Taiwan na de verkiezingen: ‘Het wordt voor Lai heel moeilijk om zijn plannen te verwezenlijken’

Wie is William Lai, die op 20 mei als president van Taiwan wordt geïnaugureerd?

Op zaterdag verkozen de Taiwanezen de onafhankelijkheidsgezinde Lai Ching-te – ook bekend als William Lai – tot hun nieuwe president. Lai, die momenteel nog vicepresident is voor de Democratische Progressieve Partij (DPP), behaalde 40,1 procent van de stemmen. ‘De verkiezing van Lai Ching-te is een unicum’, zegt Xiaoxue Martin, Taiwankenner bij het Instituut Clingendael. ‘Het is de eerste keer dat een Taiwanese partij erin slaagt om drie keer na elkaar het presidentschap te winnen.’

Tegelijk behaalde de nationalistische Kuomintang bij de parlementsverkiezingen een zetel meer dan de DPP. Dat maakt dat Lais partij niet langer over een parlementaire meerderheid beschikt om te besturen. Met 51 op de in totaal 113 zetels – een verlies van maar liefst tien zetels – wordt het voor de DPP een heksentoer om beslissingen door het parlement te krijgen.

Hoe moeten we de uitslag begrijpen?

Xiaoxue Martin: Veel Taiwanese kiezers hebben voor puur binnenlandse aangelegenheden gestemd. Vooral bij jongere Taiwanezen speelt de discussie over democratie veel minder. Hun stemgedrag wordt vooral bepaald door het economische programma van de partijen, en minder door hun houding tegenover China.

De DPP had tijdens de campagne vooral aandacht voor ouderenzorg, jeugdwerkloosheid, de stijgende huisprijzen, maar wist toch niet de kiezer voor zich te winnen in het parlement. Dat de DPP daar zo veel steun verloor, heeft alles te maken met de matige toestand van de Taiwanese economie.

Hoe moeilijk wordt het voor Lai om beleid te voeren zonder parlementaire meerderheid?

Martin: Het betekent dat het voor Lai héél moeilijk zal worden om zijn plannen te verwezenlijken. Presidentschappen zonder parlementaire meerderheid verlopen in Taiwan doorgaans vrij chaotisch. De DPP zal waarschijnlijk wisselcoalities moeten aangaan naargelang het onderwerp. Dat zorgt vaak voor rivaliteit binnen de eigen partij. Dat zal vooral de populistische Taiwanese Volkspartij (TPP) in de kaart spelen.

Hoe moeten we Lais houding tegenover China begrijpen?

Martin: Lai presenteerde zich als de man die het beleid van de vorige president zou voorzetten. Hij wil het status quo met China behouden om de stabiliteit te bewaren. Tegelijk wil hij wel de afhankelijkheid van China afbouwen door de economische integratie terug te dringen.

Jaren geleden was hij een uitgesproken voorstander van Taiwanese onafhankelijkheid. Daar is hij tegenwoordig iets voorzichtiger in. Vandaag is het standpunt van de DPP dat ze niet formeel de onafhankelijkheid wil uitroepen omdat Taiwan de facto al onafhankelijk is.

Hoe leest u de reactie van China?

Martin: China beschouwt het als binnenlandse verkiezingen. Taiwan verloor vanochtend weer een diplomatieke partner aan China, waardoor het er nu nog maar twaalf over heeft. China richtte zijn woede vooral op de Verenigde Staten en de Europese Unie, omdat ze Taiwan hebben gefeliciteerd met de verkiezingen. De Chinezen benadrukken ook dat Lai niet het volk vertegenwoordigt, omdat hij geen meerderheid heeft behaald. (lacht) Nu goed, als Lai wél een meerderheid had behaald, hadden ze exact hetzelfde gezegd.

China heeft tot nu toe niet militair gereageerd. Verrast u dat?

Martin: Dit is een gemengde uitslag voor China. China heeft een bloedhekel aan de DPP, en had gehoopt dat de nationalistische Kuomintang – die meer toenadering wil tot China – had gewonnen. Aan de andere kant is de DPP er in het parlement op achteruitgegaan, waardoor ze het moeilijk zal krijgen om te besturen. Als China nu heftig zou reageren, zou dat de regerende partij in de kaart spelen.

Hoe gaat Taiwan om met de wereldwijde aandacht voor de verkiezingen?

Martin: De DPP is zich er erg van bewust dat de Taiwanese verkiezingen zo veel aandacht krijgen. Op de dag van de verkiezingen heeft de partij eerst een persconferentie gegeven voor de internationale journalisten, en daarna pas voor haar eigen kiezers. Zo kan de DPP eerst het internationale narratief bepalen. Het is een moeilijke balans: te veel wereldwijde aandacht dreigt de boosheid van China op te wekken, maar Taiwan heeft de internationale aandacht ook nodig om te voorkomen dat China binnenvalt.

Het duurt nog tot 20 mei voor William Lai benoemd wordt als president. Verwacht u tot dan nog manoeuvres?

Martin:(lacht) Het duurt inderdaad nog erg lang. Het belangrijkste nu is dat er een premier moet komen. Die moet aangewezen worden door de president, maar het parlement kan hem wegstemmen. De oppositiepartijen hebben de komende maanden dus de mogelijkheid om Lai onder druk te zetten om een premier te nomineren die dichter bij hun programma aansluit.

De president heeft dan de mogelijkheid om een nieuwe premier aan te kondigen, maar hij kan ook nieuwe verkiezingen uitschrijven. Dat laatste lijkt me redelijk onwaarschijnlijk. De DPP heeft daar niets bij te winnen.