Twitter is het nieuwe toevluchtsoord voor (uiterst) rechts

Ruim een half jaar nadat Elon Musk Twitter kocht, zijn er grote veranderingen te zien. Rechtse tot extreemrechtse mediafiguren en politici maken hun overstap naar het platform van Musk, ten nadele van onder meer Fox News. De ideologie van Musk daarbij? ‘Baasschap’?

Musk kende de voorbije week zoetzuur succes. Eerst kondigde het fors rechtse en veelbekeken medium The Daily Wire, dat woke en trans als doelwitten heeft, aan dat het zijn meest bekeken podcasts en video’s vanaf 30 mei gratis via Twitter zal verspreiden. Twitter, liet The Daily Wire weten, ‘is het grootste sociale media-platform dat weigert om linkse censoren dienst te laten doen als poortwachters voor politieke inhoud’.

De beslissing volgde op een serie sancties van andere platforms tegen Daily Wire-commentatoren. Zo had YouTube had anti-trans-commentator Matt Walsh gedemonetiseerd. Walsh kon dus geen geld meer verdienen op Youtube. Met Twitter is er een wel akkoord gevonden over vergoedingen.

The Daily Wire gaat hiermee Tucker Carlson achterna. De gewezen ster van de rechtse nieuwszender Fox News kondigde eerder in mei aan dat hij via Twitter de uitzending zal blijven verspreiden die Fox schrapte. Carlson noemde Twitter ‘het laatste grote platform in de wereld’ dat vrije meningsuiting toelaat. Of die switch naar Twitter in het geval van Carlson er echt komt, valt nog af te wachten. Immers ligt hij officieel tot begin 2025 onder contract bij Fox News.

Valse start DeSantis

De nog grotere slag haalden Twitter en Musk binnen toen de gouverneur van Florida, Ron DeSantis, besliste zijn presidentskandidatuur aan te kondigen op Twitter Spaces, in aanwezigheid van grote baas Elon Musk. Dus niet op Fox News, zoals eerder gebruikelijk is voor Republikeinse kandidaten. Twitter lijkt het nieuwe toevluchtsoord voor rechts.

De uitzending met de aankondiging startte door technische problemen met bijna een halfuur vertraging. Daarna was het ook niet om aan te horen (er was geen beeld, dus was ze ook niet om aan te zien). DeSantis las zijn kandidatuurstelling voor als een houten klaas. Musk kwam er met impertinente opmerkingen tussen. DeSantis verdwaalde in onbegrijpelijk jargon.

Commentatoren mochten in de uitzending de lof steken van Musk. Dit terwijl het eigenlijk toch over DeSantis hoorde te gaan. Kortom, de weinigen die erin slaagden live te luisteren, hadden de indruk dat ze – zoals een commentator het formuleerde –  een slechte radio-uitzending uit de jaren vijftig hadden beluisterd. Daarin was eerder Musk de ster dan DeSantis.

Dat belette niet dat de passage van DeSantis bij Musk kwaad bloed zette bij Fox News, een zender die DeSantis de voorbije weken en maanden had omarmd, en voor die dienst niet door hem werd beloond.

Wat dreef DeSantis in de armen van Musk? Dat is moeilijk met zekerheid te zeggen, maar hij zocht een originele manier om zijn campagne te starten. Bovendien wilde hij dat op een manier zonder de ‘klassieke media’ erbij te betrekken. Fox News is na het ontslag van Tucker Carlson niet langer zo geliefd bij het conservatieve publiek, en kent een vrije val in de kijkcijfers.

De campagnestart via Twitter had als nadeel dat DeSantis de indruk gaf dat hij een sterk figuur naast zich nodig had om indruk te maken: Musk. Hij koos ook voor een kritiekloze omgeving. Van Musk kreeg hij geen moeilijke vraag voorgelegd. Dat past in een strategie om in eerste instantie bevriende media op te zoeken.

Wat dreef Musk om de rode loper voor DeSantis uit te rollen? Hij is zeker niet vies van de publiciteit. Hij zou ook de andere kandidaten, Trump en Biden, ontvangen, liet hij weten. Maar hij heeft al laten verstaan dat hijzelf een band voelt met DeSantis. Ooit beloofde hij diens campagne te zullen ondersteunen. Dat doet hij niet langer, maar, zei hij vorige week dat hij iemand verkiest die ‘redelijk normaal’ is en die ‘gematigde standpunten vertegenwoordigt’. Hij impliceerde dat DeSantis een dergelijke figuur is.

