Van een magische kraan tot positieve discriminatie: dit gebeurde in de eerste week van Trump

Zoals verwacht en gevreesd werd de eerste week van Donald Trumps tweede ambtstermijn een welgevulde affaire. Een conservatieve columniste omschreef de hyperactieve Trump als ‘een neurologische imperialist’. Wat werd beslist, hoe verandert het levens en wat had het te maken met de spiering?

 Voor wie het niet zelf had kunnen vaststellen, stuurde het Trump-team vrijdagavond een samenvatting uit over de ‘eerste honderd uren’ van de nieuwe president. Sinds Donald Trump de eed heeft gezworen en weer president is, bombardeert zijn communicatiedienst de wereld met mededelingen, en een van de vele tientallen mededelingen bevatte de opsomming van ‘ingeloste beloftes’.

Het was te veel om op te noemen, en een deel van de beloftes bleef nu al steken in gerechtelijke bezwaren, zoals Donald Trumps poging om het geboorterecht, dat in de grondwet staat, te beëindigen (zodat iemand die in de VS geboren is, niet langer automatisch staatsburger wordt). Een rechter in Seattle legde die poging ten minste tijdelijk stil.

Maar zelfs met dat voorbehoud veranderde er veel in Trumps eerste week.

Dat de geslachten officieel, en dus op federale identiteitspapieren, beperkt zijn tot man en vrouw, was al prominent in Trumps eerste presidentiële toespraak te horen. Dat heeft impact op levens. Dat de VS opnieuw uit de milieuakkoorden van Parijs stappen, werd verwacht. De terugtreding uit de Wereldgezondheidsorganisatie was het minder.  

Dat de Golf van Mexico voortaan de Golf van Amerika zal heten, stond ook in het lijstje dat Trumps communicatiedienst uitstuurde. Het is, blijkt, alleen bindend voor officiële aanduidingen vanwege de federale overheid van de VS. Als de rest van de wereld in gesprekken en op kaarten de aanduiding Golf van Mexico blijft volhouden, valt het nog af te wachten wie de slag om de naam wint.

Vrijgelaten stormers

De vrijlating van zo goed als alle 1600 mensen die op 6 januari 2021 betrokken waren bij de bestorming van het Capitool, en daarvoor in verdenking waren gesteld of veroordeeld, was een ander tastbaar punt van veranderd beleid. Rechters en politiediensten reageerden verbolgen (174 agenten werden tijdens de bestorming verwond) over de maatregel, die zowel kwijtschelding van straf als strafvermindering kon inhouden. Het breder publiek was in meerderheid tegen deze amnestie, waarbij ook de kopstukken van de bestorming, leiders van de extreemrechtse organisaties Proud Boys en Oath Keepers, vrijkwamen.

Enrique Tarrio van de Proud Boys, die wat restte van 22 jaar gevangenis niet langer moet uitzitten, stelde dat de leden van de parlementaire onderzoekscommissie naar de bestorming  ‘de prijs moeten betalen’ voor hun daden en zelf in de gevangenis thuishoren. Stewart Rhodes van de Oath Keepers, die 18 jaar uitzat, eiste vervolging van agenten die tegen hem getuigd hebben. Hij bezocht woensdag het Capitool, om sympathisanten te ontmoeten en om parlementsleden te vragen dat ze verdere gunstmaatregelen voor de veroordeelden overwegen. Op vrijdag besliste een rechter dat de topfiguren van de Oath Keepers alleen nog met speciale toestemming naar Washington mogen komen. Donald Trump heeft al gezegd dat hij overweegt de vrijgelaten personen in het Witte Huis te ontvangen…

De vrijlating/strafvermindering is een sterk voorbeeld van geschiedherschrijving. Onmiddellijk na de feiten van 6 januari was de afkeuring voor het vandalisme en de geweldpleging tegen een symbolische instelling bijna algemeen. Vier jaar later was het evenement nog nauwelijks een herdenking waard en vindt een grote minderheid in het land dat het om een onschuldige zaak ging, waarbij een lichte vermaning voor de daders had kunnen volstaan. Onder meer rechters en politiediensten vrezen dat de amnestie een vrijgeleide zal betekenen voor verdere acties vanwege Trumpaanhangers en/of rechts-extremisten.

Uitzettingen en positieve discriminatie

In haar eerste week is de regering Trump gestart met de beloofde deportatie van ‘illegalen’ en ‘illegale criminelen’. Ook dat werd in mededelingen van de communicatiedienst in de verf gezet.
Er werd beslist 1000 soldaten naar de grens te sturen. Meerdere honderden mensen werden het land uitgezet.

