De vlotte overwinning van Donald Trump bij de Amerikaanse verkiezingen doet een vliegende start vermoeden. Dat zou wel eens kunnen tegenvallen als het van sommige van zijn partijgenoten afhangt.
De Amerikaanse Republikeinen beginnen 2025 met wat op papier een duidelijk mandaat lijkt. Donald Trump won in november niet alleen het presidentschap maar ook de popular vote (het hoogste aantal netto stemmen). Daarnaast controleert zijn partij het Huis van Afgevaardigden (met een nipte meerderheid van 220-215) én de Senaat (53-47).
Toch zal het geen sinecure worden om hun ambitieuze agenda waar te maken tijdens de cruciale eerste 100 dagen – een periode die sinds Franklin D. Roosevelts New Deal als maatstaf geldt voor het succes van een nieuwe regering.
Nog voor Trumps inauguratie kreeg zijn partij vorige week al een voorproefje van de uitdagingen die hem te wachten staan met een crisis over de begroting. Een dreigende government shutdown, een gedeeltelijke sluiting van de Amerikaanse overheid, werd maar nipt vermeden.
Aanvankelijk had Mike Johnson, voorzitter het Huis van Afgevaardigden, een compromis met de Democraten bereikt, dat vervolgens door Trump en zijn bondgenoot Elon Musk werd getorpedeerd. Toen Johnson op Trumps expliciete verzoek een opschorting van het schuldenplafond aan de wet toevoegde, keerde een deel van zijn eigen partij zich tegen hem: 38 Republikeinse afgevaardigden verwierpen het voorstel. Uiteindelijk stemde het Congres in met een tijdelijke financieringswet tot half maart.
De openlijke interne rebellie tegen Trump doet vragen rijzen: hoeveel pressie kan hij écht uitoefenen op zijn partij?
Zo’n openlijke rebellie tegen Trumps wensen doet vragen rijzen: hoeveel pressie kan hij écht uitoefenen op de partij? De financieringswet kwam er namelijk alleen door nadat Trumps eis rond het schuldenplafond werd geschrapt. De beslissing om grote budgettaire kwesties door te schuiven naar 2025 betekent dat Trump en zijn Republikeinse Congres meteen bij aanvang die hete hangijzers moeten aanpakken. Dat zou de uitvoering van zijn ambitieuze agenda meteen kunnen ondermijnen.
VS-kenner Thomas Frank: ‘In tegenstelling tot wat je zou vermoeden, is niet iedereen in Trumps omgeving dom’
Massadeportaties
De krant The Wall Street Journal vatte Trumps agenda voor zijn eerste 100 dagen samen met een citaat uit de film Karate Kid: ‘Strike hard. Strike first. No mercy.’ Maar de conservatieve krant waarschuwt meteen: ‘De weg vooruit wordt politiek, rekenkundig en procedureel koorddansen.’ In de Senaat en het Huis zullen de Republikeinen een ‘bijna perfecte partij-eenheid moeten bewaren’, en moeten ze compromissen sluiten over kwesties die hen onderling verdelen – zoals het begrotingstekort, subsidies voor groene energie, en de aftrek van staats- en lokale belastingen.
‘We beginnen met de criminelen, en dan beginnen we met de rest en zien we wel hoe het verder gaat.’
Twee prioriteiten staan boven aan de Republikeinse agenda: immigratie en belastingen. Een van de belangrijkste verkiezingsbeloften van Trump was dat hij immigranten zonder papieren genadeloos zou aanpakken. Hij beloofde onder meer op dag één met ‘massadeportaties’ te beginnen. ‘Je hebt geen keuze. Ze kosten ons een fortuin’, zei hij daarover tegen de tv-zender NBC. ‘We beginnen met de criminelen, en dan beginnen we met de rest, en zien we wel hoe het verder gaat.’
