Van criticus tot getrouwe buldog: wie is J.D. Vance, de running mate van Donald Trump?

J. D. Vance is de kandidaat-vicepresident geworden van Donald Trump. Hij kan de toekomstige voorman worden van Trumpiaans populisme. Hij heeft al geleerd een bocht te nemen.

J. D. Vance was de favoriet van de bookmakers en de bookmakers hadden het voor een keer bij het rechte eind. Volgens Republikeinse bronnen liet Donald Trump eerst senator Marco Rubio weten dat het vicepresidentschap niet naar hem zou gaan. Vervolgens belde Trump de gouverneur van North Dakota, Doug Burgum. Twintig minuten voor zijn aankondiging, nog altijd volgens die Republikeinse bronnen, bracht Trump Vance zelf op de hoogte dat hij het zou worden. Het was dan wel niet op tv te zien, maar dat het nieuws in etappes werd gelekt, kon er toch de spanning even in houden.

De uitverkiezing van Vance werd laat maandagavond nog in de verf gezet tijdens de intrede van een emotionele Trump op de Republikeinse Conventie in Milwaukee. Trump, met oorverband, toonde zich voor het eerst in het publiek sinds de aanslag en er konden foto’s gemaakt worden van het nieuwe duo.

In een mededeling had Trump Vance eerder omschreven als ‘de beste kandidaat’. ‘Hij zal zich tijdens de campagne sterk focussen op de mensen voor wie hij zo briljant heeft gevochten: de Amerikaanse arbeiders en boeren in Pennsylvania, Michigan, Wisconsin, Ohio, Minnesota, en ver daarbuiten.’

Gelijkenissen

Het werd dus Vance, iemand die ongeveer half zo oud is als de gewezen president. In 2016 had Trump de gouverneur van Indiana gekozen, Mike Pence, onder meer omdat Pence geloofwaardig de evangelische kiezers kon geruststellen over Trump. Pence was een strategische en veilige keuze. Vance is op het eerste zicht geen verruimingskandidaat. Hij staat voor de partij van Trump. Hij is ook minder veilig. Hij is op meerdere punten radicaler dan Trump. Hij is duidelijker tegen de grootschalige militaire steun aan Oekraïne – Trump spreekt zich daar momenteel niet over uit. Hij is radicaler anti-abortus dan Trump. Hij is geen verbredingskandidaat, maar als buurtbewoner uit Ohio helpt hij misschien een beetje in de cruciale staten Michigan, Wisconsin en Pennsylvania. Misschien gaat het niet eens om stemmenwinst. Het klikt tussen Trump en Vance. Zoals Trump is hij ambitieus. Zoals Trump houdt hij van de camera’s. Vance stelt de achterban gerust. Vance kan ook de rol van buldog op zich nemen, voor het geval Trump zich meer verbindend of ‘presidentieel’ wil opstellen.

Vance houdt van krasse uitspraken. Hij heeft een broertje dood aan centrumlinks, onder meer omdat ze in hun voorzichtigheid uiteindelijk niets opzienbarends zeggen. Dat verwijt hij aan Barack Obama, dat hij in al zijn welbespraaktheid uiteindelijk niet buiten de lijnen kleurt, en in dat opzicht voor hem niet interessant is. Op links toonde hij wel sympathie voor Bernie Sanders. Of Trump, die met Pence gewend was aan een kleurloos figuur, zijn nieuwe running mate ruimte zal bieden om te schitteren, zal moeten blijken.

De grote klim uit de armoede

Vance begon zijn leven in armoede, in een gebroken gezin in Ohio, met een verslaafde moeder. Zijn grootouders namen zijn opvoeding over. Hij beschreef in zijn bestseller Hilbilly Elegy, die wereld van lethargie en verslaving, armoede en gesloten fabrieken. Het boek, dat in volle opkomst van Donald Trump verscheen, bood lezers een inkijk in de getergde, vernederde, witte armen, die Trumps kernpubliek werden. Trumps legendarische ‘I love the poorly educated’ was gericht op deze groep. In tegenstelling tot de meeste van zijn lotgenoten geraakte Vance weg uit die wereld. Hij werd ingelijfd bij de marine, en diende in Irak. Hij werkte als militair journalist. Op dat moment verdedigde hij de buitenlandse oorlogen van George W. Bush, maar gaandeweg werd hij sceptisch over de buitenlandse avonturen van de VS, die er een handje van weg hebben om verkeerd uit te draaien.

