‘Toegeven dat Afrika het niet al te slecht doet is blijkbaar moeilijk’

In zijn boek ‘Afrotopia’ (2016) fileerde de Senegalese economist Felwine Sarr de negatieve manier waarop het Westen naar Afrika kijkt: als ‘de plaats van handicap en gebrek’. Ook de coronacrisis verraadde volgens hem een moeilijk uit te roeien perceptie op het continent.

‘Afrika had en heeft nog steeds niet veel gevallen’, zegt Felwine Sarr. ‘Er was geen probleem met het sterftecijfer. Terwijl de westerse landen het epicentrum van de epidemie waren, maakte men zich daar zorgen om een dood die er niet was. Het is alsof het in het collectieve onbewuste moeilijk is om toe te geven dat Afrika het niet al te slecht doet. Het komt niet overeen met de plaats die aan Afrika is toegewezen: de plaats van de handicap en het gebrek. Het discours dat erop werd geprojecteerd, was volledig losgekoppeld van een realiteit die er eigenlijk niet toe leek te doen. Het verhaal was belangrijker dan de werkelijkheid.’

Welke impact denkt u dat dit discours op Afrika kan hebben?

Sarr: Niet veel, denk ik, en gelukkig maar. Ik heb de crisis beleefd in Senegal. Ik zag ingenieurs die goedkope beademingsapparaten fabriceerden, en ontwerpers en couturiers die in grote hoeveelheden maskers maakten tegen goedkope prijzen. We hebben niet gewacht op de Chinezen. Academici, economen, sociologen, juristen en artsen richtten task forces op, om belangrijke correcties aan te brengen in de strijd tegen de effecten van Covid-19 op alle gebieden van de samenleving. Ik stelde vast dat de samenleving in feite voor zichzelf zorgde en dat we het verhaal niet door anderen lieten beheersen. Dat stemde me vrolijk.

Kan kunst de perceptie die men van Afrika soms heeft veranderen? Kan het de verbeelding veranderen?

Sarr: Dat is een moeilijke vraag. Want moet dat dan? Moeten Afrikanen zich inspannen om het beeld dat anderen van hen hebben te veranderen? Het is aan de anderen om hun blik te zuiveren. En wat de kwestie van de kunsten betreft, het Afrikaanse continent heeft zijn artistieke productie over de hele wereld verspreid. Toen Afrikanen werden gevangen, in het scheepsruim werden gestopt, tot slaaf werden gemaakt, en naar Amerika werden gebracht, hebben ze hun artistieke expressie meegebracht en verspreid, op een zachte manier. Dan praat ik onder meer over muziek, natuurlijk. Dát lijkt me een interessante manier van omgaan met anderen: het gaat uit van de eigen kracht, van de eigen cultuur, zonder bijbedoelingen: die kracht, die cultuur van de Afrikanen hebben ze nooit ontkend, zelfs niet tijdens de donkerste momenten van hun geschiedenis.

Kunst is interessant omdat het je uitnodigt zonder beperkingen. In feite is de enige druk die het op je kan uitoefenen die van verrukking: je raakt overtuigd door de kracht, door de schoonheid, door de subtiliteit en de gevoeligheid van wat wordt geproduceerd. Of niet natuurlijk, maar dat is net het punt: als toeschouwer of toehoorder staat het je volledig vrij om in de kunst op te gaan of niet – om je te laten vervoeren of niet. Kunst is een goede gangmaker voor menselijke relaties. De culturen die mij het meest interesseren, hebben mij verleid met hun literaire, cinematografische en artistieke producties, maar ze hebben geen enkele vorm van geweld op mij uitgeoefend.

Volg vanaf 20 uur het interview met Felwine Sarr in het kader van de BOZAR-videoreeks ‘Repairing the Future’

Palais des beaux-arts de Bruxelles2701.0480Repairing the future with Felwine Sarr | Interview | BOZAR at homehttps://www.youtube.com/user/bozarbrusselYouTube480360https://i.ytimg.com/vi/1-b7AVsrZ_s/hqdefault.jpghttps://www.youtube.com/video