Stephen Miller, het brein achter Trumps draconische anti-immigratieplannen, wordt de nieuwe adjunct-stafchef van het Witte Huis. Hij voorspelt dat er al tegen eind januari of begin februari een uitgebreid pakket maatregelen door het Congres kan worden goedgekeurd. Het zou gaan om verhoogde budgetten voor ICE (Immigration and Customs Enforcement) om de massadeportaties uit te voeren, extra middelen voor grensmuren en -technologie, en een uitbreiding van het aantal grenswachters.
Donald Trump in Time-interview: ‘Ik vertrouw niemand’
Geboorterecht
Trump gaf ook al te kennen op zijn eerste dag het birthright citizenship te willen afschaffen, het grondwettelijke recht dat iedereen die op Amerikaanse bodem geboren wordt automatisch Amerikaans staatsburger is. Maar die plannen stuiten nu al op verzet. Democratische gouverneurs in onder meer Illinois en Californië hebben aangekondigd dat ze juridische stappen zullen ondernemen tegen verschillende van Trumps geplande maatregelen.
Experts wijzen er bovendien op dat het afschaffen van birthright citizenship een wijziging van de Grondwet zou vereisen, wat in de praktijk zo goed als onmogelijk is.
Een belastinghervorming is de andere grote prioriteit voor de eerste maanden van Trumps presidentschap. De belastingverlagingen die als een van de grootste verwezenlijkingen uit zijn eerste termijn gelden, lopen eind 2025 af. De Republikeinen willen die maatregelen verlengen, maar het prijskaartje is niet min: volgens het Congressional Budget Office zou dit de staatsschuld met 400 miljard dollar per jaar doen stijgen, en dat voor de komende tien jaar. Trump wil daarbovenop de vennootschapsbelasting verlagen van 21 naar 15 procent, en belastingen op fooien en overuren schrappen.
Sociale programma’s
Om dat alles te financieren kijken de Republikeinen naar bezuinigingen op sociale programma’s. De coronasubsidies voor ziekteverzekeringen zouden worden geschrapt, net als groene-energiesubsidies uit president Joe Bidens Inflation Reduction Act. Ook voedselhulp en andere sociale programma’s komen in het vizier.
‘Als we gewoon de bestaande wetgeving verlengen, verhogen of verlagen we de belastingen niet’, zei Mike Crapo, de aankomende voorzitter van de Senaatscommissie Financiën, ter verdediging van die plannen op Fox News. Hij noemt de kritiek dat dit het begrotingstekort zou vergroten ‘belachelijk’.
De plannen voor drastische bezuinigingen zorgen ook binnen de Republikeinse partij voor spanningen.
Lindsay Owens van de denktank Groundwork Collaborative ziet dat anders. Zij wijst er in een artikel voor Associated Press op dat de belastingverlagingen uit 2017 vooral de hoogste inkomens ten goede kwamen. ‘Het grote economische verhaal in de VS is de toenemende inkomensongelijkheid’, aldus Owens. ‘En dat is, interessant genoeg, een belastingverhaal.’
Maar de plannen voor drastische bezuinigingen zorgen ook binnen de Republikeinse partij voor spanningen. Zo waarschuwt Republikeins Congreslid Darin LaHood, die een elektrische-autofabriek van Rivian in zijn district heeft, in The Wall Street Journal dat subsidies voor elektrische voertuigen niet abrupt kunnen worden stopgezet: ‘Er moet een afbouwperiode komen.’
Nog krapper
Trump en zijn Republikeinse partij zijn nu beter voorbereid lijkt dan in 2017, maar de krappe Republikeinse meerderheid stelt hen voor grote uitdagingen. In het Huis van Afgevaardigden zou de meerderheid door het vertrek van verschillende leden naar de Trump-administratie zelfs kunnen krimpen tot 217 tegen 215 stemmen. Dan kan slechts een handvol dwarsliggende Republikeinen al roet in het eten gooien.
De begrotingscrisis van vorige week, waarbij tientallen Republikeinen openlijk tegen Trumps directieven in gingen, voorspelt dus een woelige start van zijn tweede ambtstermijn.
Amerikaanse verkiezingen 2024
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier