Eind december buigt het Gentse hof van beroep zich opnieuw over het Essex-drama uit 2019, waarbij 39 Vietnamese migranten omkwamen in een koelcontainer die werd verscheept vanuit Zeebrugge. Intussen blijft de rekrutering voor mensensmokkel in Vietnam gewoon doorgaan, schrijft het Federaal Migratiecentrum Myria in zijn nieuwe jaarverslag. Door Essex hebben de smokkelaars de prijs van transporten zelfs nog opgedreven.
‘Schat, misschien zal ik doodgaan in de container; ik kan niet ademen.’ Op 22 oktober 2019 worden in het Britse Essex 39 Vietnamese slachtoffers, waaronder vier minderjarige jongens, dood aangetroffen in een koelcontainer afkomstig uit Zeebrugge. Ze zijn gestikt op Britse wateren, omdat de koeling – en dus de luchtcirculatie – van de aanhangwagen niet aanstond.
Drie jaar later heeft het Essex-drama geleid tot veroordelingen in het Verenigd Koninkrijk en Vietnam, onderzoeken in Frankrijk en Duitsland, en een proces in België voor het Gentse hof van beroep op basis van een dossier van ruim 25.000 bladzijden. Het gruwelijke afscheidsberichtje dat werd aangetroffen op de gsm van een van de Vietnamese slachtoffers maakt deel uit van dat dossier.
Het internationale smokkelnetwerk achter het dodelijke transport bestond hoofdzakelijk uit Vietnamezen en werd geleid vanuit Vietnam. Het Federaal Migratiecentrum Myria volgde de Essex-zaak als burgerlijke partij. In zijn nieuwe jaarverslag schetst het op meer dan 40 pagina’s een onthutsende analyse van Vietnamese mensensmokkel en -handel in Europa. Knack, De Standaard en VRT NWS konden het verslag inkijken.
‘Geen scrupules’
‘Het Essex-drama heeft volgens experts weinig tot geen impact gehad op de rekrutering in Vietnam’, schrijft Myria. ‘De criminele netwerken hebben hun werkwijze snel na de feiten aangepast, en hebben daarbij onder meer hun discours bij de rekrutering gewijzigd.’
De smokkelaars deinsden er zelfs niet voor terug om na het dodelijke Essex-transport de prijs van het smokkeltransport nog maximaal op te drijven.
Dat blijkt onder meer uit de getuigenverklaring van een minderjarig slachtoffer. In het safehouse waar hij verbleef, kreeg hij te horen dat de prijs voor de oversteek van het Europese vasteland naar het VK na Essex was verhoogd met 7000 pond. Myria: ‘De smokkelaars hadden geen scrupules.’
Naast Essex nog 155 andere smokkeltransporten
De Vietnamese criminele organisatie verantwoordelijk voor Essex was al minstens sinds mei 2018 actief in België, schrijft Myria. ‘Ze was verantwoordelijk voor veel meer transporten dan alleen het fatale transport van 22 oktober 2019.’
In de periode 2018-2020 was het netwerk betrokken bij 156 smokkeltransporten, die zo’n 7 miljoen euro hebben opgeleverd. Het smokkelde in totaal 335 Vietnamese slachtoffers van Vietnam naar Europa, voor gemiddeld 12.600 euro per transport. Daarnaast bracht het ook nog 195 Vietnamezen van België/Frankrijk naar het VK. Het gemiddelde smokkelbedrag voor die laatste oversteek bedroeg zo’n 11.800 euro.
Kippen vastnagelen
‘Het smokkelnetwerk maakte naast de dodelijke slachtoffers nog tal van andere slachtoffers’, schrijft Myria. ‘Deze smokkelslachtoffers bevonden zich onderweg in een kwetsbare positie.’ Hun paspoorten en smartphones werden afgenomen, bewakers dreigden met geweld, er was niet altijd eten of alleen tegen extra betaling. Soms moesten slachtoffers uren te voet door bossen wandelen, of werden ze opeengepakt in auto’s of bussen tijdens urenlange ritten.
Het taalgebruik van de smokkelaars wijst volgens Myria op een ‘ontmenselijking’ van de slachtoffers, die werden omschreven als ‘kippen’. In een onderschept telefoongesprek hadden twee smokkelaars het zelfs over ‘kippen vastnagelen’ (zodat ze niet konden ontsnappen). Slachtoffers werden ook ‘goederen’ of ‘stukken’ genoemd, en er moest betaald worden ‘per stuk’. Myria: ‘De smokkelorganisatie reduceerde hen tot handelswaar waarmee veel en snel geld kon worden verdiend.’