De totale uitzettingscijfers liggen echter, volgens The Washington Post, lager dan in Trumps eerste beleidsweek van 2017: 675 mensen werden toen het land uitgezet tegen 538 nu. Deze vergelijking kan een vertekend beeld geven want bij de officiële cijfers van het Witte Huis komen, volgens grenstsaar Tom Homan, nog 3000 arrestaties van ‘criminele illegalen’.

Ook hier wordt, zoals bij de bestorming van het Capitool, de manier van praten anders. De term ‘undocumented immigrant’ (het equivalent van sans-papier) wordt in overheidscommunicatie geschrapt. In de plaats wil de regering Trump opnieuw de oude termen veralgemenen: ‘illegalen’, of ‘illegale vreemdelingen’.

Duidelijk een groeiend succes zijn de acties van het Witte Huis tegen positieve discriminatie en diversiteit.

Het is niet het zozeer dat de diversiteitsambtenaren die eerder dit beleid stuurden of begeleiden onmiddellijk op non-actief zijn geplaatst, maar wel dat de overheid geen contracten meer uitschrijft voor bedrijven mét positieve discriminatie. De VS-overheid gaf in 2023 plusminus 759 miljard dollar uit aan overheidscontracten, gaande van toiletpapier tot hoogtechnologie. De grote bedrijven, die volop meegenieten van dergelijke contracten, kunnen zich niet snel genoeg ontdoen van hun maatregelen tot diversiteit positieve discriminatie. Het recentste voorbeeld is warenhuisketen Target, die eerder onder vuur lage vanwege een te ‘woke’ beleid. In het recente verleden lieten bedrijven als Ford of Walmart hun regels inzake positieve discriminatie en diversiteit vallen.

De president vraagt dat het ministerie van Justitie binnen vier maanden adviezen en voorstellen van maatregelen verstrekt waarmee bedrijven ‘aangemoedigd’ kunnen worden om ‘illegale discriminatie en voorkeuren’ te beëindigen. Die adviezen en maatregelen kunnen ook bedrijven zonder overheidscontracten over de streep trekken om diversiteitsmaatregelen te schrappen.

Vele van de bedrijven die nu hun diversiteitsbeleid schrappen, hadden het omarmd in 2020, in de periode nadat George Floyd stierf in politiehanden.

Ambtenaren

De diversiteitsambtenaren zijn niet de enige ambtenaren die sneuvelen. In de nacht van vrijdag of zaterdag werd bekend (niet via een mededeling door Trumps communicatiediensten, maar door noodkreten van de betrokkenen) dat 12 tot 17 topambtenaren van federale agentschappen werden ontslagen. De precieze agentschappen zijn nog niet bekend, maar dit past in Trumps plannen (en de plannen die in Project 2025 waren vervat) om alle belangrijke agentschappen ofwel op te doeken, ofwel onder directe controle van de president te brengen.

Tegelijk werd bericht dat president Trump lobbyisten van olie-, gas- en chemische industrie topposities in milieudienst EPA wil toekennen, een van die belangrijke agentschappen.

De schrik bij ambtenaren is breder dan ideologisch. Trump wil komaf maken met garanties van werkzekerheid voor velen van hen, wat hem de macht geeft om in bepaalde departementen tot massale ontslagen over te gaan. Vooral geviseerd is het departement van Justitie, waar Trump zittende ambtenaren wil vervangen door getrouwen. De net als minister van Defensie bekrachtigde Pete Hegseth praatte in het verleden over massale ontslagen voor ‘woke generaals’.

Represailles

In Trumps eerste week verloren drie prominenten hun door de overheid gegarandeerde bescherming.

Het ging om twee kabinetsleden uit zijn eerste regeerperiode, zijn minister van Buitenlandse Zaken Mike Pompeo, en zijn veiligheidsadviseur John Bolton. Pompeo en Bolton hebben allebei met doodsbedreigingen geleefd sinds ze het fiat gaven voor de moordaanslag op de Iraanse generaal Soleimani. Trump zelf gaf begin 2020 de opdracht tot die aanslag. Bolton is intussen een luid criticus van Trump, terwijl Pompeo als neoconservatief ook verdacht is in Trumpkringen.

Het derde slachtoffer is Anthony Fauci. Fauci was onder vele presidenten, en onder meer onder Trump, de coördinator voor acties tegen besmettelijke ziekten. Hij werd tijdens de pandemie een gehate figuur voor een deel van de Trumpaanhang, wat op doodsbedreigingen uitdraaide voor hemzelf en zijn familie. Hij zal nu zelf voor zijn bescherming moeten instaan.

