‘Ukip is beroofd van zijn raison d’être’

De eurosceptische Ukip-partij, de gangmakers van de brexit, blijven na het referendum achter zonder verhaal. ‘Nu premier Theresa May de uitvoering van Brexit op zich neemt, is Ukip beroofd van zijn raison d’être,’ schrijft Lia Van Bekhoven.

Het gaat snel met de wervelstorm die Ukip heet. Tegen de tijd dat u dit leest kan het best zijn dat de club van Nigel Farage de geest gegeven heeft. Vorige week stapte een kopstuk van de partij over naar de Conservatieven. Kort daarvoor trad de enige parlementariër die Ukip rijk is af. ‘Het karwei is geklaard en wij hebben gewonnen’.

‘Niets behalve een verloren veldslag, is zo melancholisch als een gewonnen veldslag’, schreef de hertog van Wellington na Waterloo. Of, in het geval van Ukip, zo chaotisch. Sinds de Brextremisten hun doel bereikten, dreigt de partij aan politieke irrelevantie ten onder te gaan. Nu premier Theresa May de uitvoering van Brexit op zich neemt, is Ukip beroofd van zijn raison d’être.

De taak van de Eurosceptische nationalisten is nu erop toe te zien ‘dat brexit ook goed wordt uitgevoerd’, sputtert Farage. Zo niet dan vertrekt hij uit het VK. Dreigement of belofte, het getuigt niet van strijdlust. Maar Ukip was altijd een one man show en Farage was de one man. Hij is de Elvis die het podium verlaten heeft.

Zijn opvolgers zijn politici uit de amateurdivisie die beter zouden moeten weten. Mensen als Gerard Batten. Batten wil de stop uit de echtscheidingsbesprekingen met de EU trekken voordat het overleg begonnen is. Hij denkt dat de meest ingewikkelde onderhandelingen sinds, pakweg, de Romeinen Engeland verlieten, gedaan kunnen worden ‘in een middag’. Batten moet het weten. Hij is de partijwoordvoerder voor de brexit. Als ‘waakhond van de brexit’ hebben de nationalisten zes toetsen uitgezet waarvan je nu al kunt zeggen dat daar niet aan voldaan zal worden. In dat geval zal Ukip vermoedelijk de Kanaaltunnel onder water zetten, Gibraltar loszagen van Spanje en per sleepboot naar de Noordzee trekken en het rookverbod in pubs opheffen.

De blijdschap van de brexiteers over hun historische overwinning duurde niet lang. Als je je decennialang hebt lopen opvreten van woede en ergernis, laat dat zijn sporen achter. Dat ene grote doel kan dan wel bereikt zijn, de frustratie gaat nooit helemaal weg. Ukip heeft geen overtuigende boodschap kunnen formuleren voor na de Brexit. De partij moet dringend nieuwe onderwerpen vinden waar de Britten zich over kunnen opwinden.

Ukip kan dan aan de beademing liggen, er is geen gebrek aan radicaalrechtse miljonairs met uitgesproken meningen die bereid zijn te investeren in Ukip 2.0. In de media gonst het van nieuwe initiatieven die de ergernis kunnen opzuigen van de permanent teleurgestelden. Farage en geldschieter Arron Banks, die zichzelf afficheren als de ‘Bad Boys of brexit’, sleutelen aan een Engelse variant op Italië’s Vijf Sterren beweging. Ze bewonderen autocraten, hebben een afkeer van elites, en oogsten data voor politiek winstbejag. Ze hebben brexit bereikt, Poetin verdedigd en Trump geholpen. Ze vegen de vloeren aan met electorale commissies en het politieke establishment en geloven dat de tijd rijp is voor een Poetin-Trump-achtig populisme in het VK.

De politiek daklozen die bij Ukip een veilig onderkomen vonden, zijn relaxed. Brexit, weten ze, gaat niet worden teruggedraaid. Maar er is geen garantie dat de stemming ontspannen blijft als blijkt dat Londen, in ruil voor een brexitakkoord met de EU, tankers vol water bij de wijn deed. De verwachtingen zijn huizenhoog. Britten willen af van Europese wetgeving en willen hun eigen migratiebeleid voeren. Vooral dat laatste. Migratie is een onderwerp dat voor de meeste kiezers nog steeds in de top drie staat.

Soms denk ik: misschien ging brexit wel helemaal niet over de EU. Misschien was het niet meer dan een aanleiding voor driftige mannen die in geopolitieke wijzigingen een uitweg zochten voor hun minst aantrekkelijke karaktereigenschappen – wat zou betekenen dat het VK wel heel veel kortaangebonden typen bezit. In de peilingen blijft Ukip rond de tien procent schommelen.