele maatregelen is nog nooit zo hoog geweest. En toch blijven beleidsmakers grotendeels blind voor deze realiteit. Pax Christi Vlaanderen pleit daarom voor een focus op drie centrale elementen in de aanpak van de vluchtelingencrisis: het aanpakken van de grondoorzaken van conflict, het tegengaan van onverdraagzaamheid tegenover vluchtelingen, en het opvoeren van de middelen voor de opvang van vluchtelingen in hun buurlanden.

Dialoog en ontmoeting

Het actief promoten van een vredesagenda en veiligheidsstrategie die een sterke nadruk legt op conflictpreventie en vredesopbouw is meer dan ooit nodig. Vrede, veiligheid en ontwikkeling zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Conflictpreventie is vele malen goedkoper dan een reactief beleid.

Meer investeringen zijn daarom nodig in context-specifieke en lokaal gedragen vredesopbouwstrategieën; het ondersteunen van een nationale dialoog en verzoeningsprocessen in conflictgebieden; preventieve diplomatie en de ontplooiing van gespecialiseerde bemiddelingsteams; ontwikkelingssamenwerking; het tegengaan van klimaatverandering en financiële steun aan landen in het Zuiden voor adaptatiemaatregelen; een strikte implementatie van het Internationaal Wapenhandelsverdrag; en systemen van early warning en early response.

De komst van vluchtelingen roept bij veel mensen vragen op, gevoed door gevoelens van bedreiging, angst en onmacht. Solidariteit en begrip zijn echter nodig voor situaties waarin mensen alles moeten achterlaten. Menswaardige opvang is een taak voor de overheid én de samenleving als geheel. Dat begint bij correcte informatie over de omvang en impact van de vluchtelingenstroom naar Europa. Maar ook dialoog en ontmoetingen met nieuwkomers is essentieel om de polarisering in de eigen samenleving tegen te gaan. Niemand is gebaat bij verdere polarisering en conflict.

Regionale opvang vluchtelingen

De overgrote meerderheid van vluchtelingen is intern ontheemd of bevindt zich in een buurland van een conflicthaard. Humanitaire hulp voor deze landen is daarom een integraal deel van een vredesopbouwbeleid. Het gebrek aan basisvoorzieningen en scholing in vluchtelingenkampen creëert immers een vruchtbare voedingsbodem voor extremisme en dreigt de ontvangende buurlanden te destabiliseren.

13.7 miljoen kinderen veertig percent van de schoolplichtige kinderen – in Syrië, Irak, Libië, Soedan en Jemen kunnen momenteel niet naar school gaan. Wereldwijd zitten 34 miljoen kinderen in conflictgebieden niet op de schoolbanken. Het risico op een “verloren generatie” die vatbaar is voor extremisme en geweld is reëel. Humanitaire hulp blijft in de eerste plaats een morele en ethische kwestie, maar dient dus ook onze veiligheid en eigenbelang.

Desondanks blijft er een enorme humanitaire financieringskloof bestaan. Het coördinatiebureau voor humanitaire zaken van de VN zoekt voor 2015 nog meer dan twaalf miljard euro. Slechts 34 percent van de totale noden voor 2015 is momenteel ingevuld.

Humanitaire hulp is meer dan ooit een morele en strategische plicht. Een langetermijnperspectief moet echter centraal staan. Het aanpakken van de mondiale vredescrisis is cruciaal om de huidige vluchtelingencrisis op te lossen. In de woorden van VN-Hoge Commissaris voor de Vluchtelingen Guterres: ‘Er is vandaag sprake van een gevaarlijk vredesdeficit. De humanitaire gemeenschap kan helpen als een lapmiddel, maar politieke oplossingen zijn van levensbelang. Zonder [vrede] zal het alarmerende niveau van conflict en massaal lijden dat vervat zit in de cijfers [van de vluchtelingencrisis] voortduren’.

Michel J. De Samblanx, voorzitter Pax Christi Vlaanderen

Annemarie Gielen, algemeen secretaris Pax Christi Vlaanderen