‘Tunesië en co: Onze leiders nemen het werk van terroristen over en maken het af’

Westerse leiders doen in hun reactie wat een terrorist als de Tunesiër Seifeddine Rezgui in z’n eentje nooit zou kunnen: onze samenleving veranderen door het minder vrij en meer angstig te maken, schrijft Brendan O’Neill. ‘We promoveren moordlustige losers tot succesvolle strijders tegen de Westerse beschaving’

Na de slachtpartij in Tunesië gebeurde het weer: politici en commentatoren die het zien als een oorlogsdaad en een existentiële bedreiging. Maar, vraagt Brendan O’Neill zich af, zouden we op die manier niet terroristen kweken? Het lijkt wel of we door onze overspannen reacties het werk van de terrorist afmaken.

De slachtpartij op een strand in Tunesië waarbij onlangs 38 mensen om het leven kwamen, herinnert ons eraan wat een bloedbad kan worden aangericht wanneer iemand is doorgedraaid en een Kalashnikov op zak heeft. De reactie erop herinnert ons er ook aan hoe het Westen onbewust helpt om dit soort walgelijke daden naar een hoger plan te tillen.

Hoe? Bijvoorbeeld door dit soort incidenten te omschrijven als een ‘oorlogsverklaring’, zoals de Britse premier David Cameron deed.

Daarmee zegt hij dat onze hele samenleving en onze manier van leven erdoor wordt bedreigd. Zo’n overdreven reactie illustreert dat onze leiders het werk van de terroristen overnemen en afmaken. Politici en commentatoren promoveren deze moordlustige losers als succesvolle strijders tegen de Westerse beschaving voor wie we kennelijk allemaal moet sidderen van angst.

Minder vrij, meer angstig

De dader, Seifeddine Rezgui, heeft zonder meer een hoop schade aangericht, vooral aan de tientallen mensen (vooral Britse toeristen) die hij heeft gedood en hun nabestaanden. Maar er bestaat een serieus gevaar dat de Europese reactie de wensen van Rezgui in vervulling laten gaan.

Er is al ernstig over gesproken om grote delen van het strand in noordelijk Afrika en Zuid-Europa te militariseren. Er zijn al beloften om ‘extremistische opvattingen’ eerder te signaleren en sneller te bestraffen – of, in de moderne taal van onze leiders: om ‘intoleranter te worden van intolerantie’. Maar dit zou alleen maar een versterking betekenen van de inperking van onze burgerlijke vrijheden, die sinds het begin van deze eeuw in het Westen steeds verder onder druk is komen te liggen.

Intussen hebben reisorganisaties hun klanten teruggehaald uit Tunesië. De kranten staan vol van discussies rondom de vraag of het vandaag eigenlijk nog wel veilig is om op vakantie te gaan. De kop boven één artikel: ‘Terreur in Tunesië: Waar is het nog veilig?’ We worden eraan herinnerd dat de terreurdreiging ‘hoog’ is in Frankrijk, Spanje, Turkije, Egypte en Tunesië en ‘gemiddeld’ in Duitsland, Italië en Marokko. De dreiging is echter ‘laag’ in Zwitserland. Hè ja, zullen dat dan maar doen? Allemaal op vakantie naar de enige veilige plek in deze barbaarse wereld, het poeslieve, maar kleur- en strandloze Zwitserland…

Door de daad van Rezgui te zien als een oorlogsdaad, reikt zijn terreur veel verder dan het strand en de hotels waar hij zijn slachtpartij uitvoerde. Westerse leiders doen nu wat hij in z’n eentje nooit zou kunnen: onze samenleving veranderen door het minder vrij en meer angstig te maken.

We maken van hem een martelaar…

Die onmiddellijke, onnadenkende roep om strengere beveiliging en minder vrijheid, geven aan dat de impact van moderne terroristen minder wordt bepaald door de terrorist zelf, maar door onze reactie erop. In zijn eentje kan zo’n massamoordenaar dood en verderf zaaien – en begrijp me goed, dat is erg, heel erg – maar zijn acties blijven lokaal en daardoor relatief kleinschalig; ze worden nooit opgevolgd door een militaire invasie en omverwerping van onze samenleving.

