‘Vergeleken bij Nina Simone voel ik me een lulletje rozenwater’

‘Weinig artiesten vereenzelvigden zich zodanig met de burgerrechtenbeweging in de Verenigde Staten als Simone’, schrijft Peter Casteels over de in 2003 overleden zwarte zangeres en activiste.

Ik denk niet dat ik al ooit zoiets heb gezien als Homecoming, het concert dat Beyoncé vorig jaar op Coachella gaf en dat nu op Netflix staat. De muziek is geweldig, de choreografie subliem, de energie ongelooflijk – om van de blazerssectie nog maar te zwijgen. Maar het is de ernst waarmee Beyoncé daar ook nog eens een politieke boodschap door weeft die het concert optilt naar een ander, spiritueel niveau. Voor alles is het een statement van een zwarte feministe. Het moment waarop Beyoncé het woord even aan Nina Simone laat, was ik helemaal om.

Ik ben een fan van Nina Simone. Een grote fan, zelfs. Er zijn weinig artiesten van wie ik zo veel nummers en opnames zo goed ken als van de in 2003 overleden zwarte zangeres en activiste. Ik leerde haar muziek kennen zoals jongens als ik wel vaker muziek leren kennen: op mijn veertiende of vijftiende vond ik een verzamelalbum van haar tussen de cd’s van mijn vader. Ik denk dat het haar diepe, mannelijke en toch ook heel vrouwelijke stem was die mij fascineerde. Net als haar majestueuze uiterlijk: toen enkele jaren geleden de biopic Nina uitkwam, werd hoofdrolspeelster Zoe Saldana aangevallen omdat ze niet zwart genoeg was.

Vergeleken bij Nina Simone voel ik me een lulletje rozenwater.

Simone wilde eigenlijk een klassiek pianiste worden, en ze is ook zo opgeleid. Toen ze op haar elfde mocht optreden met recitals van Bach werden haar ouders, die zich op de eerste rij hadden gezet, weggeleid. Ze moesten plaatsmaken voor een blank koppel. Simone zei er wat van op het podium, haar ouders mochten terugkomen. Ze maakte in haar carrière ontzettend veel soorten muziek: standards, geestige nummertjes, love songs natuurlijk, heel veel covers van namen als Jacques Brel, Bob Dylan en Prince. Maar het is moeilijk om haar protestsongs, zoals Four Women, Mississippi Goddam en To Be Young, Gifted and Black, niet als het hart van haar oeuvre te zien. Weinig artiesten vereenzelvigden zich zodanig met de burgerrechtenbeweging in de Verenigde Staten als Simone. Ook vanwege haar desillusies daarover verliet ze dat land in 1971.

Naarmate ik haar biografie beter leerde kennen, ben ik me vergeleken bij Nina Simone alleen maar nietiger gaan voelen. Een lulletje rozenwater, eigenlijk. Uit haar persoonlijke leven – ze was bipolair, haar eerste man was geen lieverdje – zijn ook al de meest tragische, intrieste scenes beschreven. Ze heeft moeten vechten voor zaken waarover ik nooit zelfs maar heb hoeven na te denken. Het wordt ongemakkelijk om je alleen maar een fan van haar muziek te noemen, terwijl zij bij leven natuurlijk medestrijders nodig had. Als ik met Beyoncé meedans, heb ik daar gelukkig even geen moeite mee.