Verbod VN-hulporganisatie UNWRA in Gaza: het optreden van Netanyahu wordt almaar driester

Nu de campagne voor de Amerikaanse presidentsverkiezingen de laatste week ingaat, heeft de Israëlische regering van premier Benjamin Netanyahu min of meer de handen vrij.

Maandagnacht keurde een ruime meerderheid van de Knesset, het Israëlische parlement, twee controversiële wetten goed. De ene verbiedt de VN-hulporganisatie voor Palestijnse vluchtelingen in het Nabije Oosten (UNRWA) nog te werken op Israëlische bodem, de andere knipt alle banden met UNRWA door – zo verliezen de UNRWA-medewerkers in Israël onder meer hun diplomatieke bescherming.

Gevreesd wordt dat beide wetten de UNRWA-activiteiten in zowel de Gazastrook als de Westelijke Jordaanoever onmogelijk maken. Nochtans is de nood aan hulp er enorm: sinds de terreuraanval van Hamas op 7 oktober 2023 en de daaropvolgende Israëlische oorlog in de Gazastrook blijven twee miljoen Gazanen verstoken van voedsel, water, medicijnen, elektriciteit en een veilig onderdak.

Aanvankelijk wilde de Knesset met een derde wet UNRWA ook als een terroristische organisatie categoriseren, maar daar zou Israël op verzoek van de Verenigde Staten van zijn teruggekomen. Wel behoudt Israël naar eigen zeggen het recht om op basis van zijn terrorismewetgeving rechtszaken aan te spannen tegen UNRWA-medewerkers, ook met betrekking tot de gebeurtenissen op 7 oktober.

Onderzoek

In Israël ligt UNRWA vooral onder vuur sinds de terreuraanval van 7 oktober. Toen stelde de regering-Netanyahu dat maar liefst 10 procent van de UNRWA-medewerkers banden zou onderhouden met Hamas. Bovendien, zo klinkt het in Tel-Aviv, zouden velen van hen betrokken zijn geweest bij de terroristische aanslag waarbij ruim duizend Israëli’s om het leven kwamen.

Bij een daaropvolgend intern VN-onderzoek naar de neutraliteit van zijn medewerkers ontsloeg UNRWA uit voorzorg negen mensen, om de levering van hulpgoederen aan de Gazastrook te kunnen blijven waarborgen. Ook vroeg de VN-organisatie Israël om bewijs dat zijn medewerkers wel degelijk banden hadden met Hamas of bij de aanslag betrokken waren – bewijs dat Israël nog steeds niet heeft aangeleverd.

Daarnaast beargumenteert UNRWA dat het heel wat in het werk stelt om te voorkomen dat medewerkers banden zouden onderhouden met Hamas. Elk jaar overhandigt de VN-organisatie een lijst met informatie over al haar lokale medewerkers aan de Israëlische autoriteiten, en tot op de dag van de Hamas-terreuraanval had ze daarover van Israël geen negatieve terugkoppeling gekregen.

De VN reageerden dinsdag verbolgen op het Israëlische manoeuvre. ‘Deze wetten zullen het lijden van de Palestijnen verergeren, vooral in Gaza, waar mensen al meer dan een jaar door de hel gaan’, aldus UNRWA-chef Philippe Lazzarini. ‘Worden ze geïmplementeerd, dan heeft dat verwoestende gevolgen voor de Palestijnse vluchtelingen’, schrijft VN-secretaris-generaal António Guterres.

De balorige bondgenoot: waarom Israël de Amerikaanse rode lijnen zo gemakkelijk overschrijdt

Donald Trump

Ook de Verenigde Staten, die de financiële steun aan UNRWA hebben opgeschort, zijn naar eigen zeggen misnoegd over de twee wetten. ‘Als UNRWA weggaat, zullen burgers – onder wie baby’s en kinderen – geen toegang meer krijgen tot voedsel, water en medicijnen. Wij vinden dat onaanvaardbaar’, aldus Matthew Miller, woordvoerder van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken.

Vraag is echter of de regering-Netanyahu daarvan onder de indruk is. De twee goedgekeurde wetten treden namelijk pas over negentig dagen in werking, waarmee Israël de implementatie ervan zowel over de Amerikaanse presidentsverkiezingen (op 5 november) als over de inauguratie (op 20 januari 2025) van ofwel de Democratische kandidate Kamala Harris of haar Republikeinse uitdager Donald Trump tilt.

In de VS groeit de oorlog in het Midden-Oosten namelijk uit tot een almaar prominenter verkiezingsthema. Op een recente verkiezingsrally van Donald Trump in de staat Michigan nodigde de Amerikaanse ex-president meerdere moslimsprekers uit die het Midden-Oostenbeleid van president Joe Biden en Kamala Harris bekritiseerden. Niet toevallig is Michigan, met het hoogste aantal moslims in de VS, een belangrijke swingstaat.

Voor de Democraten wordt die situatie almaar nijpender. Plots vond Biden het begin oktober klaarblijkelijk nodig om Netanyahu per brief duidelijk te maken dat de Amerikaanse wapenleveringen staan of vallen met de toegang van humanitaire hulp tot de Gazastrook – meteen mocht een honderdtal vrachtwagens het gebied binnen, maar dat volstond nauwelijks om de acute nood in de Gazastrook te verzachten.

Geruchtenmolen

Nu de geruchtenmolen bovendien volop draait dat Israël Noord-Gaza wil uithongeren om de hergroepering van Hamas te stoppen, komen Biden en Harris in een nog lastiger parket terecht. De wapenleveringen aan Israël stopzetten zou Trump kunnen wegzetten als een steunbetuiging aan het Iraanse regime, de wapenleveringen niet stopzetten jaagt moslimkiezers misschien wel naar het Republikeinse kamp.

Komt het nieuwe plan van Israël neer op het uithongeren van Noord-Gaza?

Trump beweert intussen dat hij de strijd in het Midden-Oosten in een handomdraai zal oplossen. In zijn termijn als president koos hij echter duidelijk de kant van Israël, onder meer door de Amerikaanse ambassade van Tel Aviv naar Jeruzalem te verplaatsen – weliswaar omdat Netanyahu bereid was om zich achter Trumps vredesplan te scharen. In Palestina vreest men daarom dat de vrede die Trump naar eigen zeggen voor ogen heeft in het voordeel van Israël zal uitdraaien.

Het maakt dat Netanyahu de handen min of meer vrij heeft, onder meer omdat ook Hamas de hakken in het zand blijft zetten. Tegen de Israëlische premier lopen in eigen land enkele processen, en waarschijnlijk zal het Internationaal Gerechtshof in Den Haag weldra arrestatiebevelen uitvaardigen. Voor de Israëlische premier reden genoeg om in de Gazastrook volop door te duwen, ondanks het aanhoudende leed van de Gazanen.

1 jaar na 7 oktober: hoe Hamas zich verkeek op de machtsbalans in het Midden-Oosten