Terreurexperte: ‘Trump is de gek, niet Kim Jong-un’

Noord-Korea is verre van de gestoorde natie die de media ons voorspiegelen, schrijft de Italiaanse terreurexperte Loretta Napoleoni in The Country We Love to Hate.

Waarom koos u als terreurspecialiste voor een boek over Noord-Korea?

Loretta Napoleoni: In de eerste plaats uit nieuwsgierigheid. Ik volg het land sinds 2002, toen ik onderzoek deed naar Irak. De Amerikaanse president George W. Bush noemde Noord-Korea destijds ‘de as van het kwaad’, samen met Irak en Iran. Mijn interesse komt ook voort uit mijn baan bij een Russische bank, in de jaren tachtig. Die richtte zich op de buitenlandse handel van het Sovjetblok, onder andere met Noord-Korea. Ik was gespecialiseerd in het monetaire beleid van centraal geleide economieën, en had dikwijls met Noord-Korea te maken. Toen het land in 2016 in het nieuws kwam in verband met kernproeven, doken er allerlei wilde verhalen op. Ik kwam tot de conclusie dat het vooral om propaganda van het Westen gaat. De berichten over de Noord-Koreaanse bevolking die omkomt van de honger, bijvoorbeeld, kloppen niet. De grote hongersnood was in de tweede helft van de jaren negentig, nu niet meer. De economie gaat er net op vooruit, al heerst er nog altijd armoede. Ook de verhalen over het impopulaire leiderschap zijn niet juist. Het tegendeel is waar, de mensen zijn over het algemeen heel tevreden met Kim Jong-un. Hij is een intelligente man, absoluut niet gek. Als millennial groeide hij op in een wereld die door de komst van het internet competitiever en harder is geworden. Hij is pragmatisch en autoritair.

Het systeem in Noord-Korea is heel complex, terwijl de berichtgeving erover gesimplificeerd wordt. Feit is dat de Amerikaanse president Donald Trump met Noord-Korea uit zijn comfortzone wordt getrokken. Het gevolg is een resem niet te verifiëren berichten over het land. Trumps reacties zijn vergelijkbaar met George W. Bush die in 2003 Irak de oorlog verklaarde omdat het massavernietigingswapens zou bezitten. Die bleken er niet te zijn. Trump schildert Noord-Korea ook af als de grote boosdoener.

Irak heeft nooit intercontinentale raketten getest, Noord-Korea wel. Dat valt toch niet te vergelijken?

Napoleoni: Noord-Korea heeft de bom, dat is een feit. Maar de langeafstandsraketten hebben nog geen kernkop, ze kunnen het Amerikaanse vasteland niet treffen. Wel de Amerikaanse legerbasis in de Stille Oceaan. Maar dat is niet wat Noord-Korea voor ogen heeft: het zou er niets bij winnen. Noord-Korea vormt dus geen reële nucleaire bedreiging. Kim Jong-un wil de wereld alleen tonen dat zijn land een nucleaire speler is. Het is een fundamenteel afschrikmiddel om de macht te behouden in het Oosten. Ook de bevolking ziet het als de ultieme bescherming tegen buitenlandse aanvallen. Eigenlijk is er niets nieuws onder de zon: we zagen dit al toen Pakistan een kernwapenprogramma opbouwde, tijdens de wedloop met buurland India. Noord-Korea is niet de echte vijand, maar dat wil Trump niet horen. Hij heeft een vijand nodig om zijn kruistocht voor democratie en vrijheid te rechtvaardigen.

Zal Noord-Korea zijn kernwapens ooit inzetten?

Napoleoni: Die kans bestaat zeker. Net als Pakistan dat zal doen. Elke nucleaire macht die het risico loopt vernietigd te worden, zal reageren. Maar ik denk niet dat er iets ernstigs zal gebeuren. Trump gebruikt Noord-Korea om China onder druk te zetten en in toom te houden. Dat zullen de Chinezen niet laten gebeuren, daar zijn ze te slim voor. China en Zuid-Korea willen allebei stabiliteit. Als er al iets misgaat, ligt het aan Trump. Het hoeft niet per se met kernwapens te maken te hebben, maar ik zie hem in staat om stommiteiten te begaan. Ook de Japanse premier Shinzo Abe is op militair vlak een gevaarlijk man.