Safehouses
Twee safehouses in Brussel speelden een centrale rol bij de smokkeltoevoer naar het VK. De plekken fungeerden volgens Myria als ‘opslagplaatsen’ van mensen – om de bewoordingen van slachtoffers te gebruiken. Uit het onderzoek blijkt dat minstens veertien Essex-slachtoffers van daaruit op hun fatale reis vertrokken. Twee van hen waren uit een Nederlands jeugdopvancentrum ontsnapt vooraleer ze in een Brussels safehouse onderdoken. ‘De Nederlandse autoriteiten hadden het Brusselse parket verwittigd, dat niet had opgetreden’, schrijft Myria daarover.
Al in 2012 doken Brusselse safehouses op in een ander Belgisch dossier over de smokkel van Vietnamezen naar het VK. En recent zijn er ook nog ontdekt in Wichelen, Leuven en Leopoldsburg.
Chrystal meth
De Essex-smokkelaars communiceerden vooral via WhatsApp, Viber en Facebook. Myria: ‘Volgens de gesprekken waren ze niet alleen met mensensmokkel bezig maar ook met de smokkel van namaaksigaretten.’ In het Belgische luik van de Essex-zaak sprak de Brugse rechtbank van eerste aanleg begin januari gevangenisstraffen uit voor mensensmokkel. Maar Vietnamese mensensmokkelnetwerken zijn ook in andere criminele sectoren actief, blijkt uit het Myria-jaarverslag.
Om hun reiskosten terug te betalen worden slachtoffers van Vietnamese mensensmokkelnetwerken tijdens hun reis uitgebuit in de bouwsector, kledingindustrie, nagelsalons en horeca – volgens Myria ook in Brussel. Anderen worden seksueel uitgebuit of moeten verplicht meedraaien in illegale sigarettenverkoop en drugsproductie. Myria: ‘In Oost-Europa is er binnen Vietnamese criminele organisaties recent sprake van een verschuiving van cannabisteelt naar de productie van de synthetische drug methylamfetamine, beter bekend als crystal meth.’
Nog meer Vietnamese minderjarigen verdwenen in België
In de conclusies van zijn jaarverslag wijst Myria op het belang om Vietnamese minderjarige slachtoffers van mensenhandel of -smokkel te detecteren en op te vangen.
In juli 2019 onthulden Knack, De Standaard en VRT NWS dat sinds 2017 liefst 44 Vietnamese minderjarigen waren verdwenen uit de beschermde opvang in België. Dat was drie maanden voor het Essex-drama.
Uit nieuwe cijfers die we opvroegen bij de Dienst Voogdij van de FOD Justitie blijkt een duidelijke afname in gemelde verdwijningen van Vietnamese minderjarigen in België: van 28 gevallen in 2019 over 8 in 2020 tot 2 in 2021. Maar er blijven dus nog altijd Vietnamese jongeren van de radar verdwijnen in België. Sharon Beavis, woordvoerster van de FOD Justitie: ‘Deze cijfers zijn gebaseerd op verdwijningen die ons gemeld worden door de opvangcentra en de voogden. Ze zijn louter indicatief. Jongeren die verdwijnen voordat ze geïdentificeerd konden worden, zijn ook meegeteld. Daar kunnen mogelijk meerderjarigen tussen zitten.’
Kristof Clerix
Andere highlights uit het jaarverslag 2021 van Myria
· Belgische politiediensten stelden vorig jaar 313 inbreuken vast inzake mensenhandel. Dat is een lichte stijging ten opzichte van 2020.
· In 2021 verwezen de RSZ-inspectiediensten 147 vermoedelijke slachtoffers van mensenhandel door naar de gerechtelijke autoriteiten naar aanleiding van een afgesloten onderzoek. Dat is een verdrievoudiging ten opzichte van 2017. De slachtoffers zijn voornamelijk mannen. Opvallend is de grote groep Roemeense slachtoffers die tewerkgesteld werden in de land- en tuinbouwsector.
· In 2021 zijn 28 slachtoffers van een zwaardere vorm van mensensmokkel in België in een begeleidingstraject gestapt. Het gaat om het op een na hoogste aantal van de afgelopen tien jaar. Met uitzondering van een minderjarige vrouw waren alle slachtoffers meerderjarige mannen.
· In 2020 zijn in België 103 definitieve veroordelingen uitgesproken wegens mensenhandel. Tussen 2012 en 2020 was zowat een op drie veroordeelden voor mensenhandel een Belg; een op de zes was van Oost-Europese afkomst. Een groot deel van de dossiers inzake seksuele uitbuiting gaat over Nigeriaanse prostitutienetwerken.
· Een diplomatenkoppel uit Koeweit is in december 2021 door de Brusselse rechtbank veroordeeld tot een gevangenisstraf omdat het in 2017 een Ethiopische vrouw tewerkstelde als huispersoneel. Ze mocht het huis niet verlaten. Als het gezin er niet was, werd het huis afgesloten. Het koppel hield haar paspoort bij. Ze kon pas ontsnappen toen het koppel ’s nachts de sleutels op de deur had laten zitten.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier