Na 14 jaar regeren lijkt de Conservatieve Partij de macht te moeten afstaan aan Labour. Dankzij het geblunder van Rishi Sunak stevent Keir Starmer bij de Britse verkiezingen van 4 juli af op het premierschap.
Bij de herdenking van tachtig jaar D-Day verloor Rishi Sunak (44) zijn premierschap. De positie van de Britse premier was al hachelijk, maar na zijn voortijdige vertrek uit Normandië lijkt er geen redden meer aan.
Zelden heeft een bewoner van 10 Downing Street zo’n grove inschattingsfout gemaakt. Alle leiders van de westerse wereld waren aanwezig op Omaha Beach om The Longest Day te herdenken, maar Sunak vloog al boven Het Kanaal, terug naar Engeland voor de opname van een televisie-interview. De Britten waren vertegenwoordigd door minister van Buitenlandse Zaken Lord David Cameron, aan wie Sunak tijdrovende zaken als het buitenlandbeleid en ceremonies graag uitbesteedt.
Met zijn absentie bood hij Labour rivaal Sir Keir Starmer de gelegenheid om de Oekraïense president Volodymyr Zelensky te ontmoeten. Het beeld was duidelijk: daar stond de nieuwe premier van het Verenigd Koninkrijk. Sunaks misstap is zo groot dat het nog maar de vraag is of hij zijn eigen kiesdistrict weet te winnen. Het welvarende Richmond in de Yorkshire Dales is immers de thuishaven van de grootste legerbasis.
Toen hij in 2015 het Lagerhuis betrad, werd de puissant rijke afgevaardigde van Indiase komaf de ‘Maharaja of the Dales’ genoemd. Negen jaar later is van die glamour weinig meer over. Hij kan de eerste premier worden die zijn eigen zetel verliest.
Minister van Financiën
Als minister van Financiën beleefde de voormalige Goldman Sachs-bankier en hedgefondsmanager zijn beste dagen in de Britse politiek. Tijdens de coronalockdowns stond hij financieel garant voor de landgenoten die wegens de restricties niet konden of mochten werken. Na de eerste lockdown stal hij de show met zijn Eat out to help out-initiatief, waardoor Britten gesubsidieerd konden eten en drinken in de horeca. Hij liet zich als ober fotograferen, het werk waarmee hij als student een zakcent verdiende. ‘Dishy Rishi’, kopten de kranten dubbelzinnig. Gul was Sunak met belastinggeld – de rekening zou later komen in de vorm van inflatie en een enorme staatsschuld.
Later in 2021, het tweede coronajaar, voorkwam hij – terecht – dat de makkelijk te beïnvloeden Boris Johnson overging tot een lockdown wegens de omikron-variant. Sunak werd een half jaar later de minister die Johnson, in politieke problemen geraakt door Partygate, ten val bracht. Een daad die een deel van de partij hem nooit zou vergeven. De hoofdprijs, het premierschap, liet op zich wachten omdat de achterban niet Sunak maar Liz Truss naar voren schoof. Nadat deze neo-Thatcher er een zootje van had gemaakt, werd Sunak eind 2022 alsnog premier. De eerste hindoe in die positie. Dat hij het ambt aanvaardde ten tijde van Diwali, het hindoeïstische lichtjesfeest, was poëtisch.
Na een regent (Cameron), een domineesdochter (Theresa May), een showman (Johnson) en een ideoloog (Truss) was er nu een technocraat aan de macht. Vooral het contrast met Johnson kon niet groter zijn. Na een charmante flierefluiter zat er nu een dossiervreter in Downing Street. Johnson bezat wat in de Britse politiek bekendstaat als de Heineken- factor, het vermogen om delen van het electoraat aan te boren die voor anderen ontoegankelijk zijn. Sunak, die ooit op een video pochte geen vrienden in de arbeidersklasse te hebben, bleek die aantrekkingskracht niet te bezitten. Het hielp niet dat hij geheelonthouder is. Coca-Cola is de lievelingsdrank van de amerikanofiel.
Slimme head boy
Deze zoon van een huisarts en apotheker bleef altijd de slimme head boy, de schoolvertegenwoordiger die hij was op de kostschool van Winchester. Dat studentikoze imago werd versterkt door zijn vreemde gewoonte om te korte pakken te dragen. Kan hij geen kleermaker betalen?
Er waren ook vragen over zijn loyaliteit. Sunak bezit een green card, en heeft nooit een geheim gemaakt van zijn verlangen om ooit weer in Californië te gaan wonen, waar hij een villa heeft en hij zijn vrouw leerde kennen, dochter van een Indiase miljardair. Dat hij de verkiezingen op 4 juli besloot te houden, Amerika’s Onafhankelijkheiwdsdag, leek een teken te zijn, bewust of onbewust.
Onder de wat verheven Sunak, die de helikopter zijn favoriete vervoermiddel noemt, groeide de kloof tussen het partijkader en de achterban in de graafschappen. Als technocraat werkte hij aan economisch herstel en haalde hij de banden met de Europese Unie aan. De harde Brexit werd onder Sunak heimelijk een zachte.
Volgens zijn groeiende leger interne critici regeerde hij als een sociaal- democraat, niet als een Conservatief. Met zijn plan om roken op termijn te verbieden, ontpopte hij zich als een bevoogdende leider. Eentje die niet geweldig communiceert. Terwijl Theresa May als premier bekend kwam te staan als de Maybot, zaten de Britten nu opgezadeld met Sunak de Ribot.
Ruimte op rechts
Sunak werd het boegbeeld van de contrarevolutie. Hij werkte de Brexiteers één voor één weg en omringde zich met Remainers, onder wie Lord Cameron, de personificatie van de Conservatieve elite. Met deze terugkeer naar het politieke midden gaf hij Nigel Farage alle ruimte op rechts. Deze interne strijd bij de Tories deed denken aan de jaren van Margaret Thatcher, de premier die haar partijgenoten steevast onderverdeelde in ‘drogen’ – de gelovers in de Thatcher-revolutie – en ‘natten’ – de elitaire pragmatici. In haar ogen zou Sunak een duidelijke Tory Wet zijn. Dat werd aanschouwelijk gemaakt toen hij in een drijfnat pak de verkiezingen aankondigde.
Geen linkse revolutionair, maar wat dan wel?
Overal waar Sir Keir Starmer (61) zich op verkiezingspad begeeft, is het feest. Op mokken, op folders en op lessenaars is de Union Jack zichtbaar. Een cartoonist van weekblad The Spectator beeldde de Labour-leider af als een soort Superman, met een Union Jack-broek en een Union Jack-cape. Zijn vlagvertoon gaat zover dat er in de linkervleugel van de partij onrust is ontstaan, want in die kringen wordt de Britse vlag geassocieerd met nationalisme. Ook zou het Britse moslims en andere minderheden van de partij vervreemden.
Dat gemopper komt Starmer niet eens slecht uit. Door de driekleur te omarmen, zoals Tony Blair dat een kwart eeuw terug deed met Cool Britannia, wil de sociaaldemocraat duidelijk maken dat zijn Labour-partij vaderlandslievend is. Tevens moeten weifelende kiezers beseffen dat het tijdperk van de uit de partij gezette Jeremy Corbyn voorbij is, de socialist die soms meer loyaliteit leek te hebben met ’s lands vijanden – van Hamas tot Vladimir Poetin. Om dezelfde reden probeert Starmer het antisemitisme binnen de partij uit te roeien.
‘Een Blair zonder de flair’
Starmer is dus geen Corbyn. De vraag wie Sir Keir Rodney Starmer dan wel is, valt lastiger te beantwoorden. Nigel Farage omschreef de premier-in-wording als ‘een Blair zonder de flair’. Oud-premier Boris Johnson mocht Starmer graag Captain Hindsight noemen, vanwege diens veronderstelde gewoonte om achteraf zijn gelijk te halen. Op campagnepad gaat er geen debat of toespraak voorbij waarin Sir Keir zich niet presenteert als ‘zoon van een gereedschapsmaker’, om te benadrukken dat hij toch echt uit de arbeidersklasse komt.
