De Franse journalist en terrorismedeskundige Wassim Nasr werkt voor de televisiezender France 24. Hij ziet in de IS een groter gevaar dan in Al-Qaeda, dat nog steeds nauwe banden heeft met de huidige leiding van de taliban.
De aanslag op de luchthaven van Kaboel, waarbij 13 Amerikaanse soldaten en zo’n 170 Afghaanse burgers omkwamen, werd opgeëist door terreurgroep de Islamitische Staat. Wat betekent dat voor de nieuwe talibanregering?
Wassim Nasr: De aanslag heeft de taliban in een zeer netelige situatie gebracht. Het was niet in het belang van de taliban om de Amerikanen aan te vallen tijdens de laatste dagen van hun aftocht. Ze hebben de grootste militaire macht ter wereld verslagen. Waarom zouden ze de Amerikanen dan nog aanvallen en alles wat ze hebben bereikt in gevaar brengen? Maar nu moeten de taliban reageren, wat strikt genomen betekent dat zij nu de oorlog tegen het terrorisme moeten voeren, maar dan zonder de steun en technische uitrusting van het Amerikaanse leger. Dat wordt in alle opzichten bijzonder moeilijk.
Als de taliban nu antiterreuracties uitvoeren, kan dat Afghanistan in twee kampen verdelen.
Zijn de taliban daar niet toe in staat?
Nasr: De IS keert zich al langer tegen de taliban. Het was tenslotte de IS die niet zo lang geleden zware, dodelijke aanslagen in Kaboel heeft gepleegd. Dat is het echte gevaar, niet Al-Qaeda. De Amerikanen zijn meedogenloos opgetreden tegen IS-strijders in Afghanistan. Maar zullen ze dat blijven doen, met bewapende drones of kruisraketten? Niemand die het op dit moment kan zeggen. Voorlopig staan de taliban er alleen voor, en niemand weet of hun strijders die taak aankunnen. Maar er is ook een ander probleem: als de taliban nu antiterreuracties uitvoeren, kan dat het land in twee kampen verdelen. Iedereen die zich niet meer vertegenwoordigd voelt door de nieuwe regering, zal mogelijk verder radicaliseren en zich aansluiten bij de IS.
Wat onderscheidt de huidige taliban van de generatie die van 1996 tot 2001 aan de macht was?
Nasr: Niet veel. We moeten ophouden met te doen alsof we met een nieuwe generatie taliban te maken hebben. De nieuwe baas van hun politiek bureau, mollah Abdul Ghani Baradar, heeft acht jaar in de gevangenis gezeten in Pakistan, hij was een goede vriend van de voormalige talibanleider mollah Omar. De nieuwe nummer twee van de groep, Sirajuddin Haqqani, behoort tot het militante Haqqani-netwerk, dat nauwe banden heeft met Al-Qaeda. En de onlangs benoemde gouverneur van Khost, Mohammad Nabi Omari, heeft twaalf jaar in Guantanamo doorgebracht en werd alleen vrijgelaten dankzij een ruil met een Amerikaanse gijzelaar. Het zijn nog steeds dezelfde mensen, de ideologie is dezelfde gebleven. Maar ze gedragen zich nu meer politiek, meer strategisch. Ze hebben bijgeleerd.
Het Haqqani-netwerk heeft er na de aanslagen van 11 september voor gezorgd dat de leiding van Al-Qaeda kon onderduiken in het Pakistaanse Waziristan. Bestaat de kans dat Afghanistan opnieuw een toevluchtsoord wordt voor strijders van Al-Qaeda?
Nasr: Die zijn daar sowieso al een hele tijd aanwezig. Maar zullen de taliban toestaan dat zij vanuit Afghanistan aanvallen op Europa en de VS plannen? Ik denk het niet. Alleen al om de eenvoudige reden dat de aanslagen van 9/11 alle plannen van de taliban hebben gedwarsboomd.
Wat bedoelt u daarmee?