‘Vrije uitwisseling van ideeën’

Musk is al langer op weg om een held van conservatief Amerika te worden, hoe onwaarschijnlijk dat ook moge lijken voor iemand die elektrische auto’s produceert. ‘Elon Musk heeft Rupert Murdoch en Fox News vervangen als koning van de conservatieve media’, schreef nieuwssite Axios vorige week. ‘Twitter is een extreemrechts sociaal medium’, titelde The Atlantic op dezelfde dag.

Toen hij Twitter overnam, wou Musk naar eigen zeggen het medium herstellen in zijn rol als ‘marktplaats voor de vrije uitwisseling van ideeën’. Conservatieven hadden het oude Twitter als een links medium weggezet. Ook al floreerde Donald Trump erop (tot hij na de bestorming van het Capitool werd geschorst). Twitter had echter onterecht in 2020 correcte verslaggeving over Hunter Biden net voor de presidentsverkiezingen van 2020 van het platform geweerd. Net daarom leek het gevoel van linkse vooringenomenheid bevestigd.

Bij zijn aantreden als nieuwe baas van Twitter maakte Musk daarom schoon schip. Hij ontsloeg naar eigen zeggen 80 procent van de werknemers, onder andere werknemers die haattweets en fake news hoorden tegen te houden. Hij verloor, terloops, ook de helft van de grote adverteerders.

Hij liet een groot aantal geschorste gebruikers weer toe tot het medium. Daarbij waren Donald Trump, die tot dusver nog geen gebruik gemaakt heeft van zijn herwonnen toegang, Trumps extreemrechtse vriend Roger Stone, en organisatoren van de neonazimars Unite the Right in Charlottesville. Die mars was in de dood van een tegenbetoogster uitgemond.  

Samenzwering

Musk zelf omarmde als nieuwe baas een aantal tweets met rechtse samenzweringstheorieën. Hij deelde een bericht dat de echtgenoot van Nancy Pelosi, de gewezen voorzitter van het Huis, in mekaar was geslagen na een dronken ruzie met een mannelijke prostitué. In werkelijkheid was hij gegijzeld door een geflipte aanhanger van Trump. De Twitterbaas vuurde pijlen af op woke en op Anthony Fauci, de gezondheidsspecialist die het land, onder Trump en onder Biden, door de pandemie had gegidst.

De miljardair deed een aantal journalisten van ‘klassieke media’ in de ban. Het waren met name journalisten van The New York Times, The Washington Post en CNN, die bericht hadden over het weren van de @Elon.Jet account. Dat account gaf aan waar het privévliegtuig van Musk zich precies bevond. Musk vond wat @Elon.Jet deed een gevaarlijk schending van zijn privacy. Waarom hij tegelijk ook journalisten viseerde werd nooit duidelijk.

Nog meer confronterend was dat Twitter een aantal media, daarbij de BBC, de Canadese CBC en NPR, de publieke radio in de VS, voorzag van de omschrijving ‘staatsgebonden’. In het geval van de BBC verloopt de financiering via kijk- en luistergeld, niet rechtstreeks via de regering. NPR gaat er prat op dat het kritische berichtgeving verstrekt. De zender stelde dat minder dan 1 procent van het budget van de federale overheid komt. Dat wordt wel rond 13 procent als je de begroting van regionale zenders en de financiering door lokale autoriteiten meerekent. NPR apprecieerde het niet dat het op gelijke voet geplaatst werd met de slaafse Russische staatsomroep RT en het Chinese ‘Xinhua News’. Daarop besloot het Twitter te verlaten.

Intussen heeft Musk de aanduiding ‘staatsgebonden’ voor iedereen ingetrokken, ook voor RT en Xinhua News.

Knieval voor Erdogan

Musks idee van Twitter als vrije markt van ideeën kon de toets met de realiteit niet doorstaan. De Tesla-baas ging op verzoek van president Erdogan akkoord met censuur in Turkije. Wat de deal precies inhoudt, is niet bekendgemaakt. Echter een groot deel van de kritiek op Erdogan werd tijdens de verkiezingscampagne niet langer via Twitter verspreid in Turkije zelf. Daarbuiten kon de kritiek wel. Turkije is, volgens magazine Slate, voor Twitter, qua belang en volume, de zevende markt. Slate citeert Musk: ‘Onder vrije meningsuiting bedoel ik simpelweg wat in de wet staat’. Hij bedoelt: de wet van het land waar Twitter gebruikt wordt, in dit geval Turkije.

