De Belgische partijen delen in het Europees Parlement de lakens met enkele ‘foute vrienden’. Hoewel ze elkaar de zwartepiet toeschuiven, vegen ze amper voor eigen deur. ‘Dit speelt op mijn geweten.’
Om de vijf jaar zijn er nieuwe Europese verkiezingen waarna nationale partijen al dan niet beslissen om op Europees niveau samen te werken. Zo vormen zich Europese fracties. De bekendste zijn de Europese Volkspartij (EVP, 221 zetels), de Europese sociaaldemocraten (S&D, 191 zetels), de Europese Conservatieven en Hervormers (ECR, 70 zetels) en de Europese liberalen (ALDE, 68 zetels). Maar de grootste Europese families zitten met foute vrienden in hun midden. In elke fractie van het Europese halfrond duikt er wel een partij op die op eigen bodem de rechtsstaat ondergraaft of de Europese regels aan de laars lapt.
De ene partij in ons land verwijt de andere dat ze de lakens deelt met dubieuze collega’s, terwijl ze vaak in hetzelfde schuitje zit met een andere partij. Iets met de pot en de ketel. Naar aanloop van de Europese parlementsverkiezingen wil geen enkele fractie haar principes verdedigen ten koste van machtsverlies. Ook Belgische partijen staan voor de moeilijke keuze: macht of moraal?
De Hongaarse Fideszpartij (CD&V en CDH)
De Hongaarse Fideszpartij van voorzitter en premier Viktor Orban zetelt samen met CD&V en CDH in de Europese Volkspartij (EVP). De Hongaarse regering is omstreden omwille van verscheidene redenen. Zo beteugelt ze systematisch de persvrijheid in het land. Orban laat bevriende ondernemers bijvoorbeeld kritische media opkopen zodat ze vervolgens regeringsgezind berichtgeven.
Daarnaast neemt Hongarije het niet al te nauw met de Europese migratieregels. Eerst en vooral weigert het land deel te nemen aan het Europese spreidingsplan voor migranten die op Griekenland en Italië zijn aangekomen. Nochtans bepaalt het Verdrag van Lissabon – ook wel de eerste Europese grondwet genoemd – dat het migratievraagstuk moet worden aangepakt op basis van solidariteit tussen de lidstaten.
Migranten die toch in Hongarije aankomen, worden met regelmaat onheus behandeld. Asielzoekers kunnen geen nieuwe elementen aan hun asieldossier toevoegen, krijgen amper vertalingen indien ze geen Hongaars spreken en worden het land uitgezet nog voor hun beroepsprocedure is afgelopen. Bovendien zet de regering op regelmatige basis migranten uit zonder afdoende veiligheidsgaranties. De Europese Commissie heeft tevergeefs aangedrongen om iets aan deze kwestie te doen, maar door een gebrek aan respons heeft Brussel de zaak doorverwezen naar het Europees Hof van Justitie.
Maar het grootste struikelblok is de sluiting van de Central European University (CEU) in Boedapest. Eind november kondigde de CEU officieel aan dat het noodgedwongen een aanzienlijk deel van haar activiteiten naar Wenen verhuist. Orban viseerde de in Boedapest gelegen universiteit omdat die voor een deel door de Amerikaanse miljardair George Soros gefinancierd wordt. Dat is voor de Hongaarse premier hét bewijs dat de CEU een liberaal bolwerk is dat de binnenlandse en conservatieve stabiliteit van buitenaf wil ontwrichten.
Dit speelt op mijn geweten, want ik heb een aanzienlijk probleem met de gang van zaken in Hongarije.
Het Europees parlement wilde dit niet zomaar laten passeren en keurde vorig jaar een kritisch rapport van parlementslid Judith Sargentini goed. De kwestie groeide uit tot een splijtzwam bij de Europese christendemocraten. Europees lijsttrekker Manfred Weber bepaalde met zijn partij vervolgens drie rode lijnen: de doodstraf mag niet worden ingevoerd, de uitspraken van het Europees Hof van Justitie moeten worden gerespecteerd en de CEU mag niet worden gesloten.
Die laatste rode partijlijn heeft de Hongaarse regering intussen overschreden. Maar voorlopig blijven alle stappen uit. Er zijn nochtans maar zeven partijen uit vijf verschillende landen nodig om de kwestie op de partijraad aan te kaarten. ‘Dit speelt op mijn geweten, want ik heb een aanzienlijk probleem met de gang van zaken in Hongarije’, vertelt Tom Vandenkendelaere, Europees parlementslid voor CD&V. ‘Probleem is dat de CD&V een kleine speler is in de fractie. We moeten onze plaats kennen. Het heeft geen zin om op ons eentje actie te ondernemen’, klinkt het.
Om het beeld van inertie te maskeren, verschuilt de Europese Volkspartij zich achter de Europese sanctiemechanismes. Maar binnen de fractie weet men maar al te goed dat deze procedures tot na de Europese parlementsverkiezingen zullen aanslepen of weinig kans maken binnen de schoot van de Europese Raad. In plaats van actie te ondernemen, verkiest de partij uit machtsoverwegingen om Fidesz niet uit de fractie zetten. De Volkspartij staat volgens de peilingen momenteel op een verlies van ongeveer 40 zetels en wil de schade niet hoger laten oplopen door de twaalf zetels van Fidesz zelf naar de uitgang te verwijzen.
De Poolse partij van Recht en Rechtvaardigheid (N-VA)
In Polen zwaait de Poolse Partij van Recht en Rechtvaardigheid (PiS) sinds de verkiezingen van 2015 de plak. De partij zit op Europees vlak sinds 2014 samen met N-VA in de fractie van de Europese Conservatieven en Hervormers (ECR). De PiS heeft sindsdien geen onbesproken parcours afgelegd. Meteen na de aanstelling van voormalig premier Beate Szydlo werd een nieuwe wet goedgekeurd waardoor de regering het hoofd van de publieke televisie- en radiozenders zelf kan aanstellen. Op die manier tracht de partij haar greep op de media in het land gevoelig te vergroten.
Net als de Hongaarse regering weigert ook de Poolse regering deel te nemen aan het Europese spreidingsplan, al kan het daarvoor wel gegronde redenen voorleggen. Sinds 2014 heeft de oorlog in Oekraïne voor een aanzienlijke migratiegolf uit het noorden heeft gezorgd. Van 2015 tot en met 2017 heeft Polen ongeveer 430.000 werkvergunningen uitgedeeld waarvan het gros aan Oekraïners. Toen de Europese Unie in 2016 Polen vroeg om ruim 1.500 vluchtelingen uit Zuid-Europa over te nemen, weigerde Warschau pertinent.
Problematischer is de ontmanteling van de Poolse rechtsstaat. PiS-Voorzitter Jaroslaw Kaczynski meent dat de ommezwaai van het Sovjetbewind naar de Poolse onafhankelijkheid onvoldoende tot de rechterlijke macht is doorgedrongen. Zijn partij heeft doelbewust de pensioenleeftijd voor leden van het Hooggerechtshof met vijf jaar verlaagd, waardoor ruim een derde vroegtijdig op rust moest. Dat geeft de regering de kans om zelf nieuwe rechters aan te duiden. De op pensioen gestelde rechters konden op individuele basis wel een verlenging aanvragen, maar het is Pools president Andrzej Duda die daarvoor de goedkeuring moet geven.
We zullen pas na de verkiezingen beslissen in welke fractie we de komende vijf jaar zullen zitten. Het belangrijkste is dat we vrij kunnen stemmen en achter onze waarden kunnen blijven staan.
De Europese Commissie is van mening dat Polen de afgelopen drie jaar dertien wetten heeft gestemd die de ontmanteling van de rechtsstaat bewerkstelligen. De situatie is er intussen meer dan precair. Het Europees Hof van Justitie besliste onlangs dat de lidstaten niet langer verplicht zijn om in Polen gezochte personen terug te sturen indien er geen garantie is op een eerlijk proces. Ondanks verscheidene waarschuwingen vanuit Brussel, weigerde Polen om zich te schikken naar de Europese Verdragen die het land zelf heeft ondertekend.
Daarom activeerde de Europese Commissie in december 2017 voor het eerst in de geschiedenis van de Unie Artikel 7(1) van de Europese verdragen. Daarmee wil het Polen voor de laatste keer op het matje roepen alvorens de rechten van het land in de Europese Raad kunnen worden geschorst. Enkele maanden voordien stemde het Europees parlement een resolutie goed die de praktijken in Polen aan de kaak stelt en veroordeelt. De N-VA stemde tegen de lijn van de fractie voor de goedkeuring van de kritische tekst. Gerolf Annemans was de enige Belg die tegen de resolutie stemde.
Lijsttrekker voor de Europese partij is de Tsjechische Jan Zahradil, die zopas aankondigde dat de Europese partij onderhandelingsgesprekken voert met Fidesz en de Italiaanse Lega van voorzitter Matteo Salvini. Wil de N-VA de volgende Europese bestuursperiode met zulke partijen in de ECR-fractie doorgaan?
Assita Kanko, die de tweede plaats bekleedt op de Europese lijst van N-VA, benadrukt dat haar partij binnen de ECR niet aan een fractielijn gebonden is. ‘Ik vind het vanzelfsprekend belangrijk dat zoveel mogelijk partijen de rechtsstaat en de mensenrechten respecteren. Maar N-VA is in tegenstelling tot andere partijen in grotere fracties niet gebonden door enige fractiediscipline.’ Of de PiS voor haar een breekpunt vormt om lid te blijven van de fractie? ‘We zullen pas na de verkiezingen beslissen in welke fractie we de komende vijf jaar zullen zitten. Het belangrijkste is dat we vrij kunnen stemmen en achter onze waarden kunnen blijven staan’, aldus Kanko.
De Roemeense Sociaaldemocratische PSD (SP.A en PS)
De Roemeense PSD van premier Viorica Dancila zit samen met SP.A en PS in de Europese sociaaldemocratische fractie (S&D). Maar de Roemeense regeringspartij is door en door corrupt – een pijnlijke realiteit nu Roemenië het voorzitterschap van de Europese Raad bekleedt.
In de PSD is het vooral voorzitter Liviu Dragnea die de touwtjes in handen heeft. Hij kon zich naar aanloop van de Roemeense parlementsverkiezingen geen kandidaat stellen omdat hij in het verleden al tweemaal is veroordeeld wegens corruptie. Momenteel loopt er tegen de partijvoorzitter een nieuw onderzoek omdat hij via zijn bouwbedrijf Europese subsidies zou hebben mismeesterd. Dragnea is allerminst een alleenstaand geval. Ook de voormalige sociaaldemocratische premier Adrian Nastase werd meermaals veroordeeld voor onder meer fraude, corruptie en machtsmisbruik.
De PSD is niet gediend met de corruptiezaken waartegen enkele prominente partijleden aankijken. De Roemeense regering probeert haar greep op de rechterlijke macht te versterken om de onderzoeken en rechtszaken naar hun hand te zetten. Zo willen de sociaaldemocraten een wet stemmen die amnestie schenkt aan veroordeelde politici zodat die in de toekomst alsnog een officiële functie kunnen bekleden. Daarnaast tracht de partij om de definitie van machtsmisbruik aan te passen en zo veroordelingen te ontlopen.
Daarbij laten de Roemeense sociaaldemocraten het niet. De PSD wil het zekere voor het onzekere nemen door de huidige procureur-generaal van het Openbaar Ministerie vervroegd op pensioen te sturen. Vervolgens wil men iemand uit eigen rangen aanduiden die het onderzoek in het voordeel van Dragnea kan kantelen.
Hetzelfde doen de Roemeense machtshebbers met critici in eigen rangen. Eind november werden acht kritische ministers opzij geschoven en vervangen door politici die zich minder sceptisch opstellen. Roemeens president weigert echter twee van hen te benoemen omdat ze niet aan de inhoudelijke of wettelijke vereisten voldoen.
Wat in Roemenië gebeurt is compleet onaanvaardbaar. Binnen onze fractie is er een grote meerderheid die vindt dat dit probleem uitgeklaard moet worden.
Vanuit Brussel kijkt men met lede ogen naar de ontwikkelingen in Boekarest. Sociaaldemocraat en vicevoorzitter van de Europese Commissie Frans Timmermans, formuleerde eind vorig jaar acht nieuwe aanbevelingen die de Roemeense regering ter harte moet nemen. ‘De Roemeense regering heeft de vooruitgang van de afgelopen tien jaar teruggedraaid’, zei Timmermans bij de voorstelling van het rapport over Roemenië.
