Vijf vragen over de Uber Files

Het Internationaal Consortium van Onderzoeksjournalisten (ICIJ) – bekend van LuxLeaks en de Panama Papers – pakt uit met een nieuw internationaal onderzoek op basis van gelekte documenten: de Uber Files. In vijf vragen schetst Knack de essentie.

1. Welke informatie is er precies gelekt?

De Britse krant The Guardian kreeg toegang tot een interne datalek van het Amerikaanse techbedrijf Uber en deelde de gegevens met ICIJ en 42 partnermedia, waaronder Knack, Le Soir en De Tijd. Het lek bevat e-mails, sms’jes, agenda’s, memo’s, vertrouwelijke rapporten, WhatsApp-berichten en andere gegevensbestanden uit de periode 2013-2017.

2. Wat staat er in de documenten?

De UberFiles tonen hoe Uber kon uitgroeien van een eenvoudige start-up in Silicon Valley tot een wereldwijde techreus. Het beursgenoteerde Amerikaanse techbedrijf werd opgericht in 2009 en zette vijf jaar later de expansie in naar 31 landen. In heel wat steden leidde de komst van het autodeelbedrijf tot onderzoeken, inbeslagnames en juridische procedures. Uber daagde de bestaande status quo uit, zijn oorlogskas gespekt met miljarden dollars van investeerders. De UberFiles onthullen welke lobbystrategieën Uber gebruikte om wetgeving naar zijn hand te zetten en controles door de overheid te ontlopen.

3. Wat leert het datalek over België?

Nadat Uber in 2014 was neergestreken in ons land kreeg het bedrijf het al snel aan de stok met de overheid en de taxisector. De UberFiles ontmaskeren de dubieuze praktijken die de alternatieve taxidienst in België inzette om zo veel mogelijk aan controles te ontsnappen en onderzoeken tegen te werken: een huiszoeking dwarsbomen, mystery shoppers infiltreren, controles omzeilen met slimme technologie, privé-inlichtingenbedrijven inzetten tegen concurrenten, en demonstranten betalen.

4. Wat zijn de belangrijkste internationale onthullingen?

Die gaan over de politieke contacten van Uber, zoals de huidige Franse president Emmanuel Macron en de Nederlandse toppolitica Neelie Kroes.

Kort nadat Macron in 2014 minister van Economie was geworden, had hij al een ontmoeting met de topman van Uber. Nadat de Franse politie in 2015 de dienst UberX in Marseille had geschorst, riep Uber meteen de hulp van Macron in.

Neelie Kroes wilde kort na haar vertrek bij de Europese Commissie in november 2014 al lid worden van een betaalde adviesraad van Uber. Maar ze moest eerst een afkoelingsperiode van 18 maanden respecteren, opgelegd door de gedragscode van de Commissie. In die periode oefende Kroes druk uit op een Nederlandse minister en andere leden van de regering ‘om de toezichthouder en de politie te dwingen een onderzoek naar het Amsterdamse kantoor van Uber te staken’, aldus de uitgelekte documenten.

Kroes zegt dat ze de afkoelingsperiode heeft gerespecteerd. Macron geeft geen commentaar.

Een andere belangrijke internationale scoop gaat over de contacten die Uber aanknoopte met Russische oligarchen die nu op sanctielijsten van het Westen staan.

5. Hoe reageert Uber zelf?

Uber benadrukt dat het in 2017 een breuk heeft gemaakt met het verleden. Oprichter en topman Travis Kalanick werd toen vervangen door een nieuwe ceo, Dara Khosrowshahi. Die herschreef de waarden van het bedrijf. ‘We zijn overgestapt van een tijdperk van confrontatie naar een tijdperk van samenwerking’, zegt een Uber-woordvoerster. ‘We hebben de bereidheid getoond om aan tafel te gaan zitten en een gemeenschappelijke basis te vinden met voormalige tegenstanders, waaronder vakbonden en taxibedrijven.

‘Als we zeggen dat Uber vandaag een ander bedrijf is, bedoelen we dat letterlijk: 90 procent van de huidige Uber-werknemers is in dienst getreden nadat Dara in 2017 ceo was geworden. We hebben geen excuses gezocht en zullen dat ook niet doen voor gedrag uit het verleden dat duidelijk niet in lijn is met onze huidige waarden.’