Turkse moskeeën in België gevraagd te spioneren voor Turkse overheid

Bepaalde moskeeën in België zijn door de Turkse overheid gevraagd om Belgische Turken verdacht van banden met de Gülen-beweging te bespioneren en te verklikken.

Op 20 september ontvingen religieuze instanties in België die zijn verbonden aan het Turkse departement van religieuze zaken (Diyanet) een brief vanuit Ankara. Hierin werd opgeroepen om gedetailleerde rapporten op te maken van onder andere “onderwijsinstellingen, ngo’s , liefdadigheidsinstellingen en culturele organisaties” verbonden aan de Gülen-beweging.

Afgelopen week bracht de Turkse krant Cumhuriyet het nieuws naar buiten dat de Diyanet in 38 verschillende landen, waaronder België, haar personeel opdracht heeft gegeven om verdachte Gülenisten te bespioneren. Tijdens een parlementaire hoorzitting over de mislukte couppoging van 15 juli overhandigde de Diyanet een vijftigtal rapporten die het op deze manier verzameld had.

Ook de 65 moskeeën in België die aan de Diyanet verbonden zijn hebben een dergelijke opdracht ontvangen. Er is niet bekend welke informatie er vanuit België naar Ankara is verstuurd.

Op haar website heeft de Diyanet van België op 9 december een persbericht geplaatst waarin ze “geruchten op sociale netwerken” die de organisatie ervan betichten dat ze “personen die behoren tot het netwerk ‘Gülen’ zou aangeven of over hen informatie zou verzamelen” ontkent. Het persbericht noemt de beschuldigingen “volstrekt onjuist en ongegrond”.

“De Diyanet van België en de verenigingen en de moskeeën die eraan verbonden zijn hebben niets te maken met de inhoud van deze geruchten die overigens lasterlijk zijn,” zo gaat het bericht verder.

Uit de brief, die Knack kon inkijken en hier publiceert, blijkt echter dat aan de aan Diyanet verbonden moskeeën wel degelijk gevraagd is informatie in te winnen over individuen en organisaties met vermoedelijke banden met de Gülen-beweging.

De brief is ondertekend door Professor Halife Keskin, voormalig directeur van de Belgische tak van Diyanet en huidig vice-chef Buitenlandse Zaken van het departement van religieuze zaken.

De Belgische regering heeft tot op heden niet op deze berichten gereageerd.

Spreekbuis of onafhankelijk instituut?

De Diyanet is een bijzonder instituut. Het draagt de officiële naam “Presidium voor Godsdienstzaken” en is in 1924 opgericht met als doel het seculiere karakter van de Turkse Republiek te waarborgen. Toch lijkt het instituut in de laatste jaren steeds vaker voor de politieke kar van de regerende AK-partij gespannen te worden.

Eerder dit jaar werden Turkse imams van de Diyanet in Nederland door een aanhanger van de Turkse geestelijke Gülen al beschuldigd “geheime agenten” van Erdogan te zijn, een claim die toen in alle toonaarden ontkend werd. Toen vervolgens een Kamermeerderheid in de Nederlandse Tweede Kamer er mee instemde om de Turkse financiering van Nederlandse moskeeën aan banden te leggen noemde Mehmet Görmez, directeur van de Diyanet, dit een daad van een “tweederangs democratie”.

Door het overdragen van de rapporten aan de Turkse parlementaire commissie erkende de Diyanet nu dus zelf dat het zich wel degelijk heeft ingelaten met praktijken die het eerder stellig ontkende.

Voor Ahmet Erdi Öztürk, een onderzoeker verbonden aan de Universiteit van Straatsburg die zich heeft gespecialiseerd in de Diyanet en de Gülen-beweging, is dit weinig verrassend nieuws. Öztürk legt uit dat in de jaren sinds de AKP aan de macht is gekomen, de partij steeds meer macht heeft gekregen over de staat, en dus ook over de Diyanet.

“De Diyanet heeft onder de AKP de rol aangenomen het gedachtegoed van Erdogan uit te dragen,” zo vertelt Öztürk via Skype. “Er bestaan nauwe banden tussen de directeur van Diyanet en de president. Nu Gülen en zijn aanhangers tot staatsvijand nummer één zijn verklaard, is het dan ook niet verrassend dat de Diyanet achter Gülenisten aan zit, ook in het buitenland.”

Görmez, directeur van de Diyanet die nauwe banden onderhoudt met de Turkse President Erdogan, ziet dit anders. In een interview met de NOS in oktober noemde hij het “beledigend” om de Diyanet als een politiek instrument te beschrijven, en voegde daar aan toe dat “de belangrijkste eigenschap van de Diyanet is dat het een onafhankelijk instituut is.”

Buitenlandse verontwaardiging

Als overheidsinstelling schrijft de Diyanet ook de preken voor het wekelijkse vrijdaggebed. In die zin zorgt het er ook voor dat Turkse moskeegangers enkel een door de regering goedgekeurde boodschap te horen krijgen.

Dat bij monde van de imams het Turkse overheidsbeleid gepromoot wordt, zowel in Turkije als in het buitenland, stond al langer vast. Nu bekend is geworden dat zij niet enkel informatie verspreiden maar ook inwinnen is de vraag vooral hoe buitenlandse regeringen zullen reageren.

In reactie op de recente onthullingen heeft de Nederlandse Minister van Sociale Zaken Lodewijk Asscher (PvdA) al om opheldering gevraagd bij zijn Turkse collega.

Het Duitse Die Welt heeft drie van de Diyanet-rapporten afkomstig uit Duitsland in handen gekregen en meldt dat niet enkel informatie over vermoedelijke Gülenisten, maar ook van kritische Duitse journalisten en politici via lokale consulaten aan Ankara is doorgespeeld.

Het is nog onduidelijk of de Belgische overheid van plan is stappen te ondernemen in het licht van deze nieuwe onthullingen.