Turkse verkiezingen: ‘Voor Erdogan was Kilicdaroglu de gedroomde tegenstander’

Op voorhand leek het ongemeen spannend te worden. In zowat alle peilingen had oppositiekandidaat Kemal Kilicdaroglu een voorsprong op de ongenaakbaar gewaande president Recep Tayyip Erdogan. Maar zoals wel vaker bleek Erdogan een politieke ontsnappingskunstenaar. In de eerste ronde van de presidentsverkiezingen behaalde hij net geen 50 procent van de stemmen. Kilicdaroglu bleef steken op net geen 45 procent. Op 28 mei volgt een tweede ronde, waarin Erdogan en Kilicdaroglu de enige overgebleven kandidaten zijn.

Ibrahim Özturk, politiek econoom aan het European Center for Populism Studies, gelooft niet dat de oppositie die achterstand in de tweede ronde nog kan goedmaken. ‘Het was van in het begin duidelijk dat Kemal Kilicdaroglu de verkeerde keuze was als oppositiekandidaat’, zucht Özturk. ‘Kilicdaroglu is een vriendelijke, innemende, vredelievende man, maar het is duidelijk dat iemand met zijn achtergrond niet in staat is om de grote kloven in de Turkse maatschappij te overbruggen. Voor Erdogan was hij de gedroomde tegenstander.

Heeft Kilicdaroglu’s alevitische achtergrond een rol gespeeld?

Ibrahim Özturk: Jammer genoeg wel. De Turkse samenleving koestert een diep wantrouwen tegenover religieuze minderheden. In de regio van de Zwarte Zee, waar ik zelf vandaan komt, worden alevieten gehaat. Het is heel moeilijk om zulke mensen ervan te overtuigen om voor een aleviet te stemmen, zeker als die ook nog eens uit de Koerdische gebieden afkomstig is.

Ondanks de vele berichten over fraude lijkt Kilicdaroglu niet van plan om Erdogan onder druk te zetten. Waarom laat hij dat gebeuren?

Özturk: Ik ben ervan overtuigd dat Erdogan en Kilicdaroglu achter gesloten deuren met elkaar onderhandeld hebben. Kilicdaroglu beseft hoe enorm gepolariseerd de Turkse maatschappij is, en weet dat er geweld kan uitbreken als hij de uitslag aanvecht. Hij is als kemalist ideologisch verknocht aan de Turkse staat. Het idee dat er chaos uitbreekt die het functioneren van de staat in het gedrang brengt, is voor hem ondraaglijk. (zucht) Dat betekent dat hij die de meeste risico’s neemt altijd wint. En dat is Erdogan.

Een andere verrassing was het hoge aantal stemmen voor de radicaalnationalistische MHP van Devlet Bahceli. Hoe verklaart u dat?

Özturk: Er is geen zinnige verklaring voor. Bahceli is 75 jaar oud en slaat volstrekte wartaal uit. De enige mogelijke verklaring die ik kan bedenken, is dat de lastercampagne van Erdogan en Bahceli gewerkt heeft en dat hun kiezers echt geloofden dat de oppositie een terreurgroep is die de PKK steunt.

Erdogan won ook afgetekend in de regio’s die getroffen werden door de aardbeving van februari.

Özturk: Dat is op zich niet vreemd. Toen in 2014 meer dan driehonderd mijnwerkers omkwamen bij een mijnramp, gebeurde exact hetzelfde. Erdogan heeft er toen voor gezorgd dat de families van die slachtoffers rijkelijk vergoed werden. Achteraf stemden ze allemaal voor hem, zelfs al gaven ze hem er de schuld voor dat die mijnramp had kunnen gebeuren! Die truc heeft hij opnieuw uitgehaald. Erdogan heeft enorme hoeveelheden geld van de Centrale Bank en van overheidsbanken gebruikt om de slachtoffers van de aardbeving te steunen. Hij heeft de illusie gecreëerd dat dat geld van hem kwam, en niet van de Turkse staat. (zucht) Het bewijst eens te meer dat de Turkse maatschappij te koop is. Als je genoeg betaalt, stemmen ze voor je.

Hoe kan het dat een land met zulke hoge inflatie en economische problemen toch voor de zittende president kiest?

Özturk: Lange tijd werd gedacht dat de economie boven alles gaat in de Turkse politiek, en dat partijen die een slecht economisch beleid voeren afgestraft worden, los van hun ideologie. Erdogan heeft dat veranderd. Het heeft er natuurlijk ook mee te maken dat veel Turken niet snappen wat voor rampen Erdogan aanricht. Zolang hij de minimumlonen en de pensioenen blijft verhogen, hebben veel Turken de illusie dat het allemaal wel meevalt.

Wat verwacht u van de tweede ronde?

Özturk: Kilicdaroglu zal verliezen. De AKP en de MHP, die een alliantie vormen, hebben sowieso al een meerderheid in het parlement. Ik vermoed dat Erdogan nu Sinan Ogan, de derde kandidaat van de presidentsverkiezingen, zal overtuigen om zijn kant te kiezen.

Blijft Erdogan voor de rest van zijn leven aan de macht?

Özturk: Ik vrees het. Het voornaamste vraagteken is zijn gezondheid. Ik denk niet dat hij nog langer dan één ambtstermijn zal halen. Wat er gebeurt als Erdogan wegvalt, weet niemand.