Van het front naar de club

Tijdens de Maidanrevolutie drie jaar geleden dansten een miljoen mensen op zijn beats. DJ Tapolsky, de bekendste naam in Oekraïense dancemuziek, voelde hoe zijn land een identiteit kreeg. Aangestoken door het vuur van patriottisme trok hij zelf als mortierman naar het front. Terug in de grootste nachtclubs van het land, herkent hij zijn eigen land niet meer.

Lichten flitsen, jonge lijven deinen op de snelle beats van de beste Drum’n’bass-muziek in het land. DJ Anatoly Tapolsky kijkt aan tegen een muur van meer dan 3.000 jongeren. Met zijn vingers op het mengpaneel kneedt hij de golvende massa. Maar zijn blik is afwezig, de 40-jarige voelt weinig connectie met de gillende jeugd.

Zijn gedachten zijn elders. Op het moment dat het feest in Kiev losbarst, maakt de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OSCE) bekend dat er die dag 40 overtredingen van het staakt-het-vuren aan de frontlijn in het oosten van Oekraïne zijn gemeld. Vooral artillerievuur: mortieren en granaten met nieuwe slachtoffers.

Enkele dagen eerder zit Tapolsky in een café in Kiev. Hij glimlacht vriendelijk, maar een beetje afstandelijk. “Als je het echte Oekraïne wil zien vandaag, dan moet je naar de Donbas gaan”, zegt hij. “Daar gaan mensen naar de supermarkt met hun machinegeweer.” Ondertussen lachen mensen aan zijn linker- en rechterzijde, terwijl ze van koffie en taart genieten. Tapolsky is net terug van het front en kijkt met holle ogen naar zijn onbezorgde landgenoten.

De DJ kan niet goed uitdrukken wat zijn land heeft verscheurd, zelfs al was hij er vanaf het begin bij. Hij stond tussen de eerste betogers op het Maidanplein, precies drie jaar geleden. Ze waren boos omdat de toenmalige president Viktor Yanukovych weigerde om een handelsverdrag met de Europese Unie te ondertekenen. Oekraïne was er niet klaar voor, verklaarde de president toen. In de tussentijd tekende hij een dubieus nieuw verdrag met Rusland.

Eind 2013 bereikte het vertrouwen van Oekraïners in hun regering een absoluut dieptepunt. “Het mislukte associatieverdrag met Europa was de laatste druppel om mensen massaal de straat op te sturen”, zegt Mykhailo Mischenko, hoofd van het sociologiedepartement van een onderzoekscentrum in Kiev. Volgens Mischenko was het niet enkel de droom om dichter bij Europa te komen, dat de Euromaidan protesten veroorzaakte, het was ook woede om een systeem van hopeloze corruptie.

Springende gepensioneerden

“Als de EU meer controle over Yanukovich had gehad, was de slechte situatie in ons land misschien beter geweest”, verzucht Tapolsky. Hij noemt zijn voormalige president een slechte mens, een bandiet. Op Maidan ontmoette Tapolsky mensen die zijn mening deelden.

“Ik wilde onderdeel uitmaken van Euromaidan, ik wilde de protesten steunen”, vertelt hij. Een week nadat Maidan begon, bracht hij een USB stick met muziek en een laptop mee. Ondertussen kwamen iedere avond 100.000 mensen samen op het overvolle plein, zwaaiend met geel-blauwe en Europese vlaggen. Op 29 november 2013 danste het plein voor het eerst op zijn muziek. De tafel onder het mengpaneel was een krakkemikkig houten geval, de lyrics waren nationalistisch.

“Het was gek”, lacht de DJ. “Gepensioneerden stonden te springen op mijn muziek. Ze snapten niet goed wat Drum’n bass is en dachten dat je drugs moet nemen om de muziek te begrijpen. Ze hadden ongelijk.” Het hele plein raakte in extase, jong en oud dansten naast elkaar.

Wanneer 100 ongewapende jongeren de volgende dag in elkaar werden gebeukt door de Berkut oproerpolitie, veranderden de opstanden in Kiev in een nationale politieke aardbeving. Tapolsky zag de beweging groeien van enkele tientallen jongeren naar een massa van miljoenen die Oekraïne deden daveren op haar grondvesten.

Tapolsky groeide op in een internationale omgeving, als zoon van een diplomaat spendeerde hij zijn jeugd in India. Wanneer de muziekgroep The Prodigy in de jaren ’90 furore maakte, ontdekte de jonge Anatoly Tapolsky zijn passie voor elektronische dancemuziek. In 1991 zette de 15-jarige zijn eerste stapjes als DJ. In datzelfde jaar vierde zijn thuisland Oekraïne haar onafhankelijkheid van de Sovjet-Unie.

Twee jaar later verhuisde Tapolsky terug naar Oekraïne. “Ik was niet de eerste Drum’n’bass DJ”, zegt hij met een droge glimlach. “Ik was de allereerste DJ in het land.” Tapolsky had vrijheid op te experimenteren, al snel kreeg hij zijn eigen radioshow en organiseerde hij populaire muziekevenementen en festivals. Vandaag is hij de meest geboekte DJ van het land en staan in heel Oekraïne jongeren aan te schuiven voor een selfie of een handtekening.