Het zijn de samenlevingen die het doelwit van de terroristen vormen, die bepalen wat het gevolg is. Óf ze versterken de terreur door de boodschap op te vatten als een ernstige bedreiging, óf ze zwakken het af door op dezelfde voet verder te gaan. Want dat kan ook als er eenmaal is gerouwd om de tragedie. Weigeren om te veranderen. Opkomen voor waarden als vrijheid en openheid.

Door de daad van een idioot als Rezgui te omschrijven als een ‘oorlogsverklaring’ en een ‘existentiële bedreiging’ geven we hem alles wat hij wilde. Hij wordt daardoor postuum de anti-Westerse held en martelaar die hij ongetwijfeld wilde zijn. Het is in alle opzichten de ergste reactie die je je maar kunt voorstellen.

… wat ons kwetsbaar maakt

We zijn inderdaad kwetsbaar voor een gek met een geweer. Die kwetsbaarheid komt niet zozeer voort uit dat geweer, maar uit ons gebrek aan vertrouwen in Westerse waarden en tradities. We zijn vandaag geneigd om in blinde paniek te reageren op iedere bloederige geweldsuitbarsting. Onmiddellijk gaan we alles waar we in geloven in twijfel trekken en terugdraaien. Dát is wat ons kwetsbaar maakt.

Terwijl Seifeddine Rezgui wordt geportretteerd als een grootheid die de Westerse samenleving ten onder richt, was hij natuurlijk overduidelijk een ongelooflijke loser. Ja, een wapen kan schade aanrichten – en dat heeft hij zeker gedaan – maar zelfs de Kalashnikov die hij onder zijn paraplu had verstopt, is niet in staat om maatschappelijke waarden overboord te gooien.

De reacties laten zien hoe de Westerse politiek van angst en het nieuwe terrorisme elkaar voeden. Onze identiteitscrisis en irrationele vrees voor gevaar geven de terrorist zijn ware macht. Zijn mogelijheid om ons te terroriseren komt niet zozeer van zijn wapen of zijn woorden, maar van de nerveuze, overspannen reactie in het Westen om terreur te zien als een bedreiging van ons leven, onze vrijheid, onze waarden – van alles eigenlijk.

Meer vakanties, niet minder

Die houding zou bovendien nog kunnen dienen als een uitnodiging aan anderen om ons nog meer te terroriseren. Zou het kunnen dat we anderen aanmoedigen om het ook eens te proberen wanneer we onze existentiële angsten telkens zo openlijk belijden en door er zo de nadruk op te leggen dat onze manier van leven kwetsbaar is voor ‘een man met een geweer’? We geven ze tenslotte precies wat ze willen.

Na zo’n terreurdaad volgt altijd de vraag wat de motivatie is geweest. Er is altijd de veronderstelling dat er meeslepende politieke opvattingen zijn, een slechte ervaring met Westerse interventie, een zielige jeugd, noem maar op. Maar misschien doen moordenaars als Rezgui het niet zozeer om iets wat er is gebeurd, maar om wat er zal gebeuren…

Een veel betere reactie kwam van die paar toeristen die besloten om in Tunesië te blijven. Een van hen vertelde op televisie dat Tunesiërs geweldige mensen zijn. En ach, aan alles in het leven kleeft een risico, nietwaar? Ze vervolgde door te zeggen dat het nu belangrijker is dan ooit om Tunesië te bezoeken. En ze heeft gelijk.

We moeten niet extra veiligheidsmaatregelen treffen. We moeten mensen niet monddood maken. We moeten landen niet als onveilig bestempelen. We moeten juist meer vrijheid van meningsuiting hebben, niet minder. Meer debat, niet minder. Meer ontmoetingen, niet minder. Meer vakanties, niet minder.