Sancties tegen Noord-Korea hebben in het verleden niet geholpen. Waarom zou dat nu anders zijn?

Napoleoni: Ik denk dat ze ook dit keer niets uithalen. Het gaat om louter uiterlijke schijn. Zoals ik zei, is de economie van Noord-Korea verbeterd. Het land is behoorlijk zelfredzaam, alleen voor olie is het grotendeels afhankelijk van invoer. Ongeveer 60 procent van de Noord-Koreaanse olie-import komt binnen via een pijplijn uit China. Ik denk niet dat de Chinezen de kraan zullen dichtdraaien. En zelfs als ze zeggen van wel, geloof ik het niet. Waarom zou China meehelpen aan de ondergang van Noord-Korea? Het land is een perfecte buffer met Zuid-Korea. Daar liggen 28.000 Amerikaanse soldaten. Die houdt China liever op een afstand.

Noord-Korea is niet het land dat we zo graag haten, zegt u in uw boek. Wat voor land is het dan wel?

Napoleoni: Een totalitair regime, in de eerste plaats. Maar een regime gebaseerd op het concept van een dynastie, een absolute monarchie. De bevolking accepteert dat. Het gaat om een manier van regeren die je ook in andere delen van de wereld tegenkomt, zoals in Saudi-Arabië. Het beeld dat Noord-Korea een gigantisch gevangenenkamp is waaruit iedereen wil ontsnappen, klopt niet. De meerderheid van de bevolking wil niet weg. Ten eerste omdat de mensen niet weten wat er zich afspeelt in de buitenwereld, ten tweede omdat ze die wereld als een gevaar beschouwen. De grens tussen Noord- en Zuid-Korea wordt met het IJzeren Gordijn vergeleken, maar uit Oost-Duitsland wilden mensen ontsnappen omdat ze wísten wat er aan de andere kant was. In Noord-Korea weten ze dat niet. Het is natuurlijk allemaal relatief, maar ik meen dat de bevolking er niet ongelukkig is. De mensen hebben een beter leven dan hun grootouders of ouders. Die leefden onder de Japanse bezetting (1910-1945) of maakten de Koreaanse Oorlog mee (1950-1953).

Bent u zelf ooit in Noord-Korea geweest?

Napoleoni: Nee, het is me nooit gelukt. Mijn boek is gebaseerd op uiteenlopende bronnen, waarvan een aantal uit mijn banktijd in de jaren tachtig. Verder heb ik uitgebreid gesproken met twee Europese diplomaten die er lang hebben gewoond. Alle ervaringen bij elkaar leverden een heel ander beeld op.

Is diplomatie de oplossing?

Napoleoni: Trump heeft vier mogelijke scenario’s voor Noord-Korea. Eén: hij kan Kim Jong-un proberen te doden met een precisiebombardement. De kans op slagen is klein, menen defensiespecialisten. Het Noord-Koreaanse systeem is compleet georganiseerd rond de bescherming van Kim Jong-un. Je moet ettelijke lagen doordringen voor je bij hem terechtkomt. Tegen de tijd dat de specifieke aanval wordt ingezet, zit de man allang ondergronds. Twee: een aanval tegen de nucleaire raketinstallaties. Het probleem is dat die meestal onder de grond zitten. Waar precies is niet bekend. Bovendien zal Kim Jong-un een aanval zeker beantwoorden. Als het hem niet lukt om de VS te raken, zal hij op Zuid-Korea of Japan mikken. Drie: diplomatie. Noord-Korea zal sowieso doorgaan met de ontwikkeling van kernwapens. Er blijft dus weinig anders over dan diplomatie. Vier: Noord-Korea aanvaarden als lid van de nucleaire club. Dat is de enige oplossing die vrede kan garanderen. Trump zal dat niet eens overwegen, tenzij hij ervan overtuigd is dat hij daarmee de deal van de eeuw sluit.