Wat dat betreft is hij niet zo blij met de ‘Sir’ die hij voor zijn naam mag zeggen, iets wat de Conservatieven maar al te graag doen. Deze eretitel kreeg hij tien jaar geleden van koningin Elizabeth voor zijn verdiensten voor het rechtssysteem. Starmer was jarenlang Queen’s Counsel (topadvocaat) en groeide uit tot hoofdaanklager. Op dit punt doet Starmer, afgevaardigde voor het Noord-Londense kiesdistrict Holborn & St Pancras, denken aan Blair en enkele andere Labour-prominenten. Tot de partij behoren opvallend veel advocaten uit Noord-Londen.
Zijn eerste grote zaak was in de jaren negentig, toen hij, pro deo, twee leden van Greenpeace London bijstond die door fastfoodketen McDonald’s wegens laster voor de rechter waren gedaagd, een zaak die tot in Straatsburg werd gevoerd. Zijn juridische staat van dienst werkt ook tegen hem. Zo adviseerde hij de haatprediker Abu Qatada bij diens pogingen om deportatie te voorkomen.
In zijn tijd als hoofdaanklager bij justitie werd besloten om de beruchte BBC-presentator en pedofiel Jimmy Savile niet te vervolgen, maar dat zou buiten Starmer om zijn gegaan.
Starmer gebruikte zijn ervaring als advocaat door Boris Johnson te fileren in het Lagerhuis ten tijde van de coronacrisis. Starmer werd geholpen door de afwezigheid van Kamerleden, waardoor het meer leek op een rechtszaal dan op een theater. Tijdens een recent televisiedebat met Rishi Sunak liet hij de premier elf keer beweren dat onder Labour de belastingen met 2.000 pond per huishouden zullen stijgen. Een dag later toverde hij een brief van een topambtenaar tevoorschijn waaruit bleek dat dit onjuist was – een typische advocatentruc.
Potentieel probleem: linkervleugel Labour
Hardnekkige kritiek is er op zijn neiging om van mening te veranderen. Sinds Starmer in 2020 het leiderschap overnam heeft hij, zoals de Engelsen dat noemen, geflipflopt over onderwerpen als nationalisering van nutsbedrijven, deelname van transvrouwen in vrouwensport, de aanleg van de hogesnelheidslijn, de vrouwelijke anatomie, studiegelden, huurbescherming en klimaatdoelstellingen. Opvallend is dat hij er geen problemen mee had om onder Corbyn als woordvoerder Brexit-zaken in het schaduwkabinet te dienen.
Een probleem voor Starmer is dat hij rekening moet houden met Labours linkervleugel. Dat leidde ertoe dat hij samen met zijn linkse, volkse plaatsvervanger Angela Rayner in 2020 ‘op de knie’ ging tijdens de Black Lives Matter-protesten. Ondanks zijn steun aan Israël tijdens de Gaza-oorlog, is Starmer voornemens om de Palestijnse staat te erkennen. Voor zijn rechtse critici zijn dit aanwijzingen dat Starmer, ooit bewonderaar van de Griekse revolutionair Michalis Raptis, nog steeds de linkse idealist is die hij als student en advocaat was.
Allesbehalve revolutionair
De persoonlijke achtergrond van Starmer is allesbehalve revolutionair. Hij bracht zijn jeugd door in het welvarende heuvellandschap onder Londen. Zijn vader, de gereedschapsmaker, was een afstammeling van landarbeiders en jachtopzieners die werkten voor de plaatselijke adel. Zijn moeder was een verpleegkundige die reeds jong een slepende auto-immuunziekte kreeg. Dat het een rood nest was, bleek uit het feit dat ze hun oudste zoon, de tweede van vier kinderen, vernoemden naar de oprichter van de Labour-partij, Keir Hardie.
De jonge Keir voetbalde op weilanden, speelde in een punkband en ging naar een staatsgymnasium. Hij verloor bijna zijn plaats op Reigate Grammar, omdat deze juist in zijn tijd privatiseerde. Dat hij kon blijven, was te danken aan een beurs. Op campagnepad door de graafschappen waar zijn partij terrein moet veroveren op de Tories, mag hij dan ook graag lyrisch spreken over zijn jonge jaren. ‘De verbondenheid op het platteland, dat is het beste van dit land,’ verklaarde hij recent in Sussex. Met de Britse vlag op de achtergrond.
(Patrick van IJzendoorn – EW Magazine)
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
