Woensdag stemte het Europees Parliament over de schorsing van Hongarije op het Europese toneel. From stemming belooft razend spannend te worden, te meer omdat de Europese Volkspartij moet kiezen tussen macht en moraal.
Aanleiding is een waslijst van maatregelen waarmee Hongaars premier Viktor Orban en zijn Fidesz-partij het Hongaarse middenveld en de rechtstaat trachten te ontmantelen. De hervorming van het kiessysteem, de tanende onafhankelijkheid van de rechterlijke macht, de inperking van de academische vrijheid… Mocht Hongarije vandaag willen toetreden tot de Europese Unie, zou het niet door het toelatingsexamen geraken. Het wordt door de Europese instellingen al geruime tijd met lede ogen aanschouwd.
Voor een aantal Europarlementsleden is het met Orban welletjes geweest. Onder leiding van Nederlands Europarlementslid Judith Sargentini (Groenlinks) werd een rapport opgemaakt dat de Hongaarse praktijken aan de kaak wil stellen. Daarin wordt aan de Europese Raad gevraagd om Artikel 7 van het Verdrag van Lissabon te activeren. Die procedure, ook wel de nucleaire optie genoemd, kan uiteindelijk leiden tot schorsing van een lidstaat. Daardoor wordt het stemrecht in de Europese Raad afgenomen. ‘De Unie kan laten zien dat het daadwerkelijk geeft om grondrechten, democratie en het lot van burgers in andere landen’, zegt Sargentini aan Knack.
Het wordt hoog tijd dat Europese christendemocraten hun stal uitkuisen
Kantje boordje
Maar voorlopig is het onzeker of het rapport überhaupt de stemming in Straatsburg zal overleven. Daarvoor moet twee derde van de stemmende Europarlementsleden het rapport goedkeuren. Bovendien moeten die meer dan 50 procent van de 751 parlementszetels vertegenwoordigen. Geen gemakkelijke opgave dus.
Verwacht wordt dat de eurosceptische fracties tegen zullen stemmen. ‘Orban heeft een heel goede visie op de toekomst van de Europese Unie en is een symbool van verzet geworden. Hij moet niet bestraft worden. Integendeel, we zouden hem moeten feliciteren’, zegt Gerolf Annemans van Vlaams Belang, dat deel uitmaakt van de radicaal-rechtse ENF-groep.
Ook bij Europese Conservatieven en Hervormers, waar N-VA bij hoort, willen ze het rapport naar de prullenmand verwijzen. ‘Het is niet aan het Europees Parlement om zich te bemoeien met interne politieke aangelegenheden. De Hongaarse kiezers moeten zelf weten waar ze met hun land naartoe willen’, aldus Jan Krelina, woordvoerder van de ECR-fractie.
De N-VA gaat die lijn niet volgen en zich bij de stemming onthouden. ‘Wie tot de Europese club wil behoren, moet de regels volgen’, zegt Europarlementslid Helga Stevens. ‘Maar we willen niet dat Artikel 7 misbruikt wordt voor louter partijpolitieke doeleinden. Daarom betreuren wij dat dit rapport van Sargentini de artikel 7-procedure dreigt uit te hollen door te pogen een laks migratiebeleid op te dringen en een links sociaaleconomisch beleid door te duwen’, aldus Stevens.
Verwacht wordt dat de sociaaldemocratische S&D (SP.A), de liberale ALDE (Open VLD), de groene ALE (Groen) en de uiterst linkse GUE/NGL voor de tuchtprocedure zullen stemmen. ‘Artikel 7 moet zo snel mogelijk geactiveerd worden’, zegt Guy Verhofstadt, fractievoorzitter van de Europese liberalen. ‘Ik vind het eerlijk gezegd compleet onverantwoord van de christendemocraten dat ze Orban nog in hun midden dulden. Het wordt hoog tijd dat ze hun stal uitkuisen’, vervolgt Verhofstadt.
Net als de Open VLD zal ook SP.A het rapport goedkeuren. ‘Dit is geen kwestie van linkse of rechtse partijpolitiek’, zegt Kathleen Van Brempt. ‘Het gaat om de staat van de democratie en die is in Hongarije overduidelijk in gevaar. Als zelfs dit door de beugel kan, kunnen we ons afvragen of het allemaal nog wel zin heeft’, aldus Van Brempt.
Dat we tegen Orban stemmen betekent niet dat hij onze partij moet verlaten
Christendemocratische splijtzwam
Maar de partijen die voor de nucleaire optie willen stemmen, komen niet aan de benodigde meerderheid. Daarom zal alles worden bepaald door de Europese Volkspartij (EVP). De grootste fractie in het Europees Parlement biedt onderdak aan onder meer de CD&V, de CDU van Duits bondskanselier Angela Merkel en … Orbans partij Fidesz. Dat plaatst de Europese christendemocraten voor een moeilijk dilemma: ze moet kiezen tussen macht en moraal.
Binnen de Europese Volkspartij is er geen officiële partijlijn en kunnen de nationale delegaties naar eigen believen voor- of tegenstemmen of zich onthouden. Kiezen ze voor de laatste twee opties, dan sluiten ze als het ware de ogen voor de autoritaire strapatsen van Orbans regering.
Kiest de Volkspartij daarentegen voor de waarden die ze wil uitdragen, dan bestaat het risico dat Orban na de Europese verkiezingen van volgend jaar het ruime sop kiest. Die vrees komt niet uit de lucht gevallen. Net als Italiaans minister van Binnenlandse Zaken Matteo Salvini (Lega) heeft Orban meermaals aangegeven dat hij de verhoudingen in de Europese politiek grondig wil herschikken.
