Volgens Turkijekenner Ebubekir Isik spelen bij de komende Turkse militaire actie vooral interne politieke aangelegenheden. ‘Ik denk dat Erdogan weldra vervroegde verkiezingen zal aankondigen.’
En plotseling maakte het Amerikaanse leger ruim baan. Na een telefoongesprek tussen Donald Trump en zijn Turkse ambtgenoot Recep Tayyip Erdogan afgelopen weekend kondigde het Witte Huis aan dat het Turkse leger vrij spel krijgt in Noord-Syrië. Erdogan zelf kondigde zaterdag aan dat Turkije weldra een grond- en luchtoperatie zou beginnen ten oosten van de Eufraat, om de regio ’te zuiveren van terroristen’. De ongeveer 1000 Amerikaanse manschappen in de regio zullen zich verplaatsen om niet in de gevechten betrokken te raken.
Het is een ongeziene beslissing voor Amerika. De Koerdische Volksbeschermingseenheden (YPG) krijgen al jaren militaire steun van de Verenigde Staten. Die Koerdische milities speelden een voorname rol in het bestrijden van de Islamitische Staat, onder andere bij de herovering van Raqqa, het laatste grote bolwerk van het kalifaat. Voor Turkije is de YPG echter een onderdeel van de Koerdische terreurbeweging PKK. In januari 2018 verdreef het de YPG al uit de regio rond Afrin. Nu wil Turkije ook ten oosten van de Eufraat orde op zaken stellen.
‘Toch komt deze aankondiging niet als een verrassing,’ zegt Ebubekir Isik, die als expert Europees buitenlandbeleid verbonden is aan de Brusselse denktank Vocal Europe. ‘Turkije is al maanden aan het praten met de Amerikanen om groen licht te krijgen voor een actie.
Waarom wil Erdogan net nu actie ondernemen tegen de Koerden?
Ebubekir Isik: Turkije is altijd tegen gelijk welke Koerdische staatsvorming in Syrië geweest. Turkije stelt de YPG gelijk aan de terreurbeweging PKK. Het ziet het succes van de Koerdische milities als een bedreiging voor zijn veiligheid. Maar de voornaamste reden voor de interventie heeft toch met binnenlandse politiek te maken.
‘Door in Noord-Syrië een “veilige zone” te creëren, hoopt Erdogan een deel van de vluchtelingen die nu in Turkije zitten te laten terugkeren.
Hoezo?
Isik: Turkije heeft meer dan vijf miljoen vluchtelingen op zijn grondgebied. Erdogan krijgt hevige kritiek op zijn vluchtelingenbeleid: van de oppositie, maar ook in eigen rangen. Daarom zocht de Turkse regering een manier om de druk weg te nemen. Door in Noord-Syrië een ‘veilige zone’ te creëren, hoopt Erdogan een deel van de vluchtelingen die nu in Turkije zitten te laten terugkeren.
Ik denk dat Erdogan weldra vervroegde verkiezingen zal aankondigen. Ali Babacan, de voormalige AKP-minister van Economie, heeft enkele weken geleden een nieuwe partij opgericht. Ook Ahmet Davutoglu, de voormalige premier en minister van Buitenlandse Zaken, heeft zich bij hem aangesloten. Die nieuwe partij spreekt een groot deel van het AKP-publiek aan. Door nu een interventie te beginnen en daarna verkiezingen te houden, hoopt hij het succes van die nieuwe partij af te blokken.
Is het plan om een veilige zone te creëren voor de vluchtelingen werkbaar?
Isik: Het is niet realistisch. Het gaat over miljoenen vluchtelingen, van wie velen zich ondertussen al gesetteld hebben. Het is sowieso onmogelijk om de regio in twee jaar tijd voldoende te stabiliseren om de vluchtelingen te laten terugkeren. Dat duurt minstens nog eens tien jaar. Erdogan gebruikt dat argument vooral om Amerika en de EU te bespelen, want Europa wil koste wat het kost de vluchtelingen buiten houden. Ik denk niet dat de EU zich sterk tegen de Turkse interventie zal verzetten.
Hoever zal Erdogan gaan?
Isik: Dat is een groot vraagteken. Veel Turkse diplomaten en oppositiepolitici zijn uiterst ongerust over de toenemende Turkse aanwezigheid in Syrië. Ook voor het Turkse leger is de huidige situatie bijzonder moeilijk. Als een leger actie onderneemt, heeft het duidelijke richtlijnen en doelstellingen nodig. Maar voorlopig weten de generaals alleen dat ze moeten binnenvallen, maar het is het totaal onduidelijk wat er moet gebeuren. Ik denk niet dat Erdogan zich veel van die diplomatieke, politieke of militaire bezwaren zal aantrekken. Hij zal enkel rekening houden met wat Rusland en Iran toelaten.
De Koerden voelen zich terecht verraden. Ze waren de meest betrouwbare bondgenoot in de strijd met de IS.
Hoe reageren de Koerden op de aangekondigde interventie?
Isik: De Koerden zijn de grootste verliezer van de Amerikaanse beslissing. Zij voelen zich terecht verraden. Ze waren in de strijd met de IS veruit de meest betrouwbare bondgenoot. Ik heb de indruk dat Amerika van plan is om Syrië te verlaten. Nu worden de Koerden overgelaten aan de genade van Rusland, Iran en Turkije. En die hebben bijzonder weinig consideratie voor de Koerdische situatie.
In welke mate zijn Iran en Rusland bereid om Turkije in Noord-Syrië te tolereren?
Isik: Het is verre van ideaal, maar als de VS daadwerkelijk de regio verlaten, zullen ze zich zeker met de grotere Turkse aanwezigheid kunnen verzoenen. Zonder Amerika verandert de machtsbalans, en zal de Russische en Iraanse invloed toenemen. Ze zullen de Turkse actie publiekelijk veroordelen, maar zijn ongetwijfeld tevreden dat dit gebeurt.
Tot nu hielden Koerdische milities duizenden Europese Syriëstrijders vast. Dreigen zij opnieuw een veiligheidsrisico te vormen?
Isik: Vermoedelijk zal Turkije de verantwoordelijkheid voor de foreign fighters overnemen. Ik denk dat Turkije die strijders zal overdragen aan hun Arabische bondgenoten in de regio. Het is onvermijdelijk dat er Syriëstrijders via Turkije naar Europa zullen reizen. Zelfs als Erdogans regering de garantie zou geven dat ze geen IS-strijders zal laten doorreizen, is dat ongeloofwaardig. Het Turkse leger heeft er de middelen niet voor, en voor de Arabische milities is het geen prioriteit om die foreign fighters vast te houden. Europa kan zich daar maar beter op voorbereiden.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
