#StoryKillers: vertrouw niet alles wat u online leest
Het journalistencollectief Forbidden Stories ontmaskerde een Israëlisch spookbedrijf dat wereldwijd verkiezingen manipuleert en een Spaanse firma die het online verleden van criminelen uitwist.
Lees hier alles over #StoryKillers.
Ter nagedachtenis van de vermoorde Indiase journaliste Gauri Lankesh lanceerde het journalistencollectief Forbidden Stories, waarvan Knack deel uitmaakt, #Storykillers, een onderzoek naar desinformatiehuurlingen. Het ging van start met een bijeenkomst van mediapartners in Parijs in juni 2022. Tijdens een brainstorm over hoe de schimmige industrie in kaart te brengen, ontstond het idee voor een undercoveroperatie.
‘We zijn vertegenwoordigers van een potentiële klant uit een Afrikaans land. Kunt u ons helpen de verkiezingen uit te stellen?’ Onder die dekmantel slaagden onze collega’s van TheMarker, Radio France en Haaretz er via via in contact op te nemen met Team Jorge, een mysterieus Israëlisch spookbedrijf dat zich naar eigen zeggen had gemengd in 33 verkiezingen in alle uithoeken van de wereld. We vonden bewijzen dat het agentschap vorig jaar inderdaad de verkiezingen in Kenia heeft gemanipuleerd. En ook in 2015 slaagde het erin, samen met het beruchte Brits-Amerikaanse bedrijf Cambridge Analytica, om de stembusgang in Nigeria te beïnvloeden.
Aims
Voor online desinformatiecampagnes heeft Team Jorge een eigen geavanceerd instrument ontwikkeld: Aims. Met dat softwareplatform kan het massaal nepprofielen opzetten op sociale media – zogenoemde avatars – maar ook fake persartikels en blogs creëren. En vooral: op een gecoördineerde manier inhoud verspreiden.
Team Jorge beheerde vorig jaar meer dan 39.000 nepprofielen op sociale media.
Aims maakt het mogelijk om met één druk op de knop, op een heel geloofwaardige manier, valse accounts voor niet-bestaande mensen aan te maken op tal van sociale media: Twitter, Facebook, Instagram, Amazon, Discord, Reddit… Elk verzonnen personage krijgt een voor- en achternaam, taal, woonplaats, geslacht en geboortedatum. Gestolen foto’s van andere internetgebruikers worden als afbeelding gebruikt. Het systeem zit zo vernuftig in elkaar dat het niet gedetecteerd kan worden door de beveiligingssystemen van grote techbedrijven.
Volgens de gebruikersinterface die ons team te zien kreeg, beheerde Aims in december 2022 meer dan 39.000 avatars. Zelf konden we 1700 Twitteraccounts en bijna 250 soortgelijke Facebookaccounts identificeren die door het platform zijn aangemaakt. Al die valse accounts bleken bovendien gebruikt in minstens 19 echte desinformatiecampagnes georkestreerd door Team Jorge: van het promoten van kernenergie in Californië tot het zwartmaken van een Zwitserse klokkenluider.
En straffer nog: ook de creatie van de inhoud die die nepprofielen verspreiden, gebeurt automatisch, aangestuurd door kunstmatige intelligentie (AI). Je kiest een toon (negatief, positief of neutraal) en het systeem genereert tweets en berichten die haast niet te detecteren zijn als machinaal gegenereerd.
Team Jorge heeft geen telefoonnummer, geen website, geen contactgegevens en staat evenmin geregistreerd als bedrijf. Ook tijdens onze ontmoetingen met Team Jorge was discretie hét ordewoord. Toch konden we achterhalen wie er echt achter ‘Jorge’ schuilgaat: Tal Hanan, een 51-jarige Israëliër met een verleden in de special forces van het Israëlische leger. Team Jorge’s directeur ‘Nick’ blijkt dan weer Zohar Hanan, de broer van Tal, een expert in polygrafie (leugendetectietechnologie). Tal Hanan reageerde niet op onze vragen in het kader van wederhoor, en liet alleen weten dat hij eender welke overtreding ontkent. Zijn broer Zohar reageerde enkel dat hij ‘heel zijn leven binnen de wet heeft gewerkt’.
De laatste ontmoeting tussen Team Jorge en onze undercoverreporters vond plaats in een onopvallend pand in de Israëlische stad Modi’in. Team Jorge houdt er kantoor op de derde verdieping. ‘Heb je gezien wat er op de deur staat?’ vroeg Tal Hanan. ‘Niets. Er staat niets. Dat is wie we zijn. We zijn niets.’
Eliminalia
Staat er een artikel over u op het internet dat u liever ziet verdwijnen? Hier is een lepe truc: plaats een kopie van het artikel op een fakenewswebsite en vervals de publicatiedatum waardoor het lijkt alsof de kopie eerder werd gepubliceerd dan het origineel. Vervolgens dient u een klacht in wegens de schending van het auteursrecht. Resultaat? De hosting provider van de website in kwestie ziet zich genoodzaakt om het originele artikel offline te halen. Probleem opgelost.
Dit is geen fictie. Integendeel, deze truc is maar één instrument uit een groter arsenaal van manipulatietactieken ingezet door het Spaanse reputatiemanagementbedrijf Eliminalia. Dat kon Forbidden Stories achterhalen dankzij een lek van 50.000 interne documenten.
Forbidden Stories identificeerde klanten van Eliminalia in 50 landen op 5 continenten. De gelekte documenten – met informatie over zowat 1500 huidige en voormalige klanten – bevatten details van Eliminalia’s zakelijke transacties met onder anderen een arts die naar verluidt een martelcentrum leidde tijdens de Chileense dictatuur en schuldig werd bevonden aan moord, met voormalige medewerkers van de Banca Privada d’Andorra beschuldigd van witwassen namens corrupte Venezolaanse ambtenaren, en met een Braziliaanse zakenman die betrokken is bij een wereldwijd prostitutienetwerk.
Andere klanten die we identificeerden, hebben banden met de georganiseerde misdaad. Zoals een man die is veroordeeld wegens witwassen namens een lid van de Russische maffia. Toch deinsde Eliminalia er niet voor terug om het online verleden van al die figuren te laten verdwijnen. Sommigen legden daarvoor honderdduizenden euro’s op tafel.
Forbidden Stories onderzocht ook het uitgestrekte zakenimperium van Eliminalia’s oprichter Diego Sanchez. Samen met zijn zakenpartner beheert hij tientallen bedrijven wereldwijd. Twee van de vennooschappen werden door de Oekraïense overheid onderzocht wegens kinderhandel.
Eliminalia reageerde niet op onze verzoeken om commentaar. In een brief aan Forbidden Stories schreef een Frans advocatenkantoor namens Eliminalia dat een antwoordtermijn van een week ‘veel te kort was voor echt respect voor het proces van hoor en wederhoor’.
Het volledige artikel leest u op knack.be/storykillers