Wil Orban dat in een andere fractie doen, betekent dat voor de Volkspartij een aanzienlijk verlies. Nu de peilingen voor de Europese parlementsverkiezingen al een verlies van 33 zetels voorspellen, wil de Volkspartij de twaalf zetels van Fidesz koste wat het kost in haar rangen houden. ‘Dat lijkt me evident’, zegt Europees parlementslid voor CD&V Ivo Belet. ‘Om strategische redenen willen we Fidesz niet in de handen van een andere (centrum-)rechtse fractie duwen. We gaan onze concurrenten geen cadeaus geven’, aldus Belet.
CD&V en CdH zullen wel voor het rapport stemmen. ‘We maken ons wel degelijk zorgen over wat er in Hongarije gebeurt’, aldus Belet. Maar voor CD&V betekent de activering van Artikel 7 niet noodzakelijk dat Orban de Europese Volkspartij moet verlaten. ‘Binnen onze fractie zijn er drie rode lijnen: de doodstraf mag niet worden ingevoerd, de Central European University in Boedapest mag niet gesloten worden en Hongarije moet de uitspraken van het Europees Hof van Justitie respecteren. Enkel als de Hongaarse regering die rode lijnen overschrijdt, houdt zijn verhaal in de Europese Volkspartij op’, klinkt het.
Kandidaat Commissievoorzitter Weber kan Orban maar beter te vriend houden wil hij verkozen geraken
Dat is onder meer van belang voor fractieleider Manfred Weber, die als kandidaat-lijsttrekker voor de Europese Volkspartij Jean-Claude Juncker wil opvolgen als voorzitter van de Europese Commissie. De zogenaamde Spitzenkandidat van de Europese partij die het meeste stemmen haalt, wordt commissievoorzitter als die ook een meerderheid in het Europese parlement achter zich kan scharen.
Weber heeft intussen aangegeven dat hij tegen Orban zal stemmen. Hij gaf dinsdagavond aan dat hij een bruggenbouwer wil zijn tussen het West- en oost-Europa, maar dat Hongarije systematisch de rechtstaat aan het ontmantelen is.
Opmerkelijk is bovendien dat Oostenrijks BondskanselierSebastian Kurzmaandagavond heeft aangekondigd dat de europarlementsleden van de ÖVP voor het rapport zullen stemmen. Kurz en Orban zijn alletwee voorstander van een strenge Europese migratiekoers, maar de Oostenrijker maakt zich zorgen over de ontwikkelingen in Hongarije. ‘Met betrekking tot de rechtstaat sluiten we geen compromissen. We moeten de democratie beschermen’, zei Kurz aan de Oostenrijkse televisiezender ORF.
Waarschijnlijk zal Orban binnen zijn fractie enkel steun krijgen van de Italianen, een groot deel van de Fransen en de Spanjaarden. Uiteraard kan hij ook op de hulp van zijn Hongaarse partijgenoten rekenen.
Kleine kans op effectieve schorsing
Het best mogelijk is dat het rapport van Sargentini het Europees parlement overleeft. Maar dat zal niet noodzakelijk tot sancties leiden. Vooraleer de Europese Unie tot straffen kan overgaan, moet de Raad Hongarije uitnodigen en aanbevelingen formuleren om de schendingen ongedaan te maken. Indien Boedapest deze voorstellen ter harte neemt, houdt de procedure meteen op. In het verleden is al meermaals gebleken dat wanneer het puntje bij paaltje komt Hongarije haar koers toch tot het minimum toelaatbare aanpast.
Slaat Hongarije daarentegen toch het advies van Brussel in de wind, dan kan de Europese Commissie of een derde van de Europese lidstaten de volgende fase in de procedure starten. Pas wanneer de Europese Raad vervolgens unaniem beslist dat Orban de waarden van de Europese Unie blijft schenden, wordt de Hongarije geschorst en haar stemrecht in de Europese Raad ontnomen.
We mogen het symbolisch belang van de nucleaire procedure niet onderschatten.
De kans dat het zover komt is niet erg groot. Een aantal bondgenoten van Hongarije, waaronder Polen, zullen hun veto stellen tegen de schorsing van Hongarije. Net als tegen Hongarije loopt ook tegen Polen de procedure van Artikel 7. De Hongaarse regering heeft al meermaals aangegeven dat het sancties tegen Warschau zal blokkeren. Het hoeft niet te verbazen dat Orban van Polen hetzelfde verwacht.
Het doet de vraag rijzen of deze lange en complexe procedure wel zin heeft. Volgens Hendrik Vos, professor Europese politiek aan de Universiteit Gent, mogen we de impact ervan niet onderschatten. ‘Hongarije hecht enorm veel belang aan Europese samenwerking. Sinds de toetreding tot de Europese Unie in 2004 is de Hongaarse economie enorm gegroeid. Dat heeft het te danken aan Europese subsidies en buitenlandse investeringen. Boedapest wil daarom vermijden dat het als internationale paria wordt weggezet. De procedure is van groot symbolisch belang’, aldus Vos.
Dinsdagnamiddag gaf Orban een bevlogen toespraakin de plenaire vergadering van het Europees Parlement. ‘Dit rapport respecteert de Hongaren niet, gebruikt dubbele standaarden en zijn goedkeuring zal in strijd zijn met de Europese verdragen’, stak Orban van wal. Sargentini heeft intussen aangekondigd dat ze zich niet meer kandidaat zal stellen voor de volgende Europese verkiezingen. Ze heeft naar eigen zeggen geen zin meer in debatten die amper ergens toe leiden. Het valt afwachten of ze een laatste grote overwinning kan boeken.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
