‘Trump is niet weg, en de sirenenzang van de dictatuur ook niet’

‘Een klaroenstoot’ noemde de Democratische senator Chuck Schumer de tussentijdse verkiezingen in Amerika. Het Huis van Afgevaardigden komt wellicht in handen van de Republikeinen, maar in de Senaat blijft zijn partij in de meerderheid. Misschien ontlokt die uitslag u een langgerekte geeuw. Het gaat niet om een verpletterende overwinning, maar om het uitblijven van een aangekondigd verlies. En dan wellicht nog maar het gedeeltelijke uitblijven ervan. Maar Democratische politici en analisten glimmen al dagenlang van tevredenheid.

Dat is niet helemaal misplaatst. Het klopt dat de Democraten zeer behoorlijk scoorden in deze ‘midterms’. Dat zijn de verkiezingen waarin de president na twee jaar beleid doorgaans de controle over beide kamers van het Congres verliest. Dat dit deze keer niet gebeurt, komt president Joe Biden, die zichzelf een ‘eindeloos optimisme’ toedicht, goed uit: met de Senaat op zak kan hij Republikeinse aanvallen op zijn beleid veel makkelijker afslaan. Maar veel Democraten zagen er meer in, zelfs een heus ‘signaal’. Net als president Biden dat zelf al eerder deed – hij sprak van ‘een goede dag voor de democratie’ – toeterde Schumers klaroen afgelopen zondag grote woorden rond. Ontkennen dat Biden in 2020 heeft gewonnen, daar trapt het Amerikaanse volk niet meer in, zei Schumer. De kiezer zou genoeg hebben van het Republikeinse ‘geflirt met de autocratie’.

Trump is nog altijd de populairste politicus van de Republikeinen.

Zou het? Een ding staat vast: een goede dag voor Donald Trump was het niet. Hoewel de voormalige ex-president zwaar heeft kunnen wegen op de Republikeinse voorverkiezingen, hebben ‘zijn’ kandidaten het slecht gedaan, vooral in de zogenaamde battle states. Dat zijn die staten waarin de strijd tussen Democraten en Republikeinen moeilijk te voorspellen is. In Pennsylvania haalde de Republikeinse kandidaat voor de gouverneursverkiezingen het niet. Doug Mastriano, een ex-militair die bijna twee jaar geleden bussen inlegde naar de raid op het Capitool, verloor van de Democraat Josh Shapiro. Afgelopen zondag gaf Mastriano zijn verlies ook expliciet toe. Dat is ietwat pijnlijk. Hij kreeg de steun van Trump omdat hij het verlies van de voormalige president in 2020 net níét wilde erkennen. Maar ook in onder meer Michigan, Wisconsin, Arizona en Nevada boekten Democraten mooie overwinningen, en straks misschien ook nog in Georgia.

Zo mogelijk nog belangrijker zijn de verliezen van de zogenaamde election deniers in de verkiezingen voor de secretaries of state, die de verkiezingen in hun specifieke staat in goede banen leiden. Trump wilde daar zo veel mogelijk van zijn eigen mannetjes zetten, zodat hij de uitslagen naar zijn hand kon zetten in 2024. Maar dat plan is op spectaculaire wijze mislukt. Van de acht kandidaten die de overwinning van Biden niet hebben aanvaard, haalden er maar twee de post binnen: eentje die geen tegenkandidaat had, en eentje die voor de verkiezing al op zijn stappen terugkwam en dus eigenlijk geen echte election denier meer was.

Wie de democratie – nog altijd een van de minder schadelijke religies – een warm hart toedraagt, mag dus even ademhalen. Maar Trump is niet weg, en de sirenenzang van de dictatuur ook niet. De kritiek op Trump zwelt weliswaar aan: de Republikeinse gouverneur van Maryland zei dat de midterms ‘de derde verkiezing op rij’ zijn die Trump verliest. Maar hij is nog altijd de populairste politicus van de Republikeinen. Bovendien komt gouverneur Ron DeSantis – die weleens ‘een populist mét discipline’ wordt genoemd – stevig opzetten. Hij won in Florida met een marge van bijna 20 procent. Het is zeer de vraag of deze antiwoke-kruisvaarder minder gevaarlijk is voor de democratie dan Trump zelf.

Het is niet verkeerd van centrumpolitici, of ze nu over rechts of over links gaan, om het overwinninkje op de extremisten te vieren in de tussentijdse verkiezingen. Maar de les van deze verkiezingen is niet dat de kiezer – in Amerika of elders in het Westen – zijn verstand heeft teruggevonden. De boodschap is dat Democraten niet achterover kunnen leunen en hopen dat de stemmen wel zullen binnenlopen. Een van de grootste overwinningen boekte John Fetterman, de man uit Pennsylvania die zich voortaan senator mag noemen. Hij lanceerde zijn campagne met een filmpje waarin hij het had over Donald Trump – in positieve zin. Trump was rally’s gaan houden, zo zei Fetterman, in wijken waar geen enkele Democraat nog kwam. Zijn slogan – ‘elk district, elke stem’ – is de kern van zijn succes. Chaos laat zich niet bedwingen door een klaroenstoot. Wel door keihard te werken.