Lijsttrekker van SP.A voor de Europese parlementsverkiezingen Kathleen Van Brempt zit erg verveeld met de situatie in Roemenië. ‘Het is uiteraard niet aan mij om te beslissen of Dragnea aanblijft als partijvoorzitter. Maar wat mij betreft is de ontmanteling van de rechtsstaat niet verenigbaar met de sociaaldemocratische waarden. Wat in Roemenië gebeurt, is compleet onaanvaardbaar. Binnen onze fractie is er een grote meerderheid die vindt dat dit probleem uitgeklaard moet worden. Gelukkig zijn er steeds meer krachten binnen de PSD die komaf willen maken met de corrupte partijstructuur’, klinkt het.
De Tsjechische ANO (Open VLD en MR)
De Tsjechische partij ANO zit samen met de Open VLD en de MR in de fractie van de Europese liberalen. De partij is – in tegenstelling tot hun Poolse, Hongaarse of Roemeense evenknieën – niet zo doorspekt van corruptie of machtsmisbruik. Het is vooral de flamboyante partijvoorzitter en premier Andrej Babis die controversieel is.
Door middel van de grootschalige privatiseringsrondes na de implosie van de Sovjet-Unie heeft Babis via de firma Agrofert een fortuin vergaard. Dat koepelbedrijf bestaat uit meer dan 230 kleinere ondernemingen in uiteenlopende sectoren zoals de landbouw, de chemie en de media. Volgens Forbes is de miljardair momenteel de tweede rijkste man van het land, wat hem onder meer de bijnaam Babisconi (naar Silvio Berlusconi, nvdr.) heeft opgeleverd.
In 2011 ging Babis in de politiek en richtte hij de partij ANO op – wat zoveel betekent als Actie van Ontevreden Burgers. Met zijn partij wilde Babis naar eigen zeggen komaf wilde maken met de jarenlange corruptie die Tsjechië op dat moment teisterde. ‘Ik ben te rijk om corrupt te zijn’, liet Babis optekenen. Nadat hij in 2014 minister van Financiën werd, schopte hij het in 2017 tot eerste minister van het land.
In tegenstelling tot in andere Oost-Europese landen ontmantelt de Tsjechische regering de rechtsstaat noch de democratie.
Maar de mediamagnaat viel van zijn voetstuk wanneer bleek dat Europese subsidies – ongeveer twee miljoen euro – heeft gebruikt om een grootschalig congres- en hotelcomplex te bouwen. Dat hotelcomplex staat op naam van de vrouw en kinderen van Babis, al is het wel een onderdeel van Agrofert. Gezien zijn rijkdom van Babis had hij vanzelfsprekend geen recht op het geld vanuit Brussel. De Europese anticorruptiedienst OLAF onderzocht de situatie en besloot in 2017 dat er een duidelijk belangenconflict was.
Ondanks het feit dat Babis zijn bedrijf grondig heeft herstructureerd, voert de Europese Commissie momenteel een grootschalig onderzoek naar een kleine tachtig miljoen aan Europese subsidies die Agrofert de afgelopen jaren heeft ontvangen. De subsidiekwestie zorgde voor politieke spanningen in Roemenië. Deze zomer braken in Praag grootschalige straatprotesten uit tegen de hardnekkige corruptie in de Tsjechische politiek. Midden november werd er een motie van wantrouwen tegen Babis gestemd, al kon de premier aanblijven omdat de Roemeense sociaaldemocraten zich onthielden.
Volgens Guy Verhofstadt is het probleem van Babis niet van dezelfde aard en grootorde dan in andere fracties. ‘In tegenstelling tot in andere Oost-Europese landen ontmantelt de Tsjechische regering de rechtsstaat noch de democratie. Bovendien heeft Babis het Europese geld intussen teruggestort. De zaak ligt nu bij de Europese Commissie die het onderzoek voert. Babis heeft zijn volledige medewerking belooft en wij wachten het resultaat van het Commissie onderzoek af.’
Verhofstadt heeft daarentegen wel een probleem met de liberale Roemeense ALDE-partij, die samen met de PSD (zie hierboven, nvdr.) in de regering zit. ‘Op negen februari houden we een partijraad waar we ons over de Roemeense kwestie buigen. Als de Roemeense regering zich niet naar de Europese waarden wil schikken, dan moeten de Roemeense liberalen wat ons betreft de fractie verlaten’, aldus Verhofstadt.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
