Het Britse parlement verwees het akkoord van Theresa May met de Europese Unie met een overweldigende meerderheid naar de prullenmand. Alle pogingen om de Europese Unie uit elkaar te drijven zijn mislukt. Nu krijgt ze de rekening gepresenteerd.
230 stemmen. Zo groot was het verschil tussen het aantal parlementsleden dat voor en tegen het akkoord van Theresa May stemde. De Britse premier kwam maar liefst 115 stemmen te kort voor een eenvoudige meerderheid. Volgens de Britse kranten is het de grootste nederlaag in de geschiedenis van het Britse premierschap. De strategie die Theresa May de afgelopen maanden heeft gehanteerd – ze vroeg het parlement al dreigend om pragmatisme -, heeft duidelijk niet gewerkt.
Dat het verschil zo groot is, toont aan dat de kritiek op de Europese Unie van de afgelopen maanden ietwat gratuit was. Onder meer de gelauwerde econoom Paul Krugman verweet Brussel dat het zich te rigide opstelde en een aantal symbolische toegevingen had moeten doen. Maar die kritiek demonstreert een totaal onbegrip van hoe de Unie werkt – iets waar sommige brexiteers zich ook wel eens aan durven bezondigen.
De Britse politiek zich vooral tevergeefs bekommerd over de manier waarop het de verschillende Europese lidstaten tegen elkaar kon uitspelen. Een fatale strategische fout.
Eerst en vooral hadden enkele symbolische toegevingen vanuit Brussel niet voor 115 extra stemmen voor Mays akkoord gezorgd. Maar nog fundamenteler zijn de rode lijnen van de Europese Unie. Voor de duidelijkheid: het Verenigd Koninkrijk kan de Europese Unie perfect verlaten zonder enige deal – hoe spijtig men dat in Brussel ook vindt. Het logische gevolg van die optie is dat het land in de toekomst niet meer kan genieten van de voordelen die de Unie biedt.
Wil het Verenigd Koninkrijk toch die baten behouden, zijn er verschillende opties – zoals de speciale relaties tussen de Europese Unie en Noorwegen of Zwitserland aantonen. Maar hoe meer het Verenigd Koninkrijk wil genieten van de voordelen, hoe meer het ook zal moeten bijdragen. Voor een VIP-ticket betaal je ook meer dan voor een staanplaats.
Dat besef is in het Verenigd Koninkrijk maar amper doorgedrongen. Over het Kanaal lijkt men er nog steeds van overtuigd dat het land gezien zijn historische status een speciale behandeling moet krijgen van de Europese Unie. En dat is ook wat het Verenigd Koninkrijk al die tijd al heeft gekregen, tot nu. Sinds de Europese top in Fontainebleau in 1984 betaalt Londen bijvoorbeeld maar veertig procent van de Europese bijdragen die de meeste andere lidstaten ophoesten. Maar May heeft vanuit die optiek aan de rest van het Britse parlement beloftes gemaakt die ze onmogelijk kon nakomen. Ze heeft simpelweg haar hand overspeeld.
Bovendien heerst er over het Kanaal een soort van wantrouwen uit vrees dat Brussel het Verenigd Koninkrijk wil laten boeten voor de brexit. Maar de Europese Unie hanteert simpelweg afspraken die ook voor andere landen gelden. De Unie is een internationale organisatie die gestoeld is op verdragen die door alle lidstaten zijn goedgekeurd. Evenredige afspraken maken goede vrienden, van sabotage is er überhaupt geen sprake. De politieke verklaring over een diepgaande toekomstige handelsrelatie tussen het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie is daar het beste bewijs van.
In plaats van zich te beraden over wat het Verenigd Koninkrijk in essentie werkelijk wilde, heeft de Britse politiek zich vooral tevergeefs bekommerd over de manier waarop het de verschillende Europese lidstaten tegen elkaar kon uitspelen. Denk maar aan de speciale banden die Theresa May de afgelopen jaren met Polen trachtte op te bouwen. Een fatale strategische keuze waardoor er ruim zeventig dagen voor de brexitdatum in de verste verte geen oplossing te bespeuren valt.
Politieke thriller
Hoe het nu verder moet, blijft voorlopig koffiedik kijken. Als er geen andere oplossing wordt gevonden, zal het Verenigd Koninkrijk de Europese Unie automatisch via de harde weg verlaten.
Toch reageerden de financiële markten na de stemming voorzichtig positief omdat de kans groter is geworden dat er helemaal geen brexit komt. Want wat May de komende weken ook zal voorstellen, het lijkt er wel op dat het parlement de regie van de brexit hoe langer, hoe meer naar zich zal toetrekken. Op zich is dat niet onlogisch, wetende dat de onderhandelingsmarge van de Britse premier zowel in Brussel als in Westminster tot op het nulpunt is herleid. May kan geen kant meer op, al blijft ze naar alle waarschijnlijkheid wel eerste minister.
Hoewel Westminster het akkoord van May niet lust, wil het merendeel van de parlementsleden een no deal-scenario koste wat het kost vermijden. Het Britse parlement kan de regering van May ertoe dwingen om aan de Europese Unie een uitstel van de brexitdatum te vragen. Vervolgens moeten de 27 Europese lidstaten hun unaniem hun fiat geven.
Maar het is hoogst onzeker dat er met een verlenging van enkele maanden plots wel een uitweg wordt gevonden voor onoplosbare problemen die enkel verliezers kennen. Het is wel mogelijk dat er door het uitstel een nieuw referendum komt, al lijkt daar in het parlement voorlopig nog geen meerderheid voor. Bovendien staan de Europese parlementsverkiezingen voor de deur. Zal het Verenigd Koninkrijk daar dan alsnog aan deelnemen? En hoe krijgen ze dat in combinatie met het nieuwe referendum allemaal georganiseerd?
Daarnaast bestaat er nog een laatste scenario dat leest als een ware thriller. Het Europees Hof van Justitie oordeelde in december dat het Verenigd Koninkrijk op eigen houtje kan beslissen om het brexitproces simpelweg stop te zetten. Het Britse parlement kan daar enkele dagen voor de deadline over beslissen indien er tegen dan nog geen andere uitweg is gevonden. In wezen gaat het dan over een parlementair referendum in Westminster. Komt er een harde brexit en dreigt economische chaos? Of komt er helemaal geen brexit en worden de maatschappelijke tegenstelling nog verder op de spits gedreven?
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