Nasr: De talibanregering wilde indertijd politiek erkend worden, ze ontving VN-delegaties en vertegenwoordigers van andere staten. Al-Qaeda heeft al die plannen tenietgedaan. De aanslagen van 11 september 2001 werden trouwens niet gepland en voorbereid in Afghanistan, maar in Hamburg en Amerika, ook al koos Osama Bin Laden Afghanistan als verblijfplaats. Hoe dan ook, Al-Qaeda is logistiek niet langer in staat om een terroristische aanslag te plegen als die van 9/11. De groep is veel te verzwakt.
Dat zou kunnen veranderen: Al-Qaeda kan nu optreden zonder controle van de Amerikanen.
Nasr: Dat klopt, het bevindt zich niet meer in het vizier van de VS. Zal de organisatie weer groeien? Vast wel. Maar er zullen geen trainingskampen meer zijn voor ‘foreign fighters’ uit Europa, zoals vóór 2001. Dat is een model uit het verleden. We hebben gezien dat terroristen ook zonder zo’n training in Europa aanslagen kunnen plegen. Ik denk dat de nieuwe talibanregering Al-Qaeda kan bedwingen.
Al-Qaeda is niet langer gevaarlijk, maar de IS is dat des te meer?
Nasr: Beide terreurgroepen zullen na het vertrek van de Amerikanen hun eigen rangen versterken. Maar het cruciale punt is dat we nog niet weten welke koers de nieuwe talibanregering zal varen. Zullen vrouwen bepaalde posities kunnen behouden, mogen meisjes nog naar school? Zullen de sjiieten vrij hun geloof mogen aanhangen? Niemand weet vooralsnog hoe ze zich zullen gedragen. De wereld zal ernaar staan kijken – het Westen, maar ook de Afghanen zelf. Als zij het met die nieuwe koers niet eens zijn, zal dat vooral nieuwe strijders opleveren voor de IS. Dat zou kunnen leiden tot nieuwe interne conflicten, gevechten en aanslagen.
OCAD stelt gerust: ‘voorlopig geen nieuwe terreuranalyse nodig’
In Europa maakt men zich ondertussen niet enkel zorgen over een eventuele vluchtelingenstroom vanuit Afghanistan, maar ziet men net als tijdens de crisis van 2015 het gevaar opdoemen dat ook terroristen en extremisten deze kant uitkomen. In Frankrijk worden al vijf
onlangs gearriveerde Afghanen opgevolgd door de veiligheidsdiensten, omdat ze een link zouden hebben met de taliban. Ook iedereen die de voorbije twee weken naar België werd overgevlogen kreeg meerdere veiligheidschecks, maar gevallen als in Frankrijk zijn hier niet bekend.
Vorige week berichtte Het Nieuwsblad wel over een interne mail die naar de politiediensten was gestuurd om iedereen op scherp te zetten: men vreesde dat er gewelddadige personen tussen de nieuwe vluchtelingen konden zitten. Op het kabinet van Binnenlandse Zaken wijzen ze erop dat die brief dateerde van het begin van deze zomer. Er was geen rechtstreeks verband met de machtsovername door de taliban, die zich pas vanaf midden augustus voltrok. Wel vroeg minister Annelies Verlinden (CD&V) aan het OCAD, het coördinatieorgaan voor de dreigingsanalyse, om de bestaande terreuranalyse te actualiseren in het licht van de gebeurtenissen in Afghanistan.
‘Wij zien voorlopig geen redenen om het dreigingsniveau te verhogen’, zegt het OCAD. ‘De taliban hebben altijd een nationalistische agenda gehad, en het lijkt er niet op dat dat gauw zal veranderen. De machtsovername in Afghanistan is dus een lokaal gegeven, waarvan de spanning vooral in de regio te voelen zal zijn. Ook de aanslag die de IS vorige week pleegde, past in een interne strijd tussen de taliban en andere extremistische groeperingen in het land.’
Zal er binnenkort een nieuwe analyse gemaakt worden? ‘Wij volgen de situatie constant op’, aldus nog het OCAD. ‘Op basis van de informatie die we vinden, beslissen we of een nieuwe analyse nodig is. Voorlopig is dat dus niet het geval.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
