State of the Union: Joe Biden wil zowel ‘het werk afmaken’ als het tij keren

In de State of the Union, de jaarlijkse toespraak van de president voor het Congres, probeerde Joe Biden een zo rooskleurig mogelijke versie van zijn verwezenlijkingen te geven. ‘De fierheid komt terug’. Dat gebeurde in een context van tegenvallende peilingen en ambities voor een tweede ambtstermijn.

De State of the Union, de verklaring over de staat van het land, is in een jaar zonder presidentsverkiezingen het meest bekeken politieke evenement van het jaar. Vorig jaar keken 38 miljoen Amerikanen naar Bidens eerste State of the Union. In de weken na de State of the Union doet een president het bijna gegarandeerd beter in de peilingen. Hij belooft nieuwe dingen, hij zet oude verwezenlijkingen in de verf. Hij kan optimisme uitstralen en bejubelen dat de staat van het land goed is.

Dit keer vertrok Joe Biden met twee elementen die bijna diametraal tegenovergesteld zijn. Aan de ene kant bleek vrijdag dat de werkloosheid in het land tot een historisch dieptepunt is gedaald: 3,4 procent. Dat is het laagste percentage sinds juni 1969, de maand voor de maanwandeling van Neil Armstrong.

Het aantal gecreëerde banen lag in januari van dit jaar zo hoog (517.000) dat sommige economen dachten dat er een fout in de telling was opgetreden. Anderen keerden hun voorspellingen rond een komende recessie om, terwijl derden vreesden dat de strijd tegen inflatie lastiger zou worden door de hoge tewerkstellingsgraad.

Maar globaal was de tewerkstelling heel goed nieuws waar Biden de nadruk op legde bij het begin van zijn State of the Union: ‘We hebben 12 miljoen nieuwe banen gecreëerd, dat zijn meer banen in twee jaar dan om het even welke president in vier jaar realiseerde’.  

Biden ging op dat elan verder.

De inflatie en met name de voedselprijzen, kwamen zo langzaamaan onder controle, zei hij.

Aan de ‘vergeten’ Amerikanen, die financiële problemen hebben, beloofde de president: ‘De banen komen terug. Fierheid komt terug door de keuzes die we gemaakt hebben’. Hij noemde het een blue collar blueprint, hervormingen voor de arbeiders, waardoor er weer meer banen zouden komen voor mensen die geen hoger onderwijs gevolgd hadden. Witte arbeiders vormen, terloops, een groep die recent massaal Trump verkozen boven Democraten.

Vernietigende peiling

Naast het goede nieuws over de tewerkstelling was er de voorbije dagen ook barslecht persoonlijk nieuws voor Biden. Zondag publiceerden ABC en The Washington Post een peiling die zonder meer vernietigend was voor de president. 62 procent vindt dat Biden in de eerste twee jaar van zijn ambtstermijn ‘niets tot weinig’ heeft gepresteerd. 41 procent van de kiezers vindt dat men er economisch op achteruitgegaan is, tegen 16 procent die vooruitgang voelt. 58 procent van zijn eigen kiezers (Democraten of onafhankelijken die neigen naar de Democratische partij) stelt in de peiling dat men een andere kandidaat zou verkiezen, terwijl slechts 31 procent Biden verkiest. In het algemeen zou 62 procent van het gepeilde kiespubliek ontgoocheld tot kwaad zijn als Biden in 2024 opnieuw verkozen zou worden.

Bewoners kampen met de prijs van eieren, leven in onzekerheid rond de oorlog in Oekraïne en denken in meerderheid dat het de slechte kant opgaat met het land.

Dat valt slecht voor een president die van plan is, volgens The New York Times, om in maart of april bekend te maken dat hij in 2024 een gooi wil doen naar een tweede ambtstermijn. Hij zal 82 zijn tegen het begin van de volgende ambtstermijn.

Gewezen president Donald Trump heeft in november vorig jaar al aangekondigd dat hij opnieuw de presidentskandidaat van de Republikeinen wil zijn.

Kristen Soltis Anderson, die de kiesintenties van Republikeinen peilt, gaf tegenover CNN de visuele reactie weer bij haar focusgroepen op de mogelijkheid van een nieuwe tweestrijd tussen kandidaten die tegen dan allebei ouder zullen zijn dan 80 jaar: het was een combinatie van pure weerzin en afwijzend rollende ogen.

Als het er toch van komt, geven kiezers, volgens de peiling van ABC en Washington Post, een minimaal voordeel aan Trump – 48 procent tegen 45 procent.

Dat Biden niets of weinig gedaan heeft, zoals een meerderheid van gepeilden gelooft, klopt niet. Er werden onder zijn leiding dure plannen goedgekeurd om covid te bestrijden, er was een nog duurder infrastructuurplan dat met steun van Republikeinen werd goedgekeurd, er werd met steun van Republikeinen een plan goedgekeurd om chipsproductie in de VS te stimuleren (tot frustratie van de EU). Er werd, zonder Republikeinse steun, een klimaatplan goedgekeurd, ‘het grootste klimaatplan uit de geschiedenis’. Er zijn maatregelen goedgekeurd om elektrische auto’s te subsidiëren, om sommige medicijnen voor senioren goedkoper te maken, om loden leidingen, die drinkwater vervuilen, te vervangen.

