Stemmen uit Oekraïne (2): ‘Of we nu voor Rusland of voor Oekraïne kiezen, verliezen doen we altijd’

Op reis door Oekraïne legt Knack zijn oor te luister bij Oekraïners. Hoe kijken zij naar de groeiende spanningen met Rusland? Vandaag: Vladimir Kvatsjoek (24), pacifist op een boogscheut van het front.

‘Eerlijk gezegd probeer ik me zo weinig mogelijk over politiek te informeren. Waar deugt het allemaal voor? Waarom moet ik me bekommeren om wat politici zeggen? Hoe kan dat ooit mijn leven verbeteren?’ Ondanks de harde woorden spreekt Vladimir Kvatsjoek (24) beleefd, met een bedaarde stem. Alsof hij wil zeggen dat hij er ook niet aan kan helpen.

Voor me staat een rijzige jongeman in een witte winterjas, met donkerbruine ogen. De centrale Parkstraat van Kramatorsk is niet het soort stadsboulevard dat op ansichtkaarten vereeuwigd wordt. We spreken elkaar op het trottoir naast een eindeloze streep asfalt, die zich tot aan de horizon schijnt uit te strekken. Onder luid gebrul scheurt een opgevoerde grijze Lada uit de jaren tachtig voorbij. Boven het Jubileumpark aan de overkant cirkelt een eenzame kraai. De betegeling van de appartementsblokken langsheen de boulevard is her en der afgebrokkeld, waardoor de grijze bakstenen nu uitsteken. ‘Je kiest de plek niet waar je geboren wordt,’ zegt Kvatsjoek bijna verontschuldigend.’

Hij vertelt dat hij diep gefrustreerd is door de gang van zaken in zijn geboortestad. Ondanks lokale politici die trots verkondigen hoeveel er wel niet geïnvesteerd wordt, ziet hij voor zichzelf geen grote mogelijkheden. ‘Ik wil werken, carrière maken, een gezin stichten. Ik weet niet of dat hier zal lukken. Er is weinig werk voor mij. Eigenlijk is dat voor mij het enige wat telt: werken, geld verdienen, vooruitgaan in het leven.’

Maar ondanks zijn verwoede pogingen om politiek uit zijn leven te houden, staat de politiek dezer dagen zowat op zijn drempel. Kramatorsk is tegenwoordig de officieuze hoofdplaats van de regio Donetsk, waarvan een deel sinds 2014 bezet wordt door Russischgezinde rebellen. De frontlijn ligt in vogelvlucht nog geen veertig kilometer verderop. Aan de Russische grens, honderd kilometer naar het noorden, hebben zich duizenden Russische soldaten verzameld. Als het Russisch leger doorzet, rijden er vermoedelijk in minder dan 24 uur pantservoertuigen over de Parkstraat.

‘Neutraliteit.’ Kvatsjoek zegt het met een vastberadenheid die geen tegenspraak duldt. ‘Ik wil geen kant kiezen. Waarom moeten we zo nodig kiezen tussen Oekraïne en Rusland? Ik heb geen probleem met de Russen.’ Volgens zijn paspoort is Kvatsjoek Oekraïner, maar hij is opgegroeid in het Russisch. ‘Ik wil niet kiezen. Ik wil geen verrader genoemd worden omdat ik me verwant voel met de Russen. Of we nu voor Rusland of voor Oekraïne kiezen, verliezen doen we altijd.’

De speeltuintjes tussen de appartementsblokken zijn onlangs herschilderd in het blauw en geel, de nationale kleuren. Op een van de afgebrokkelde gevels staat de legendarische negentiende-eeuwse dichter Taras Sjevtsjenko afgebeeld met de baret van Che Guevara. Naast hem de onheilspellende verzen: Het is voor mij niet hetzelfde/ als booswichten Oekraïne in slaap hebben gewiegd/ haar beroofd hebben en in vlammen doen ontwaken/ Voor mij is het niet hetzelfde.

Over een mogelijke Russische aanval wil Kvatsjoek voorlopig niet teveel nadenken. ‘Vooral omdat ik me niet kan voorstellen dat Rusland ons zou aanvallen,’ zegt hij. ‘Waarom zouden ze dat doen? Wat hebben de mensen hier Rusland ooit misdaan?’ Wat wel vaststaat, is dat hij niet gaat vechten, als het zover komt. ‘Ik ben pacifist,’ zegt hij resoluut. ‘Als het Russische leger echt zou binnenvallen, ga ik weg. Niet naar Kyiv, maar naar Europa. Naar Tsjechië, Slowakije, misschien naar Polen. Dan keer ik niet meer terug naar Kramatorsk.’

‘En u komt helemaal uit België om met ons te praten? U wordt bedankt. Het is een troost om te weten dat de buitenwereld zich om ons bekommert.’