Tapolsky zegt dat hij tijdens Maidan vooral betoogde voor onafhankelijkheid en vrijheid. Hij beschrijft zichzelf als een patriot die sinds de protesten zijn liefde verklaart voor Oekraïne. “Tijdens Maidan voelden we dat we één natie zijn. We voelden dat we echt iets konden veranderen”, zegt hij. Euromaidan maakte een buitengewoon patriottisch volk van de Oekraïners. De kleuren blauw en geel van de nationale vlag zitten overal, van elektriciteitsmasten tot vogelhuisjes. Doorheen de nationalistische profileringsdrang schemert de onzekerheid van een piepjong land dat de voorlinie is geworden van een internationaal conflict tussen grootmachten.

Na Nieuwjaar 2014 werd Euromaidan ruwer. De confrontaties tussen oproeppolitie en steeds beter georganiseerde betogers werden steeds dodelijker. “Daarna wilde ik niet meer draaien”, zegt Tapolsky grimmig. Van muziek was geen sprake meer. Tegen het einde van februari vielen er al meer dan honderd doden. President Yanukovych vluchtte in het holst van de nacht naar Rusland en er kwamen nieuwe verkiezingen, maar daarmee was het conflict nog maar begonnen.

Op 28 maart 2014 annexeerde Rusland de Krim, het Oekraïense schiereiland in de zuidelijke Zwarte Zee. Kort daarna begon het te rommelen in het oosten van het land. Rusland ondersteunde pro-Russische rebellen om belangrijke overheidsgebouwen in te nemen in de oostelijke provincies Donetsk en Luhansk. Het Oekraïense leger reageerde scherp en ging in het offensief om grote stukken land terug te veroveren op de separatisten. Tot vandaag zijn de zelfverklaarde volksrepublieken van Luhansk en Donetsk in oorlog met Oekraïne.

‘Wanneer de laatste rookpluim wegwaait, fluiten de vogels en schijnt de zon’

Tapolsky organiseerde benefietconcerten voor de soldaten. “Ik was bang voor de oorlog, maar tegelijkertijd voelde ik me slecht. Ik vond dat ik niet genoeg deed voor mijn land”, zegt hij. Wanneer hij in de zomer van 2015 opnieuw over Maidan wandelt, komt de trots die hij voelde tijdens de protesten niet meer terug. “Als patriot op Maidan staan en je dan verstoppen wanneer de oorlog begint? Dat kan gewoon niet”, zegt hij. Dus besloot Tapolsky om zich vrijwillig aan te melden als soldaat in het Oekraïense leger.

Van verzoening is na meer dan twee jaar oorlog nog geen sprake. Twee pogingen tot wapenstilstand (Minsk I en Minsk II) mondden uit in mislukkingen. Zowel de Oekraïense troepen als de separatistische rebellen verbreken bijna dagelijks de voorwaarden. Elke dag nemen nieuwe soldaten afscheid van vrienden en familie, aan treinstations van en naar de vuurlinie. Jonge mannen gehesen in zandkleurige uniformen kloppen elkaar stoer op de rug. Moeders en liefjes kijken de treinen bezorgd na. Het zijn taferelen die doen denken aan de soldaten die naar het front trokken tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Tijdens de oorlog stierven volgens de Verenigde Naties al 9.700 mensen. “Ik heb geen slecht geweten, ik heb mijn vaderland verdedigd”, zegt Tapolsky. “Misschien is dat niet goed, maar er heerst nu eenmaal oorlog.” Eind augustus 2015 bereikte hij het front waar hij bij de 72^ste brigade werd ingedeeld. Hij werd onmiddellijk aan het front gestationeerd waar hij het conflict in het begin van dit jaar opnieuw zag escaleren.

De DJ trok iedere avond met vier of vijf kameraden naar het front. Iedere nacht dezelfde routine: ze pakten hun helmen en machinegeweren, trokken naar hun post en arrangeerden de granaatwerper. Routineus pakten ze de mortieren uit, twee stuks van 16 kilo per doos. “Zij schieten, wij schieten terug”, zegt Tapolsky. “De oorlog tussen tien uur ’s avonds en zes uur ’s ochtends. Wanneer de laatste rookpluim wegwaait, fluiten de vogels en schijnt de zon”.

Na elf maanden aan het front zit zijn dienst erop en kan hij zich weer aan zijn carrière als DJ wijten. Hij heeft net een nieuwe platendeal getekend en in de volgende maanden gaat hij in 40 steden op tour. Voor de oorlog in het oosten begon, speelde hij ook in de bezette gebieden. Vandaag schrijven zijn fans in Donetsk hem dat hij veranderd is van een coole gast in een monster. Tapolsky leest de privéberichten op sociale media niet meer zo veel. “Wanneer ik in de oorlog een fan raak, heeft die gewoon ongeluk gehad”, zegt hij met een cynische lach. “Triestig, een fan minder.”