Dat probeerde de president, voor zijn grootste publiek van het jaar, duidelijk te maken. ‘Laten we ons werk afmaken’, zei hij een keer of tien, volgens tellingen in de Amerikaanse media. Hij gaf ook toe dat een groot deel van de goedgekeurde maatregelen nog geen zichtbaar verschil hebben gemaakt. De infrastructuurwerken vergen tijd. Sommige maatregelen gingen pas op 1 januari van dit jaar in.

‘Leugenaar’

Maar dat gegeven verdronk Biden in een vurige, optimistische toespraak, die hij bijna gehaast bracht – als om te bewijzen dat hij ondanks zijn leeftijd de energie heeft om president te zijn en te blijven, die van zijn tekst afweek en reageerde op tussenkomsten van Republikeinse verkozenen. Biden kan wel eens slaapverwekkende toespraken houden. Dit was er geen van.

De goedgekeurde plannen zouden gefinancierd worden door ‘eindelijk de meest welvarende en grootste bedrijven hun eerlijk deel te laten betalen’.

‘In plaats van de rijken hun billijk deel te laten betalen,’, zei hij ook, ‘willen sommige Republikeinen het einde van sociale zekerheid. Ik zeg niet dat het een meerderheid is’.

‘Leugenaar’, riep Republikein Marjorie Taylor Greene.
De president was niet van zijn stuk gebracht. ‘Neem contact op met mijn diensten’, zei hij. Ze zouden haar bewijs tonen (wellicht verwees Biden naar een plan van de Republikeinse senator Rick Scott).

Toen Republikeinen bleven ontkennen dat dergelijke plannen bestaan, stuurde de president zijn reactie bij: ‘Ik ben verheugd over bekeringen’.

Biden trok hevig van leer tegen luchtvaartmaatschappijen die families extra laten betalen om aanpalende zitjes te kunnen bezetten, en tegen de grote farmaceutische bedrijven die superwinsten maken op dure medicijnen, tegen restaurants die werknemers een verklaring laten ondertekenen waardoor ze niet bij de concurrentie kunnen werken.

Minderheid

Een bijkomend probleem voor Biden is dat hij na de midterms van 2022 moet werken met een Huis van Afgevaardigden waarin de Republikeinen een weliswaar kleine meerderheid hebben. Hij riep in zijn toespraak op tot samenwerking tussen de partijen, maar het zal met de gewijzigde meerderheid nog moeilijker worden om dingen gerealiseerd te krijgen. Speaker McCarthy en Biden raakten het tot dusver bijvoorbeeld niet eens over het optrekken van het schuldplafond om bestaande programma’s te kunnen financieren.

Biden ging daar even op in. ‘Aan mijn Republikeinse vrienden. Als we in het vorige Congres konden samenwerken, is er geen reden waarom we niet zouden kunnen samenwerken in het huidige Congres. We zijn naar hier gestuurd om het werk af te maken’.

De kans op grote hulp voor zijn plannen bij de Republikeinen is niet groot. Dat weerhield Biden er niet van om die plannen uit de doeken te doen voor de komende jaren, een plan om verslavingen tegen te gaan, een project om het aantal kankerdoden te halveren, een hervorming van migratie, een politiehervorming, met verlengde opleiding voor agenten maar tegelijk vergrote aansprakelijkheid. ‘Laten we doen waarvan we in ons hart weten dat het nodig is’, zei Biden, terwijl hij de ouders van de door politiegeweld omgekomen Tyre Nichols aansprak.

Lees hieronder verder.

Hij wil, los van de politiehervorming, aanvalswapens uit de handel.

Op enkele punten kreeg hij luid tegenwerk van Republikeinse verkozenen (‘Het is jouw fout’, riep iemand, toen hij over de drugsdoden praatte – Republikeinen argumenteren dat lakse grenscontroles onder Biden de grootschalige doorstroming van fentanyl mogelijk maken).

Lees hieronder verder.

Maar op onverwachte punten – de politiehervorming – was er luid applaus van beide partijen. Biden ging niet in detail, en juist de details maken overeenstemming tussen de partijen moeilijk.

De president bleef vrij kort over buitenlandse thema’s. De aardbeving in Turkije kwam helemaal niet ter sprake. Wat Oekraïne betreft, beloofde de Biden langdurige steun. ‘We zullen jullie bijstaan zolang het duurt’, zei Biden tegen de Oekraïense ambassadrice.

China kreeg dan weer een waarschuwing, na het incident met de Chinese surveillantieballon die de voorbije week over de VS zweefde. ‘Als China onze soevereiniteit bedreigt, zullen we optreden om ons land te beschermen, en dat hebben we gedaan’, aldus Biden, verwijzend naar het uiteindelijk neerschieten van de ballon. (Hij nam het woord ballon niet in de mond)

Het werd ook duidelijk waarom een State of the Union de populariteit van een president ten goede komt. Biden kon de ouders toespreken van Tyre Nichols. Hij kon ouders tonen van een kind dat kanker had overleefd. Voor miljoenen die de politiek niet op de voet volgen, kon hij een redelijk klinkend verhaal houden.