‘Verkiezingen in Polen zijn wellicht de belangrijkste die dit najaar in Europa worden gehouden’

Dat Polen zo koppig blijft, kost het land tientallen miljarden euro’s Europese steun.

Op 15 oktober zal tot ver buiten Polen met spanning op het resultaat van de verkiezingen in dat land worden gewacht. Die gaan niet alleen over wie er straks in Warschau bestuurt, maar ook ruimer over de rol die Polen in Europa kan spelen. Kiest het land voor een plek in het hart van de Europese Unie? Of duwt het zichzelf naar de rand van het continent en verliest het zo niet alleen invloed maar ook veel geld?

De nationaal-conservatieve regeringspartij Recht en Rechtvaardigheid (PiS) ligt al geruime tijd over zo ongeveer alles met Brussel overhoop. Dat gaat van de Europese migratiepolitiek, over de onafhankelijkheid van de Poolse magistratuur tot, meer in het algemeen, de werking van de rechtsstaat. Polen werd daarvoor al verschillende keren door de Europese justitie bestraft. Premier Mateusz Morawiecki beloofde dat de politiek haar greep op de magistratuur zal lossen, maar daar kwam alsnog weinig van. Dat Polen op dat vlak zo koppig blijft, kost het land tientallen miljarden euro’s aan steun uit Europese herstel- en cohesiefondsen.

Het belette PiS niet om recent een wet voor te stellen om, zogenaamd, Russische invloed in het Poolse bestel te onderzoeken. Dat initiatief botst opnieuw met Europa omdat het duidelijk oppositieleider, voormalig premier en ex-Europees voorzitter Donald Tusk voor de verkiezingen in het vizier neemt. Tusk en Europa zijn ook het doelwit van Morawiecki’s idee om op verkiezingsdag tegelijk een referendum te organiseren over het nieuwe Europese migratieplan. Een video die dat referendum voorstelt en begeleidt, toont beelden van brandende auto’s, geweld en een zwarte man met een mes. De boodschap is dat wie geen migranten wil, het best tegelijk voor PiS stemt. Het Europese plan verplicht Polen overigens niet om migranten op te vangen, het vraagt om landen die dat wel doen financieel bij te springen.

PiS haalt zo alles uit de kast om Tusk en zijn centrumpartij Burgerforum met overheidsmiddelen dwars te zitten. De vraag is of daarvoor zo’n vileine campagne nodig is. PiS leidt nog comfortabel in alle peilingen. Tusk zou eventueel met de steun van drie kleine oppositiepartijen een meerderheid bij elkaar kunnen schrapen. Hij belooft wel om de relatie met Brussel te herstellen, zodat Polen zijn Europese miljarden krijgt. Nu Duitsland en Frankrijk thuis zorgen te over hebben, biedt hij Polen een kans om Europa mee te sturen. Het Polen van Morawiecki kan dat niet.