Na zijn periode in het leger studeerde hij, eerst in Ohio, dan aan de prestigieuze Yale Law School. Daar groeide het idee voor een boek over de gemeenschap waaruit hij was voortgekomen.

Trump als ‘culturele heroïne’

In de periode dat zijn boek verscheen, liet hij zich uitvoerig kritisch uit over Donald Trump. Hij verscheen op CNN, schreef voor The New York Times en The Atlantic. Zijn beroemdste uitspraak, waarbij hij Trump potentieel een Amerikaanse Hitler vond, deed hij in een uitgelekte privécorrespondentie. Maar ook buiten de privésfeer was hij cassant. Hij beschreef Trump in The Atlantic in 2016 als ‘een snelle high’ voor de arme mensen die hem ondersteunden. ‘Maar zolang mensen zich verlaten op die snelle high, zolang de wolven iedereen behalve zichzelf met de vinger wijzen, stelt het land een noodzakelijke afrekening uit. Er is geen zelfreflectie temidden van de valse euforie. Trump is culturele heroïne. Hij maakt dat sommigen zich even beter voelen. Maar hij kan niet genezen wat hen mankeert, en op een dag zullen ze dat gaan beseffen.’

Sindsdien, zegt hij zelf, is hij gaan inzien dat hij het bij het verkeerde eind had en dat Trump wel degelijk met de juiste dingen bezig was. Hij besefte naar zijn zeggen ook dat de rijke anti-Trumpianen die hem bewierookten, leken te denken dat hij hun uitbuiting van zijn vroegere lotgenoten oké vond.

Opportunisme? Argumenten?

Het is in elk geval tot een bruuske breuk gekomen tussen Vance en ook niet-rijke vroegere medestanders.

Anti-Trump-vrienden van weleer verwijten hem opportunisme. In 2022 voerde Vance als heel Trumpgetrouwe kandidaat campagne voor een Senaatszetel in Ohio. Vance werd verkozen, hoewel zijn campagne niet zo briljant verliep en zijn abortusstandpunt hem wellicht stemmen kostte. Sinds hij verkozen is, heeft hij op enkele punten getoond dat hij afwijkt van de Republikeinse orthodoxie. Hij ondersteunde de staking in de automobielsector. Hij werkte na een chemische ramp met een gekantelde trein in East Palestine, Ohio, over partijgrenzen heen aan wetgeving die bewoners beter moest beschermen.

Wat zijn vroegere vrienden stoort, is dat hij schijnbaar kritiekloos de uitzinnige standpunten van Trump en samenzweringstheorieën van diens medestanders omarmt, of toch meerdere van die standpunten en theorieën. Dat de verkiezingen in 2020 gestolen werden. Dat de Democraten denken dat ze de verkiezingen zullen verliezen tenzij ze de kiezers vervangen door migranten. Dat migratie het grootste probleem is voor Ohio (nochtans een staat zonder buitenlandse grenzen) en dat het drugprobleem in de staat een gevolg is van de migratiepolitiek van Biden (voor zijn bekering tot Trump was Vance een criticus van diens migratiepolitiek). Vance hekelde ‘de kinderloze linkerzijde’ in zijn land en toonde bewondering voor de nataliteitspolitiek van de Hongaarse leider Viktor Orbán. Het lijstje van krasse uitspraken is lang.

Vance is pienter. Is hij echt een buldog of zijn de krasse uitspraken zijn vorm van humor.?Zoals Trump suggereert hij af en toe dat dat laatste het geval is. Dat hij voor buldog speelt en ongenuanceerd uitdaagt, betekent niet dat hij de nuances niet kent en verrekent. In mei gaf hij een uitvoerig interview aan rechtse columnist Ross Douhat van The New York Times. Daarin schetste hij een populistische economische politiek, en richtlijnen voor buitenlands beleid, onder meer inzake Oekraïne. Waar Trump in slogans praat, praatte Vance in dat interview in argumenten. Betwistbare argumenten, maar wel argumenten. Het publiek in de meetings van Trump is daar misschien niet op gevlast, maar in een debat met de Democratische vicepresident Kamala Harris kan dat vuurwerk opleveren – als ze allebei uit hun woorden komen.