‘Verhofstadt heeft (voorlopig) weinig verloren met zijn Europese acrobatie’

Jasper Van Loy, redacteur Knack.be, blikt terug op woelige Europese weken. ‘Om te weten hoever Verhofstadt echt is gekomen met zijn kunsten in de Brusselse circustent, moeten we binnen een jaar twee vragen stellen.’

Mocht u zich na twee weken spierballengerol, geflirt en ballonnetjes nog afvragen wie Tajani en Pittella zijn en wie van de twee nu eigenlijk de 750 leden van het Europees Parlement gaat bestieren, geen probleem. Fundamenteel is er niets veranderd, maar een vermakelijk schouwspel was het wel.

Nog één keer beginnen bij het begin: in 2014 sloten de christendemocraten van de EVP en de socialisten van de S&D, gesteund door de liberale ALDE-fractie, een deal om het voorzitterschap van het halfrond te verdelen: tweeënhalf jaar een socialist, tweeënhalf jaar een christendemocraat. Deel één werd ingevuld door Martin Schulz en dus was het eind vorig jaar wachten op wie de EVP naar voren zou schuiven.

De socialisten zagen het echter niet zitten dat de christendemocraten de voorzitters van de Europees Raad (Donald Tusk), Commissie (Jean-Claude Juncker) én het Europese Parlement zouden mogen voordragen. Bijgevolg besloot de S&D de coalitie op te blazen en Gianni Pittella naar voren te schuiven. Ook de andere fracties leverden vervolgens hun kandidaat aan, zodat er uiteindelijk zes kandidaten begonnen aan de meest open voorzittersverkiezingen die het Europees Parlement heeft gekend sinds 1979, toen het voor het eerst rechtstreeks uit verkozen parlementariërs bestond.

Maar de democratische berg heeft een muis gebaard. Door de grote coalitie open te breken, wilde de socialisten de EVP laten uitglijden, maar uiteindelijk gingen ze zelf onderuit. Christendemocraat Antonio Tajani, de man die een oogje dichtkneep in het schandaal rond de sjoemelsoftware en samen met Silvio Berlusconi Forza Italia in het leven riep, werd voorzitter en bakte zijn landgenoot Pittella een pizza van eigen deeg. De volgende, quasi onmogelijke opdracht voor de S&D is dan maar om Donald Tusk van de voorzittersstoel van de Europese Raad te sleuren. Volgens Franse media wordt president François Hollande alvast in stelling gebracht.

De hoofdrolspeler in het hele schouwspel was Guy Verhofstadt. Eerst deed hij iets met de socialisten – of de socialisten met hem – waarvan niemand weet wat het eigenlijk was, en vervolgens probeerde hij de Italiaanse komiek-politicus Beppe Grillo en zijn Vijfsterrenbeweging mee in het ALDE-bad te lokken. Toen ook dat niet lukte, trok hij zich terug als kandidaat-voorzitter en begon hij Tajani te steunen, dé tegenstander van Grillo. Zelfs voor een wijnboer en bourgondiër als Verhofstadt is dat toch iets te veel genieten van la dolce vita europeana, vonden de socialisten. Zij gaven tijdens de verkiezing nog aan dat ze hun steun voor Verhofstadt als brexitonderhandelaar wilden opzeggen.

Maar hoe hard politieke tegenstanders ook het tegendeel roepen, Verhofstadt heeft tot nu toe weinig verloren aan zijn Italiaans geflirt. Een dag na de dreigementen gaf de S&D aan om ‘alles rustig te bekijken’, een prachtig eufemisme om aan te geven dat Verhofstadt brexitonderhandelaar blijft en als fractieleider van ALDE nog stevig in het zadel zit. De Europese soep wordt wel vaker lauwer gegeten dan dat ze wordt opgediend.

De vraag is wat de eurofiele Verhofstadt kan doen in de nieuwe centrumrechtse coalitie tussen ALDE, EVP en de conservatieve ECH-fractie van onder andere de N-VA. Europarlementslid Sander Loones (N-VA) zei deze week nog dat de engagementen die Tajani moest aangaan om op de ECH-steun te rekenen, ‘Verhofstadt aan de ketting hebben gelegd.’ Het valt dus nog te bezien hoe sterk die ketting is, maar één ding lijkt zeker: Verhofstadt zal het héle parlement moeten vertegenwoordigen in de brexitonderhandelingen.

Op één punt heeft Verhofstadt misschien wel iets verloren: de farce was geen reclame voor de Europese instellingen. Voor de duidelijkheid: schrijver dezes is niet iemand die bij elke samenwerking tussen fracties ‘achterkamerdeal!’ roept. In een groot parlement van een verscheiden continent moet je coalities maken om vooruit te komen. Alleen is het constante balanceren op slappe koorden tussen pakweg Tajani en Grillo in de nok van Circus Europa gefundenes fressen voor eurosceptici à la Nigel Farage. Zij hebben bijzonder weinig nodig om de geloofwaardigheid van Europa te ondermijnen, maar krijgen meer dan voldoende munitie.

Om te weten hoever Verhofstadt echt is gekomen met zijn acrobatie in de Brusselse circustent, moeten we binnen een jaar twee vragen stellen. Ten eerste: hoeveel vrijheid krijgt de liberaal nog om zijn Pan-Europese boodschap te verkondigen, in het parlement en aan de brexittafel? En ten tweede: hoeveel hebben zijn kunsten de Nigel Farages en Marine Le Pens van deze wereld opgebracht?