Van ‘Hitler’ naar ‘Moeder Theresa’: waarom de metamorfose van Angela Merkel er geen is

De reputatie van Angela Merkel is in twee maanden tijd omgeslagen van ‘Hitler’ tijdens de Griekse crisis, tot ‘mama Merkel’ die zich zacht opstelt tegenover vluchtelingen. Vanwaar de andere houding? En waarom neemt Merkel een voortrekkersrol op in deze vluchtelingencrisis?

Adés getuigenis is maar een van de vele die te lezen stonden in The Guardian.

Begin juli kwam Merkel tijdens de onderhandelingen over de Griekse crisis nog onder vuur te liggen wegens haar ‘koele houding’. Griekenland stond tijdens WO II onder nazi-bewind en vergelijkingen met Adolf Hitler en het nazi-regime vulden in die periode het Griekse straatbeeld.

Twee maanden later verspreiden Syriërs via sociale media liefdevolle berichten aan en over de Duitse bondskanselier en worden er zelfs baby’s naar ‘mama Merkel’ vernoemd.

Syriërs zijn Merkel dankbaar, zoveel is duidelijk. Dat komt enerzijds doordat Duitsland geen Syrische vluchtelingen terugstuurt naar het Europese land waar ze voor het eerst aankwamen, zoals het verdrag van Dublin beveelt. Dat wil zeggen dat ze asiel mogen aanvragen in Duitsland en niet terug moeten naar bijvoorbeeld Griekenland of Italië.

Daarnaast wekt ze sympathie op omdat ze het voor de vluchtelingen opneemt: ‘We moeten al het mogelijke doen om duidelijk te maken dat er geen tolerantie is voor mensen die niet openstaan voor asielzoekers’, klonk het op een persconferentie, nadat ze was uitgescholden voor volksverraadster. Die reactie kon op heel wat lof rekenen binnen de Syrische gemeenschap.

‘Mutti’ Merkel

Voor de rest van Europa lijkt Merkels houding dan wel veranderd, binnen Duitsland is haar reputatie hetzelfde gebleven, vertelt Berlijn-correspondent en Merkel-biograaf Wierd Duk. ‘Merkel is al heel lang ‘die Mutti‘ van Duitsland.’

‘Tijdens de Griekse crisis kwam ze weg met haar rechtlijnige houding omdat de Duitsers ervan overtuigd zijn dat de crisis de schuld is van de Grieken. “Die hadden hun boekhouding maar op orde moeten hebben en niet moeten liegen.” Nu gaat het om migranten die door de Duitsers allemaal als vluchtelingen worden gezien. Die “kunnen er toch niet zélf schuld aan hebben?” ‘

Merkel springt dus in de bres voor de vluchtelingen en dat bevestigt voor veel Duitsers alleen maar dat ze een goede kanselier is. ‘Ze is streng als het moet, maar ze heeft ook een hart. Intern blijft ze dus immens populair’, aldus Duk.

Ook docent Politieke Wetenschappen aan de KULeuven Steven Van Hecke ziet continuïteit in Merkels beleid: ‘Merkel heeft gezegd waar het op staat, ze is rechtlijnig. ‘Regels zijn regels.‘ En dat geldt bij Merkel zowel voor Griekenland als voor bijvoorbeeld Hongarije, (waar premier Victor Orbán de vluchtelingen hardhandig aanpakt, nvdr).’

Voortrekkersrol van Merkel

Dat Merkel het opneemt voor de vluchtelingen en landen zoals Hongarije aanmaant om hen op te vangen, wekt nochtans de indruk dat ze zich in de vluchtelingencrisis zachter opstelt. Ook het feit dat de Duitse bondskanselier als een van de eerste prominente politici aankaartte dat de vluchtelingencrisis een grotere uitdaging is voor de Europese Unie dan de Griekse crisis, draagt daar toe bij.

‘Duitsland heeft ook al veel vluchtelingen opgevangen en dat doet de ronde via sociale media’, legt Steven Van Hecke uit aan Knack.be. ‘Ze krijgen er een degelijk onthaal en er is een sterke economie, ook niet onbelangrijk.’

Angela Merkel moest zich wel uitspreken en een positie innemen, vertelt Wierd Duk. ‘De vluchtelingencrisis is voor Duitsland veel acuter dan voor andere Noord-Europese landen.’ De spanningen en druk op de maatschappij in Duitsland, dat dit jaar 800.000 tot een miljoen vluchtelingen verwacht, nemen toe.

‘Hier waren bijvoorbeeld al brandstichtingen en protesten tegen de komst van asielzoekers. Aan de andere kant zetten ook heel veel mensen zich hier in als vrijwilliger. Duizenden Duitsers stellen een woning ter beschikking of gaan vrijwillig helpen. Dat contrast polariseert de samenleving’, aldus Duk. Een duidelijke reactie van de Bondskanselier was dus nodig, voegt hij eraan toe.

‘Daarnaast heeft Duitsland ook het gevoel dat het vanuit de geschiedenis, na WO II, haar plicht is om open te staan voor mensen die vluchten voor vervolgingen of voor oorlogen. ‘Ze vinden het hun plicht om die mensen onderdak te bieden’, aldus Duk.