Volgens de Spaanse krant El Pais heeft Twitter sinds het aantreden van Musk 83 procent van de verzoeken tot censuur van autoritaire regimes ingewilligd. In het jaar voor Musk Twitter kocht, werden 50 procent van de censuurverzoeken ingewilligd. Behalve in Turkije past Twitter ook censuur toe in bijvoorbeeld India.

Waar staat Musk op politiek gebied? Dat is een moeilijke kwestie. Hij beweert dat zelf dat hij in zijn leven voornamelijk Democratisch heeft gestemd, maar dat hij sinds 2022 de Republikeinse Partij verkiest. Hij wijt de verandering onder meer aan de steun voor vakbonden van president Biden.

Musk had en heeft een moeilijke verhouding met Donald Trump, op wie hij naar eigen zeggen nooit heeft gestemd. Hij bekritiseerde onder meer diens ‘moslimban’ en het feit dat hij de VS terugtrok uit het Klimaatakkoord van Parijs.

‘Ik haat de man niet’, zei hij het verlies van The Donald in 2020, ‘maar het is tijd voor Trump om zijn hoed aan de kapstok te hangen, en weg te rijden richting zonsondergang’.

‘Baasschap’

Musk sprak zich uit tegen openbaar vervoer. Hij vond de lockdown voor covid maar niets. Hij formuleerde al concrete voorstellen over de toekomst van Taiwan en over een oplossing van de oorlog in Oekraïne, waarbij hij soms de spreekbuis leek van de Russische president Poetin. Van de andere kant: via zijn Starlink-satelliet voorzag hij delen van Oekraïne van internet. Hij lijkt zelf wars van nationalisme en afficheert zich eerder als libertair.

De Amerikaanse schrijver en commentator John Ganz omschreef de ideologie in het voorjaar van 2022 als ‘bossism’, ‘baasschap’. Dat is een verwijzing naar het Zuid-Afrikaanse ‘baaskap’, een term die onder het Apartheidsregime aangaf dat blanken de controle hoorden uit te oefenen over andersgekleurde medemensen. De relatie met Zuid-Afrika en het Apartheidsregime was eerder provocerend bedoeld, heeft Ganz in maart van dit jaar gepreciseerd. Wat hij eigenlijk bedoelde was, simpelweg, dat de filosofie van Musk erop neerkomt dat ‘de bazen baas’ moeten zijn.

Baasschap is de ideologie die niet alleen Musk, maar ook andere ‘tech-oligarchen’ als Peter Thiel aanhangen. Ganz citeert Thiel: ‘Ik geloof niet langer dat vrijheid en democratie compatibel zijn’. De verwerping van politiek, en de grotere vrijheid die daarvan uitgaat, ‘behoort niet alleen toe aan de bazen en hun betaalde ideologen’, aldus Ganz, ‘dit ideaal van vrijheid wordt gedeeld door een massa die de macht van de oligarchen aanbidt en die haar eigen vrijheid zoekt in totale bandenloosheid op het internet, zonder morele sanctie’.

In het verleden, aldus Ganz, oefenden de superrijken volop invloed uit zonder zelf de macht te grijpen. Maar de tech-oligarchen zoals Musk geloven ‘dat ze de handen zelf uit de mouwen moeten steken’.

Als Ganz gelijk heeft, was de Twitter-aankoop niet zomaar de dure bevlieging van iemand die de vrije meningsuiting genegen is, maar de bewuste stap van een man die macht zoekt.

Er zit minstens één rem op een succesvolle zwenking naar rechts van Musk. Niet iedereen in het kamp van Trump stapt mee in zijn conservatieve bekering. Trump zelf noemde Musk ooit een ‘bullshitkunstenaar’. Steve Bannon, Trumps campagneleider in 2016, omschreef de lancering van DeSantis’ campagne in gesprek met Time Magazine als volgt: ‘Hij stapte van een miljardairslunch (met geldschieters, red.) naar een bal van een oligarch’. Bannon, die als het erop aankomt niet heel beginselvast is, heeft in principe een hekel aan oligarchen. Andere Trumpaanhangers die Time raadpleegde, zijn er vrij gerust in dat Twitter een vrijplaats voor hen zal blijven. Zij zijn, in tegenstelling tot Trump en Bannon, verguld met Musk.