Verhofstadt over Catalonië: ‘Enkel wie EU ten onder wil zien gaan, profiteert van deze schertsvertoning’

Europarlementslid Guy Verhofstadt (Open VLD) geeft zijn mening over het referendum in Catalonië en de nasleep ervan: ‘Quasi alle signalen wijzen erop dat een meerderheid van de Catalanen tegen onafhankelijkheid zijn.’

Ik heb de Spaanse democratie altijd ontzettend bewonderd, in het bijzonder vanaf 23 februari 1981. Op deze dramatische dag trachtte kolonel Antonio Tejero de prille Spaanse democratie met een staatsgreep omver te werpen.

In zijn gevierde boek Anatomie van een moment beschrijft Javier Cercas hoe Tejero op een bepaald moment zijn pistool richtte op drie toenmalige politieke leiders. Maar de leider van de Communistische Partij Santiago Carrillo, de eerste Spaanse premier in het post-franco tijdperk Adolfo Suárez, en zijn afgevaardigde generaal Gutiérrez Mellado gaven geen krimp. Onverschrokken en vastbesloten hielden ze de rug recht.

Het was een moedige daad die de democratie voorgoed zou verankeren in de ziel van de Spaanse staat. Het was toen, onder het dreigende pistool van Tejero, dat de Spaanse democratie werd geboren.

Vandaag, zo’n zesendertig jaar later, moet de Spaanse democratie zich opnieuw sterk maken om de diepe kloof te overbruggen die de Catalaanse regering heeft gecreëerd door zich ongrondwettelijk van de Spaanse Republiek te willen afscheiden. Democraten moeten vandaag dezelfde vastbeslotenheid tonen als Carillo, Suarez en Mellado om de diepste politieke crisis sinds Tejero’s mislukte staatsgreep op te lossen.

Maar Spaanse democraten mogen niet geloven dat enkel de wet en het rechtswezen alle problemen met Catalonië zomaar kunnen oplossen. Het staat buiten kijf dat dit probleem evenmin kan worden opgelost met politiegeweld, ook al steunde de beslissing van de Spaanse regering om in te grijpen tijdens het onafhankelijkheidsreferendum op een rechterlijk besluit.

Er is daarentegen nu nood aan een hernieuwde politieke visie en een inclusieve dialoog. In de praktijk kan dat enkel een multiculturele en meertalige federale staat in een multicultureel en meertalig federaal Europa betekenen.

De Catalaanse separatisten zijn in de fout gegaan door een ongrondwettelijk referendum te organiseren. Niemand kan democratisch besturen zonder de rechtstaat te respecteren. Anderzijds is het huidige wettelijke kader niet in staat om de diepe politieke kloof te dichten. Aanhoudende dialoog – de ware kracht van doeltreffend staatsmanschap – tussen de Spaanse leiders en de Catalaanse separatisten is de enige manier waarop oplossingen kunnen worden gevonden.

Ik ben er niet van overtuigd dat het voor de Catalanen voordelig is om tot elke prijs de onafhankelijkheid na te streven. Het feit dat het onafhankelijkheidsreferendum duidelijk de Spaanse grondwet schaadt, is niet de belangrijkste reden waarom ik de stembusgang niet kan goedkeuren. Het grootste probleem is immers dat het referendum elke democratische grondslag miste. Lang vooraf werd al duidelijk dat de meerderheid van de Catalanen tijdens het referendum niet zou gaan stemmen omdat ook zij het referendum als ongrondwettelijk beschouwden. Quasi alle signalen wijzen erop dat een meerderheid van de Catalanen tegen onafhankelijkheid zijn.

De onafhankelijkheidspartijen lieten al in hun kaarten kijken toen ze weigerden om een minimumopkomst vast te leggen die in normale omstandigheden moet bepalen of een referendum geldig is. Daaruit bleek hoe de Catalaanse regering het resultaat naar eigen goeddunken wilde gebruiken nog voor er één stem was uitgebracht. Haar misleidende tactiek weerspiegelde een verontrustende bereidheid om haar burgers om te tuin te leiden. De onafhankelijkheid uit te roepen op basis van een onvolmaakt referendum was een politiek onverantwoordelijke daad die democratische normen duidelijk niet hoog in het vaandel draagt.

Zo’n gebrek aan verantwoordelijkheid vormt niet alleen een bedreiging voor Spanje en de Europese Unie, maar ook voor Catalonië zelf. Families en buren staan na het referendum helaas vaak met getrokken messen tegenover elkaar. Voor zover we weten, zijn de enigen die van deze schertsvertoning profiteren diegenen die de Europese Unie ten onder willen zien gaan. Sommigen zijn de Catalaanse kwestie zelfs al voor hun eigen doeleinden aan het misbruiken.

Het is daarom van vitaal belang dat alle Spanjaarden verdere escalatie vermijden en onmiddellijk in dialoog gaan met elkaar. De toekomst van Catalonië, én die van mijn eigen Vlaamse gemeenschap, ligt niet in hardvochtige afscheuring, maar net in samenwerking binnen federale structuren, in een federaal Europa.

Daarom kunnen we nuttige lessen trekken uit het Baskenland. In het Spaanse democratische kader hebben de Basken een eigen regio ontwikkeld waar al hun inwoners baat bij vinden. Ze zijn er niet alleen in geslaagd het terrorisme te verslaan, maar hebben zichzelf dusdanig heruitgevonden dat ze in een trotse en autonome regio kunnen leven.

In de politiek moet men zich nooit schamen voor het compromis. Integendeel, wanneer een keuze moet gemaakt worden tussen een constructieve onderhandelde overeenkomst en ideologische standvastigheid, is het altijd beter het pad der eenheid te bewandelen, hoe klein de stapjes richting vooruitgang ook maar zijn.

In haar bekende boek De mars der dwaasheid, waarschuwt de Amerikaanse geschiedkundige Barbara Tuchman voor de drang om ‘het grote overboord te gooien ten koste van iets kleiner’ en ‘het onuitvoerbare na te streven ten koste van het mogelijke’. Zowel de Catalaanse als de Spaanse leiders zouden er goed aan doen haar woorden in acht te nemen.