‘Als je voor de overheid hebt gewerkt verlies je op een bepaald punt je bescherming’, legde Trump zelf de maatregel uit. ‘ Ze hebben allemaal veel geld verdiend en kunnen hun eigen beveiliging betalen.’

De smelt en de magische kraan

Met een andere represaille dreigde Trump voor de staat Californië. Als die staat zijn kieswetten niet strenger maakt, komt er wellicht geen federale steun ter compensatie van de schade die door de bosbranden wordt aangericht. Het is voor het eerst, volgens experts, dat een hervorming binnen de staat als voorwaarde wordt gesteld om steun van het federale rampenfonds te kunnen genieten. Trump hekelde in de loop van de week ook enkele keren de rol van een visje (de delta smelt) bij de bosbranden in Californië, en hij liet in het midden of hij de dienst voor noodhulp, FEMA, zal opdoeken of zal later voortbestaan.

Over deze smelt, een kleine variant (tot 7 centimeter groot) van de spiering, wordt al vele jaren gediscussieerd in Californië. Omdat deze visjes in het voorjaar in zoet water kuit schieten, zijn speciale voorzieningen getroffen in Noord-Californië, zodat gebrek aan zoet water de voortplanting van deze bedreigde soort niet verder bemoeilijkt. Dat heeft echter, stellen factcheckers van rechts tot links vast, geen effect op de brandblussers in Zuid-Californië, waar de branden woeden.

Aan die factcheckers had Trump deze week duidelijk geen boodschap.

Hij wees er enkele keren op dat Californië een gigantische kraan in het noorden van de staat maar voor het opendraaien heeft om de watersnood en de branden op te lossen. ‘De staat creëerde een vlammenzee’, aldus de president dinsdag tijdens de eerste persconferentie van zijn tweede termijn. ‘Waarom doen ze het niet?’ ging hij verder, doelend op het opendraaien van de imaginaire kraan. ‘Ze hebben ofwel een doodswens, ze zijn dom, of er is iets anders aan de hand dat we niet begrijpen.’ Trump preciseerde: ‘Er komen miljoenen liter water uit het noorden, met sneeuw uit Canada, dat komt het land binnen naar een heel grote kraan.’

The Canadian Press kon via een burgerlijk ingenieur meteen bevestigen dat er in Canada geen kraan te vinden is die men kan opendraaien om Californië, laat staan Zuid-Californië, van water te voorzien. ‘Ik begrijp niet echt wat hij zegt’, aldus de ingenieur. Gavin Newsom, de gouverneur van Californië, liet een soortgelijke reactie horen. Hij noemde het ‘onbezonnen fantasieën, waarbij er op de een of andere manier een magische kraan is in Noord-Californië die men kan opendraaien zodat er plotsklaps overal water en regen vloeit.’

In een vriendelijke factcheck bedacht de Wall Street Journal dat Trump wellicht twee debatten verwart. Er wordt momenteel water van groener Noord- naar droger Zuid-Californië gepompt. Dat water gaat door een delta rond Sacramento waarin de bedreigde smelt zwemt. Tijdens de perioden van kuitschieten gebeurt het dat water naar de oceaan gaat, dat anders naar Zuid-Californië afgeleid zou worden. Trump is daar, zoals boeren in Zuid-Californië, fel tegen gekant. Maar het betreft daarbij landbouwwater, en niet het water dat door de brandweerdiensten wordt gebruikt.

Dit was Trumps ongerijmdheid van de week, vergelijkbaar, zij het op een veel minder gevaarlijk niveau, met het bleekwater dat hij ooit suggereerde als middel tegen covid. Het sloeg nergens op, maar hij spon er garen bij. Hij beklaagde de rijken in Los Angeles, die ondanks hun vele miljoenen af en toe geen douche kunnen nemen omdat er waterrestricties doorgevoerd worden (wat kan kloppen), en verlengde dat tot watertekorten bij het blussen (die ook voorkomen, maar niet door de beschermende maatregelen voor de smelt). Zo kon hij de falende bluswerken voor zijn aanhang koppelen aan in zijn ogen onzinnige milieumaatregelen.

Of het om feitelijke maatregelen ging of om de smelt, deze week was Trump als van oudsher onontkoombaar. ‘Hij zal de ruimte in ons brein compleet domineren’, voorspelde columniste Peggy Noonan in de Wall Street Journal. Noonan, die de beste toespraken van Ronald Reagan schreef, is geen grote fan van Trump, maar evenmin een nooit-Trumper, en was eerder lovend over Trumps eerste week. Maar het blijft een beproeving. ‘Hij is een neurologische imperialist’, ging ze verder, ‘hij stormt in ons brein binnen en blijft binnen’.